Η Αγκυρα θα πληρώσει βαρύ τίμημα για τη ζώνη ασφαλείας

Ο τουρκικός στρατός κινείται στη βορειοανατολική Συρία καθώς η Άγκυρα επιδιώκει να εφαρμόσει τη στρατηγική της επέκτασης της «ζώνης ασφαλείας» στα σύνορα των δύο χωρών. Καθώς όμως θα πετύχει να χτίσει μια ζώνη που θα απλώνεται από το Αφρίν στα δυτικά έως το Ιράκ στα ανατολικά, θα κληθεί να πληρώσει το τίμημα. Οι κινήσεις της θα αυξήσουν τις εντάσεις όχι μόνο μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας καθώς και των υποστηρικτών της τελευταίας (Ρωσία και Ιράν), αλλά και μεταξύ Αγκυρας και Ουάσιγκτον, του πρώην προστάτη της περιοχής, και της Ευρωπαϊκής Ενωσης.

Εν τω μεταξύ το αντάρτικο από τους Κούρδους του SDF θα περιπλέξει την προσπάθεια να δημιουργηθεί μια πραγματική ζώνη ασφαλείας για τους Σύρους πρόσφυγες και τα συμφέροντα ασφαλείας της Aγκυρας.

Η Τουρκία πλησιάζει στον στόχο της να εγκαταστήσει μια ευρεία ζώνη ασφαλείας. Θέλει να αποτρέψει το να μετατραπούν τα σύνορα με τη Συρία όπως αυτά με το Ιράκ, όπου η αυτόνομη κουρδική περιοχή φιλοξενεί Κούρδους μαχητές του PKK. Θέλει επίσης να δημιουργήσει «χώρο» ώστε να μειώσει τις προσφυγικές ροές ή ακόμα και να επιστρέψουν κάποιοι από τα 3,6 εκατομμύρια Σύροι που βρήκαν καταφύγιο στη χώρα.

Τέλος, εγκαθιστώντας μια ζώνη επιρροής στα σύνορα στοχεύει να διατηρήσει ένα βαθμό επιρροής στη γειτονική Συρία -και έτσι στον Αραβικό Κόσμο- και ένα μέσο για να αντισταθμίσει σε ένα βαθμό τις κάποιες φορές μη φιλικές προς την ίδια επιρροές της Ρωσίας και του Ιράν εντός της Συρίας.

Γιατί η ζώνη ασφαλείας είναι περίπλοκο θέμα

Το χτίσιμο της ζώνης, ωστόσο, έρχεται με κόστος: από τις αυξανόμενες εντάσεις με τη Συρία, τη Ρωσία και το Ιράν, τα προβλήματα με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη έως την αντίσταση των Κούρδων. Και όσο περισσότερο την επεκτείνει η Αγκυρα τόσο περισσότερο θα υπόκειται σε αυτά τα κόστη.

Μια μεγαλύτερη ζώνη θα αυξήσει τις εντάσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Συρίας και κατ’ επέκταση μεταξύ Τουρκίας και Ρωσίας και Τουρκίας και Ιράν. Η εισβολή ξεκίνησε γιατί οι ΗΠΑ έστειλαν σήμα ότι δεν προστατεύουν πλέον το SDF, δημιουργώντας το περιθώριο να καλύψει η Άγκυρα το κενό. Αλλά το SDF δεν κάνει απλά στην άκρη. Ηδη προχώρησε σε συμφωνία με τη Δαμασκό, ζητώντας προστασία προκειμένου να αντισταθμίσει την αμερικανική απόσυρση. Η συμμαχία αυτή πιθανότατα θα διαβρώσει τον στόχο του για αυτονομία, αλλά χωρίς τη στήριξη των ΗΠΑ, δεν έχει πολλές επιλογές.

Ενεργοποιώντας τη Δαμασκό, το SDF δημιουργεί ένα νέο μέτωπο μεταξύ Συρίας και Τουρκίας και -πάλι- κατ’ επέκταση με Ρωσία και Ιράν, στους οποίους θα στηριχθεί το καθεστώς Άσαντ για να πάρει τον έλεγχο στα βορειοανατολικά. Μια μεγαλύτερη ζώνη ασφαλείας θα απαιτήσει από την Άγκυρα δυνάμεις προκειμένου να διατηρήσει τις θέσεις της, δημιουργώντας προϋποθέσεις για λάθη και τριβές μεταξύ της Συρίας και των συμμάχων της από τη μια και της Τουρκίας από την άλλη. Οι περιοδικές συζητήσεις για αποκλιμάκωση μεταξύ Άγκυρας, Μόσχας και Τεχεράνης θα πρέπει επίσης όλο και περισσότερο να λαμβάνουν υπόψη τις εξελίξεις στα βορειοανατολικά.

Ακόμα και καθώς οι μεγάλες δυνάμεις αναζητούν τον τρόπο για να αποκλιμακώσουν την κατάσταση, το SDF θα χτίσει πάνω στο αντιτουρκικό αντάρτικο που ήδη υπάρχει στο Αφρίν και θα το επεκτείνει στη βορειοανατολική Συρία. Γι’ άλλη μια φορά όσο μεγαλύτερη είναι η ζώνη τόσο περισσότεροι στόχοι θα υπάρχουν. Αυτό το αντάρτικο αντανακλά επίσης τη γεωγραφική πραγματικότητα της περιοχής. Με μια τόσο τεράστια έκταση στην οποία θα πρέπει να γίνονται περιπολίες, η Τουρκία δεν θα είναι σε θέση να έχει πλήρη έλεγχο των συνόρων και γι’ αυτό δεν θα αποκόψει τελείως τους συνδέσμους μεταξύ SDF και PKK, όπως επιδιώκει. Το λαθρεμπόριο όπλων και εφοδίων ένθεν κακείθεν θα συνεχίσει σε κάποια κλίμακα. Επιπρόσθετα στον αυξημένο κίνδυνο από το SDF, υπόγεια στοιχεία του ISIS είναι πιθανό να χτυπήσουν φιλοτουρκικές δυνάμεις όσο αυτές είναι στη Συρία. Αυτή η κατάσταση θα δημιουργήσει μακροπρόθεσμη φθορά τουρκικών στρατιωτικών πόρων, ενώ δεν θα αντιμετωπίσει πλήρως τις ανησυχίες ασφάλειας της Άγκυρας.

