Οι ευρωσκεπτικιστές ανατρέπουν τις «σταθερές» στο Ευρωκοινοβούλιο

Από τις 23 Μαΐου έως τις 26 Μαΐου σε όλα τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι πολίτες εκλέγουν αυτούς που θα τους εκπροσωπήσουν στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, το νομοθετικό σώμα της ΕΕ.

Αν και δεν είναι τόσο προβεβλημένο όσο άλλοι θεσμοί της ΕΕ, ωστόσο το κοινοβούλιο παίζει σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση των πολιτικών του μπλοκ. Είναι συν-νομοθέτης με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που εκπροσωπεί τις κυβερνήσεις των μελών της ΕΕ. Όμως ενώ για να περάσουν οι νόμοι που προτείνονται από τον εκτελεστικό βραχίονα της ΕΕ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, απαιτείται η έγκριση και των δυο σωμάτων, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι αυτό που διορίζει τον πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και την ομάδα των επιτρόπων του, καθώς και αυτό που εγκρίνει τον πολυετή προϋπολογισμό της ΕΕ.

Η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου απαιτείται για να περάσει η συντριπτική πλειονότητα της νομοθεσίας της ΕΕ, περιλαμβανομένων των μέτρων που επηρεάζουν τον αγροτικό τομέα, την ενέργεια, τη μετανάστευση και την υγεία. Σε ορισμένα θέματα, όπως η φορολογία, η νομοθεσία για τον ανταγωνισμό και η εξωτερική πολιτική, ο θεσμός αυτός έχει συμβουλευτικό μόνο ρόλο, και τον τελικό λόγο τον έχουν οι εθνικές κυβερνήσεις της ΕΕ. Σε άλλους τομείς, όπως οι εμπορικές συμφωνίες, το ευρωκοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει ή να ασκήσει βέτο, αλλά όχι και να κάνει τροποποιήσεις. Και ενώ το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να ζητήσει από την Επιτροπή να υποβάλει νομοθετικές προτάσεις, ωστόσο δεν μπορεί από μόνο του να προτείνει νομοθετήματα.

Οι δημοσκοπήσεις πριν ανοίξουν οι κάλπες υποδήλωναν πως η ψήφος θα οδηγήσει σε ένα κατακερματισμένο και πολωμένο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, με τα συστημικά κόμματα να χάνουν έδαφος έναντι μικρότερων και προηγουμένως περιθωριοποιημένων δυνάμεων. Αυτό πιθανότατα θα βάλει τέλος στην κοινή κυριαρχία του κεντροδεξιού Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος (ΕΛΚ) και των κεντροαριστερών Σοσιαλδημοκρατών, που για χρόνια είχαν μια άτυπη συμμαχία για να περνούν από κοινού νομοθετήματα.

Μια πιο ετερόκλητη ιδεολογικά βουλή θα αναγκάσει το ΕΛΚ και τους Σοσιαλδημοκράτες να επιδιώξουν συμφωνίες με μικρότερες ομάδες, αυξάνοντας πιθανότατα την επιρροή σχετικά μικρών κομμάτων όπως είναι η κεντρώα Συμμαχία Φιλελεύθερων και Δημοκρατών για την Ευρώπη (ALDE) και το Ευρωπαϊκό Πράσινο Κόμμα. Εν τω μεταξύ, τα εθνικιστικά και ευρωσκεπτικιστικά κόμματα που έκαναν ομάδα στην Ευρωπαϊκή Συμμαχία των Λαών και των Εθνών (EAPN) πιθανότατα θα βελτιώσουν την εκπροσώπησή τους στο κοινοβούλιο, όχι όμως τόσο ώστε να αποκτήσουν μεγάλη επιρροή.

Η σύνθεση του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα επηρεάσει τη συμπεριφορά της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τουλάχιστον δύο βασικούς τρόπους. Κατ’ αρχάς, ο νέος πρόεδρος της Επιτροπής θα πρέπει να εγκριθεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Αυτό σημαίνει πως ασχέτως του πώς θα επιλεγεί ο νέος πρόεδρος της Κομισιόν, η πλειονότητα των βουλευτών στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα πρέπει να επικυρώσουν την επιλογή. Την ίδια ώρα, η νέα Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα πρέπει να έχει κατά νου την ιδεολογική σύνθεση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου όταν θα προτείνει νομοθεσίες, διότι ένα πιο κατακερματισμένο νομοθετικό σώμα θα μπορούσε να κάνει δυσκολότερη την έγκριση νέων νόμων.

Ευρωπαϊκή Ολοκλήρωση

Η ιδεολογική σύνθεση του νέου κοινοβουλίου θα βοηθήσει ώστε να καθοριστεί η πολιτική κατεύθυνση της Ευρωπαϊκής Ένωσης τα επόμενα πέντε χρόνια. Τέσσερις από τις πέντε πολιτικές ομάδες που αναμένεται να κερδίσουν τις περισσότερες έδρες, υποστηρίζουν την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, αν και με σημαντικές επιφυλάξεις.

Το ΕΛΚ και το ALDE στηρίζουν την επέκταση της ενιαίας αγοράς της ΕΕ μέσω πρωτοβουλιών όπως η Ενωση των Κεφαλαιαγορών (ένα σχέδιο για την περαιτέρω ενοποίηση των κεφαλαιαγορών της Ευρώπης), η Ενεργειακή Ενωση (μια σειρά προτάσεων για τη διαφοροποίηση των ενεργειακών πηγών της Ευρώπης και για την εμβάθυνση της συνεργασίας στις ενεργειακές υποδομές), και η Ενιαία Ψηφιακή Αγορά (ένα σχέδιο για τη μετάβαση από τις εθνικές ψηφιακές αγορές, σε μια ενιαία Ευρωπαϊκή αγορά). Τα κόμματα έχουν επίσης όμοιες απόψεις σε ζητήματα όπως η μείωση της γραφειοκρατίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και η εξάλειψη της γραφειοκρατίας για τη διευκόλυνση των επενδύσεων.

