Το δίλημμα Σαουδικής Αραβίας και ΗΠΑ μετά την επίθεση στην Aramco

Οι επιθέσεις στις 14 Σεπτεμβρίου προφανώς διεξήχθησαν με πυραύλους cruise και drones που στόχευσαν στις εγκαταστάσεις της Aramco στο Abqaiq και το Khurais, βγάζοντας εκτός παραγωγής 5,7 εκατομμύρια βαρέλια την ημέρα, 5% της παγκόσμιας ημερήσιας παραγωγής.

Αν και οι αντάρτες Χούτι έσπευσαν να αναλάβουν την ευθύνη, οι ΗΠΑ υποστήριξαν ότι οι επιθέσεις δεν προέρχονταν από την Υεμένη και διεξήχθησαν με βοήθεια από το Ιράν. Οι λεπτομέρειες που έγιναν γνωστές μετά τις επιθέσεις φαίνεται πως επιβεβαιώνουν τουλάχιστον το επιχείρημα των ΗΠΑ ότι εκτοξεύθηκαν εκτός της Υεμένης.

Ο υπολογισμός του Ιράν

Αν πράγματι το Ιράν επιτέθηκε απευθείας στη Σαουδική Αραβία, αυτό σηματοδοτεί μια θρασεία κλιμάκωση της προσπάθειάς του να διατηρήσει και να ενισχύσει την πολιτική και στρατιωτική θέση του στη Μέση Ανατολή και στον Περσικό Κόλπο. Ταιριάζει επίσης με την προσπάθεια της χώρας να αναζητήσει ανακούφιση από την αυξανόμενη αμερικανική πίεση. Το Ιράν έχει να επιδείξει με μια σειρά από πρόσφατες επιθέσεις τη θέλησή του να σταθεί επιθετικά απέναντι στις ΗΠΑ και τους συμμάχους τους, καθώς προσπαθεί να σπάσει τον υφιστάμενο κύκλο ισχυρών κυρώσεων στο πετρέλαιο και οικονομικής πίεσης.

Με τις ΗΠΑ να κατηγορούν το Ιράν, οι πιθανότητες η Ουάσιγκτον ή οι σύμμαχοί της να ανταποδώσουν στρατιωτικά κατά στόχων που συνδέονται με το Ιράν ή την ίδια τη χώρα, έχουν αυξηθεί σημαντικά. Ώρες μετά την επίθεση ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ έχουν «στοχεύσει και γεμίσει» και περιμένουν την τελική επιβεβαίωση της ιρανικής εμπλοκής, πριν αποφασίσουν πώς θα αντιδράσουν.

Η Τεχεράνη χωρίς αμφιβολία καταλαβαίνει πως επιθέσεις όπως αυτές μπορούν να προκαλέσουν στρατιωτική αντίδραση των ΗΠΑ, αλλά είναι ξεκάθαρο ότι είναι πρόθυμη να αποδεχτεί αυτό το ρίσκο και μπορεί να υπολογίζει ότι ο Τραμπ δεν θα είναι πρόθυμος να αναλάβει το ρίσκο μιας σοβαρής και υψηλά ζημιογόνας στρατιωτικής αντιπαράθεσης πριν από τις προεδρικές εκλογές το 2020.

Πλάι σε αυτές τις επιθέσεις, οι Ιρανοί επιδιώκουν επίσης να οδηγήσουν σε μια παράλληλη διαπραγμάτευση, κυρίως μέσω των Ευρωπαίων, για να προσφέρουν ένα εναλλακτικό μονοπάτι προς την εκτόνωση, το οποίο θα δεχτούν οι Αμερικανοί.

Τα επιχειρήματα κατά της εκδοχής των Χούτι

Δεδομένου του γεωγραφικού σημείου που βρίσκονται οι εγκαταστάσεις, της στόχευσης της σαουδαραβικής αεράμυνας προς την Υεμένη, τις γωνίες πρόσκρουσης, τις αναφορές για υπερπτήσεις πάνω από το Κουβέιτ και συντρίμμια που ανασύρθηκαν από πύραυλο cruise που κατέπεσε, είναι πολύ πιθανό οι επιθέσεις να προήλθαν από ιρακινό ή ιρανικό έδαφος, ή και τα δύο. Είναι επίσης πιθανό ότι κάποια από τα drones μπορεί να εκτοξεύτηκαν από τη θάλασσα.