Η εγκατάσταση προσφύγων

Η Τουρκία δεν θα είναι σε θέση να χρησιμοποιήσει μια εκτεταμένη ζώνη ασφαλείας για να λύσει όλα τα προβλήματά της που συνδέονται με το προσφυγικό. Πολλοί από τους πρόσφυγες που βρίσκονται στη χώρα είναι από τη Δυτική Συρία, που βρίσκεται υπό τον έλεγχο του καθεστώτος, και θα αντισταθούν στο να εγκατασταθούν στα βορειοανατολικά, ένα μη οικείο γι’ αυτούς μέρος. Παράλληλα, η περιοχή στερείται κατοικιών και ευκαιριών απασχόλησης. Ακόμα και πριν τον εμφύλιο, η περιοχή στα σύνορα Συρίας - Τουρκίας ήταν σχετικά υπανάπτυκτη και οι πόλεις μικρές. Θα είναι δύσκολο να βρεθούν κατοικίες και πολλοί πρόσφυγες θα συνειδητοποιήσουν ότι θα εγκατασταθούν για μακρόν σε στρατόπεδα και θα εξαρτώνται από βοήθεια.
Τα παραπάνω δεν σημαίνουν ότι η Τουρκία δεν θα αναγκάσει κάποιους πρόσφυγες να πάνε στη ζώνη ασφαλείας. Με το αντιαραβικό αίσθημα να αυξάνει στην περιορισμένης ρευστότητας οικονομία της χώρας, η κυβέρνηση χρειάζεται να δείξει ότι δεν έχει προτεραιότητα τους ξένους πρόσφυγες έναντι των κατοίκων της.

'Οσο σκληρότερα συμπεριφερθεί στους πρόσφυγες τόσο περισσότερο ρισκάρει να προκαλέσει την οργή της Ευρώπης και των ΗΠΑ, με πιθανές διαταραχές στις μεταξύ τους σχέσεις. Επιπρόσθετα προκειμένου να βρει κατάλληλη στέγη για τους πρόσφυγες και να διαταράξει τους δεσμούς μεταξύ του τουρκικού Κουρδιστάν και του συριακού Κουρδιστάν, η Άγκυρα θα μπει στον πειρασμό να επαναλάβει τη στρατηγική που εφάρμοσε στο Αφρίν σε ό,τι αφορά τον πληθυσμό, εκδιώκοντας πληθυσμό που θεωρεί «προδοτικό» και αντικαθιστώντας τον με άλλους Σύρους πρόσφυγες. Κάνοντάς το θα ρισκάρει τη διεθνή οργή από τους δυτικούς εταίρους και θα δημιουργήσει νέα κίνητρα για κυρώσεις εναντίον της.

Τέλος, όσο περισσότερο επεκτείνει τη ζώνη ασφαλείας η Τουρκία τόσο περισσότερο θα αυξάνει ο κίνδυνος σε ό,τι αφορά τους δεσμούς της με τις ΗΠΑ και ειδικά το Κογκρέσο, του οποίου μέλη ήδη είναι έξαλλοι με την επίθεση εναντίον του SDF, συμμάχου των ΗΠΑ στη μάχη κατά του ISIS. Μια μεγαλύτερη ή μεγαλύτερης διάρκειας στρατιωτική επιχείρηση θα αυξήσει τη διάθεση του Κογκρέσου να τιμωρήσει την Αγκυρα (σ.σ. το κείμενο γράφτηκε λίγες ώρες πριν η κυβέρνηση Τραμπ επιβάλει κυρώσεις στην Τουρκία). Περαιτέρω θέματα που αφορούν τα ανθρώπινα δικαιώματα ίσως προκύψουν καθώς η Τουρκία θα εγκαθιστά πρόσφυγες και θα διεξάγει στρατιωτικές επιχειρήσεις. Το Κογκρέσο θα μπορούσε να εισάγει νέα νομοθετήματα σε αντίδραση σε τέτοια περιστατικά, δημιουργώντας μεγαλύτερη ένταση μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας.

Καθώς όμως είναι επιτακτικό να περιοριστούν οι Κούρδοι από το να δημιουργήσουν ένα δικό τους κράτος, η Αγκυρα θα επιδείξει μεγάλη ανοχή σε κάποιους από τους παραπάνω κινδύνους καθώς προσπαθεί να αποκομίσει όσα περισσότερα μπορεί από τις υφιστάμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Ενώ δεν θα θέλει να κλιμακώσει την κατάσταση σε μια στρατιωτική αντιπαράθεση με τη Συρία, τη Ρωσία ή το Ιράν, θα αψηφήσει τις κυρώσεις από τις ΗΠΑ και την ΕΕ για να πετύχει τη ζώνη ασφαλείας, πριν η Δαμασκός και οι σύμμαχοί της κινηθούν στα βορειοανατολικά.