Το κόστος έξωσης της Τουρκίας από το πρόγραμμα των F-35

Η κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε στα μέσα Ιουλίου ότι οι ΗΠΑ αποβάλλουν την Τουρκία από το πρόγραμμα του μαχητικού F-35, καθώς η τελευταία παρέλαβε το πρώτο φορτίο των ρωσικών αντιαεροπορικών συστημάτων S-400. Η απόφαση δεν επιτρέπει στην Αγκυρα να αποκτήσει ούτε ένα από τα πάνω από τα 100 αεροσκάφη που σκόπευε να αγοράσει. Επιπλέον, η απόφαση του Λευκού Οίκου βγάζει εκτός της αλυσίδας παραγωγής τουρκικές εταιρείες που λειτουργούσαν ως εργολάβοι.

Η Τουρκία προορίζονταν επίσης να φιλοξενήσει μια βάση συντήρησης, όπου χώρες της Μέσης Ανατολής με στόλους F-35 θα μπορούσαν να συντηρήσουν τα αεροσκάφη τους. Και αυτό το σχέδιο ακυρώθηκε.

Υπολογίζεται ότι η απόφαση θα κοστίσει στις ΗΠΑ 500 εκατομμύρια δολάρια. Σε ότι αφορά την Τουρκία, έχει ήδη πληρώσει πάνω από ένα δισεκατομμύριο δολάρια για τις σχεδιαζόμενες αγορές F-35, χρήματα που μπορεί να μην πάρει πίσω.

Παιχνίδι με το χρόνο;

Παραλαμβάνοντας τους S-400, η Τουρκία όχι μόνο εμφανίζεται να έχει διαταράξει την αλυσίδα παραγωγής του F-35, αλλά και να έχασε την δυνατότητα να εντάξει μαχητικά της επόμενης γενιάς στην αεροπορική της δύναμη σε μια ουδέτερη οικονομικά βάση: το εισόδημα από το σέρβις των F-35 χωρών, όπως το Ισραήλ, θα οδηγούσε σε απόσβεση του κόστους της αγοράς των δικών της αεροσκαφών. Και σε μια ευρύτερη οπτική, η Αγκυρα επέλεξε να αγοράσει ένα τακτικό όπλο (S-400) που μπορεί να προσφέρει ελάχιστη ασφάλεια υπό περιορισμένες συνθήκες, αντί να αποκτήσει το F-35, το οποίο θα της εξασφάλιζε αεροπορική κυριαρχία στην περιοχή.

Αυτή τη στιγμή δεν είναι ξεκάθαρο ποια περιθώρια προμηθειών έχει η χώρα. Τα F-16 που διαθέτει γερνάνε και ο στόλος των F-4 και F-5 είναι απαρχαιωμένος (με αρκετές μονάδες να έχουν συντριβεί τα τελευταία χρόνια). Αμέσως μόλις ξεκίνησε η παράδοση των S-400, στα μέσα Ιουλίου, η Ρωσία ξεκίνησε να στέλνει μήνυμα ετοιμότητας για συζητήσεις με την Τουρκία προκειμένου η τελευταία να αγοράσει ρωσικά μαχητικά.

Παρότι οι παραδόσεις των S-400 ξεκίνησαν το Ρ. Τ. Ερντογάν δήλωσε σε δημοσιογράφους ότι η διαδικασία θα ολοκληρωθεί τον Απρίλιο του 2020. Ετσι, το σύστημα δεν θα είναι επιχειρησιακό έως τότε, γεγονός που γεννά το ερώτημα αν η Αγκυρα παίζει καθυστερήσεις. Το αμερικανικό Κογκρέσο έχει δείξει ότι η Τουρκία θα αντιμετωπίσει σημαντικές κυρώσεις αν αναπτύξει τους S-400. Μήπως η Τουρκία καθυστερήσει την ενεργοποίηση του συστήματος ή το πουλήσει σε τρίτο παίκτη; Ισως γι’ αυτό ο Τραμπ ζήτησε περιθώριο για διαπραγμάτευση με την χώρα πριν επιβάλει κυρώσεις.

Από την οπτική των ΗΠΑ, υπάρχει μια γνήσια επιθυμία να αποφευχθεί η διαταραχή στον κύκλο προμηθειών και παραγωγής του F-35 που θα προκύψει αν η Τουρκία βγει από το πρόγραμμα. Μια ακόμα ανησυχία έγκειται στο τι θα κάνει η Αγκυρα αν επιβληθούν άμεσα κυρώσεις. Ο Ερντογάν έχει δηλώσει ξεκάθαρα ότι αν οι ΗΠΑ λάβουν τέτοια μέτρα, τότε θα αντιδράσει ανάλογα, ξεκινώντας από μια πιθανή έξωση των αμερικανικών δυνάμεων από την βάση του Ιντσιρλίκ, κάτι που θα επηρεάζει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των ΗΠΑ στην περιοχή.