Ανεξάρτητα από τον φορέα της επίθεσης, αυτές οι λεπτομέρειες που εμπλέκουν άμεσα το Ιράν ή/και συμμαχικές του ομάδες στο Ιράκ, αυξάνουν τον κίνδυνο κλιμάκωσης. Αμερικανοί αξιωματούχοι συμπέραναν τον Μάιο ότι μια επίθεση σε σταθμό άντλησης της Σαουδικής Αραβίας προήλθε από το Ιράκ. Αν και το επεισόδιο άφησε ελάχιστη ζημιά έναντι αυτής που προκλήθηκε το Σάββατο, έδειξε πως μπορεί να χρησιμοποιηθεί το Ιράκ ως η βάση για επιθέσεις σε υποδομές της Σαουδικής Αραβίας.

Μια επίθεση αυτού του μεγέθους, ωστόσο, θα μειώσει την πιθανότητα να έχουν οι ΗΠΑ βραχυπρόθεσμα ουσιαστικές συζητήσεις με το Ιράν. Ο Λευκός Οίκος ήδη πήρε μια γενικά σκληρή στάση έναντι του Ιράν και οι ΗΠΑ θα δίσταζαν να κάνουν πίσω μετά από μια τέτοια μεγάλη επίθεση. Δεν θα ήθελαν να δείξουν αδυναμία επιτρέποντας στην Τεχεράνη να υπαγορεύει τα γεγονότα και θα ανησυχούσαν για το ότι μια ήπια αντίδραση θα έστελνε το μήνυμα σε άλλα κράτη με τα οποία έχουν διαφορές, όπως η Βόρεια Κορέα, να δράσουν προβοκατόρικα. Επιπλέον, ως παγκόσμιος ηγεμόνας, οι ΗΠΑ έχουν ένα ζωτικής σημασίας ρόλο να προστατεύσουν την ελεύθερη διακίνηση των ενεργειακών πόρων.

Οι αποφάσεις

Οι ΗΠΑ τώρα αντιμετωπίζουν μια δύσκολη απόφαση. Η Ουάσιγκτον μπορεί να υπολογίζει ότι μια επίθεση αυτού του μεγέθους σε κρίσιμες υποδομές της Σαουδικής Αραβίας απαιτεί στρατιωτική αντίδραση για να υπάρξει αποτροπή. Εως τώρα, όμως, ο Ντόναλντ Τραμπ είναι απρόθυμος να αναλάβει δράση που θα κλιμακώσει τις στρατιωτικές δεσμεύσεις των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, καθώς η Ουάσιγκτον θέλει να μεταφέρει την προσοχή και πόρους στον Δυτικό Ειρηνικό και στην Ευρώπη. Γι’ αυτό οι ΗΠΑ πιθανότατα θα επιλέξουν μια αντίδραση σε συνεργασία με τοπικούς συμμάχους, δίνοντας έμφαση στις αντιδράσεις από το Ριάντ και το Αμπου Ντάμπι.

Ο δισταγμός της Σαουδικής Αραβίας να εμπλακεί σε μια μεγάλη σύγκρουση είναι ήδη ξεκάθαρος. Οι υπηρεσίες πληροφοριών της, όπως και των ΗΠΑ, συμφωνούν έως τώρα ότι χρησιμοποιήθηκαν πύραυλοι cruise για την επίθεση, αλλά το Ριάντ δεν έφτασε στο σημείο να συναινέσει με την εκτίμηση των ΗΠΑ ότι το Ιράν προσέφερε το έδαφος για την επίθεση. Η προσεκτική αντίδραση αντανακλά τη γενική στρατηγική «αποφυγής ρίσκου» της Σαουδικής Αραβίας και την επιθυμία να αποφύγει την αναταραχή μιας μεγάλης σύγκρουσης στον Κόλπο.

Αν η επίθεση προήλθε από την Υεμένη, οι Σαουδάραβες θα αντιμετωπίσουν μια ευκολότερη, αν και επίσης κοστοβόρα, επιλογή περαιτέρω χτυπημάτων στους Χούτι στη χώρα. Αυτή η πορεία δεν θα απαιτήσει στρατηγική αναπροσαρμογή, καθώς ήδη είναι σε πολύ μεγάλο βαθμό μπλεγμένη εκεί.

Με αποδείξεις όμως που θα δείχνουν ότι η επίθεση ξεκίνησε από το Ιράκ ή το Ιράν, οι Σαουδάραβες βρίσκονται μπροστά στην απόφαση να στηρίξουν τη στρατιωτική αντίδραση των ΗΠΑ, με τον κίνδυνο κλιμάκωσης. Και παρά τον καθαρό δισταγμό μπροστά στο να πυροδοτήσουν μια ευρύτερη σύγκρουση, οι επιθέσεις θέτουν τη χώρα αντιμέτωπη με την εξόφθαλμα ευάλωτη ενεργειακή της υποδομή, με τρόπο που θα μπορούσε να οδηγήσει το Ριάντ να στηρίξει μια στρατιωτική αντίδραση των ΗΠΑ.