Από την οπτική της Τουρκίας, η ζημιά θα είναι πολύ χειροπιαστή. Και μόνο από την έξωση από την γραμμή παραγωγής, αμυντικές βιομηχανίες της χώρας μπορεί να χάσουν έσοδα 10 δισ. δολαρίων, κάτι που πιθανότατα θα αποδειχτεί καταστροφικό για κάποιες εξ αυτών. Επιπλέον ο στρατός της χώρας θα μπορούσε να βρεθεί αντιμέτωπος με ένα εμπάργκο όπλων ανάλογο με αυτό που επιβλήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1970, όταν το Κογκρέσο απαγόρευσε την πώληση όπλων εξαιτίας της εισβολής στην Κύπρο. Αυτό πιθανότατα θα παρέλυε την στρατιωτική ετοιμότητα της χώρας, καθώς θα δεν θα ήταν σε θέση να προμηθευτεί ανταλλακτικά και ενημερώσεις λογισμικού για τα υφιστάμενα οπλικά της συστήματα.

Κακή συγκυρία

Ολες αυτές οι μεταβλητές έρχονται σε ακατάλληλη στιγμή. Η απόφαση της Τουρκίας να ξεκινήσει έρευνες για υδρογονάνθρακες ανοικτά της Κύπρου προκάλεσε την επιβολή κυρώσεων από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που θεωρεί ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει τα αποκλειστικά δικαιώματα στην περιοχή. Η Αγκυρα αναγνωρίζει το ψευδοκράτος και υποστηρίζει ότι οι υδρογονάνθρακες που θα βρεθούν στην ΑΟΖ του νησιού ανήκουν σε όλους τους Κύπριους.

Ενώ η Αγκυρα μπορεί να έχει εύλογα επιχειρήματα, γράφει το Stratfor, οι έρευνες θεωρούνται εχθρικές και επιθετικές. Σε περίπτωση σύγκρουσης μεταξύ Τουρκίας και άλλης ευρωπαϊκής δύναμης ποια θα είναι η θέση των ΗΠΑ; Αυτό είναι ξεκάθαρα άγνωστο. Τα προηγούμενα χρόνια οι ΗΠΑ μεσολάβησαν και αποκλιμάκωσαν κρίσεις, αλλά η αμερικανική πολιτική υπό τον Τραμπ έχει οδηγήσει σε περιφερειακή απαγκίστρωση. Με τις διμερείς σχέσεις να βρίσκονται σε κρίση που βαθαίνει είναι ξεκάθαρο ότι η Τουρκία δεν θα εμπιστεύονταν την Ουάσιγκτον στο να μεσολαβήσει αν υπάρξει μια απροσδόκητη σύγκρουση.

Αυτό που σίγουρα αποκλείεται είναι η έξωση της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ. Η υπόθεση των F-35, ωστόσο πιθανότατα θα έχει ως αποτέλεσμα η χώρα να εξαιρεθεί από κρίσιμα στρατιωτικά προγράμματα της Συμμαχίας, αποστολές και πλατφόρμες πληροφοριών, καθώς η ανάπτυξη των S-400 είναι άμεση απειλή για την επιχειρησιακή ασφάλεια. Ακόμα και αν ο Τραμπ καθυστερήσει σε ότι αφορά την άμεση επιβολή κυρώσεων, κάτι τέτοιο είναι απίθανο να συνεχιστεί. Ανεξάρτητα από την Τουρκία, χώρες όπως η Κίνα και η Αίγυπτος επίσης ενδιαφέρονται να αγοράσουν S-400. Αν δεν γίνει η Τουρκία ξεκάθαρα «παράδειγμα», αυτό θα μπορούσε να ανοίξει τους ασκούς του Αιόλου και να επιτρέψει σε άλλες συμμαχικές χώρες να αγοράσουν οπλικά συστήματα που δεν κατασκευάζονται στις ΗΠΑ. Το Κογκρέσο είναι απίθανο να ανεχτεί ή να αποδεχτεί κάτι τέτοιο.

Η ευρύτερη εικόνα είναι ξεκάθαρη: η απώλεια εμπιστοσύνης μεταξύ ΗΠΑ και Τουρκίας είναι πραγματική και θα είναι δύσκολο να αποκατασταθεί σύντομα κάποια ουσιαστική βάση. Το ερώτημα για το εάν οι S-400 θα μπουν πραγματικά σε λειτουργία, ωστόσο, παραμένει.