Όμως το ALDE και ιδιαίτερα το ΕΛΚ είναι επιφυλακτικά ως προς τις πολιτικές που θα αύξαναν τον διαμοιρασμό του χρηματοοικονομικού ρίσκου στην Ευρώπη ή αυτών που θα οδηγούσαν σε υψηλότερες δημόσιες δαπάνες στην ΕΕ. Η θέση αυτή διαφοροποιεί τα κόμματα αυτά από τους Σοσιαλδημοκράτες, που θέλουν μια μεγαλύτερη αναδιανομή πόρων εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης και υπερασπίζονται την ιδέα των δημοσιονομικών μεταφορών για να μειωθούν οι οικονομικές ανισότητες μεταξύ των κρατών μελών.

Σύμφωνα με τους Σοσιαλδημοκράτες, οι επιπλέον δημόσιες δαπάνες στην Ευρώπη θα πρέπει να χρηματοδοτούνται μέσω νέων φόρων όπως ένας φόρος χρηματοοικονομικών συναλλαγών, που θα στόχευε στις συναλλαγές μεταξύ χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων, και ένας ψηφιακός φόρος, που θα στόχευε στις μεγάλες ψηφιακές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Ευρωπαϊκή κοινή αγορά. Ενώ το κοινοβούλιο δεν έχει εξουσία επί της φορολογίας, ωστόσο μπορεί να ζητήσει από την Κομισιόν να κάνει προτάσεις επί του θέματος αυτού.

Οι Πράσινοι, από την πλευρά τους, υπερασπίζονται την Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, δηλώνοντας στο εκλογικό τους μανιφέστο πως «τα μεμονωμένα έθνη δεν είναι αρκετά ισχυρά». Το κόμμα είναι σθεναρός υποστηρικτής των περιβαλλοντικών πολιτικών και προτείνει «αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής με απεξάρτηση από τον άνθρακα, προώθηση της ενεργειακής αποδοτικότητας και στροφή προς 100% ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.»

Σε ό,τι αφορά τη φορολογία, οι Πράσινοι προτείνουν την «ανάπτυξη φορολογικών καθεστώτων που δεν συνεχίζουν να ευνοούν τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες και τα εύπορα άτομα» και είναι επικριτικό προς τον «άδικο φορολογικό ανταγωνισμό μεταξύ κρατών μελών». Οι θέσεις των Πρασίνων είναι τελείως διαφορετικές από αυτές της EAPN, που υπόσχεται να υπερασπιστεί την κυριαρχία των κρατών-εθνών της Ευρώπης και να αντισταθεί σε όποιες πολιτικές θα βάθαιναν την οικονομική η πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης. Η EAPN προωθεί την άποψη πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να είναι ένα κλαμπ εθνών που συνεργάζονται σε τομείς κοινού συμφέροντος, όχι όμως ένα κλαμπ όπου οι υπερεθνικοί θεσμοί υπονομεύουν την εθνική κυριαρχία.

Εμπορικές συμφωνίες

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο μπορεί να εγκρίνει ή να απορρίπτει εμπορικές συμφωνίες, αλλά δεν μπορεί να τις τροποποιήσει. Το ΕΛΚ και το ALDE στηρίζουν την ολοκλήρωση συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου με χώρες ανά τον κόσμο, ενώ οι Σοσιαλδημοκράτες, και ιδιαίτερα οι Πράσινοι, είναι πιο επιφυλακτικοί. Από την πλευρά της, η EAPN τείνει να αντιτίθεται στις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Ως αποτέλεσμα, η ιδεολογική σύνθεση του νέου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα μπορούσε να κάνει δυσκολότερη την επικύρωση συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου. Θα μπορούσε επίσης να αναγκάσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία είναι υπεύθυνη για τις διαπραγματεύσεις των συμφωνιών αυτών, να πιέσει για την εισαγωγή ζητημάτων όπως τα εργασιακά δικαιώματα και τα περιβαλλοντικά ζητήματα στις διαπραγματεύσεις για τις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου, προκειμένου να διευκολύνει την ψήφισή τους στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Η προοπτική μιας εμπορικής συμφωνίας με τις ΗΠΑ είναι ιδιαίτερα αμφιλεγόμενη στην Ευρώπη. Μέλη του ALDE και του ΕΛΚ έχουν ζητήσει να υπάρξει εμπορική συμφωνία με τον Λευκό Οίκο, ενώ οι Πράσινοι έχουν πει πως οι Βρυξέλλες δεν θα πρέπει να διαπραγματευτούν όσο η Ουάσινγκτον αρνείται να υιοθετήσει τη Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή.

Τα περισσότερα μεγάλα κόμματα θέλουν οι Βρυξέλλες να εντείνουν την πίεση στην Κίνα για να ανοίξει την αγορά της σε Ευρωπαίους επενδυτές, όμως η ιδέα δημιουργίας Ευρωπαίων βιομηχανικών πρωταθλητών μέσω της συγχώνευσης ευρωπαϊκών εταιρειών για να δημιουργηθούν μεγαλύτεροι κολοσσοί που θα μπορούν να ανταγωνιστούν καλύτερα τους Κινεζικούς και Αμερικανικούς γίγαντες, εξακολουθεί να διχάζει. Το ΕΛΚ έχει μιλήσει υπέρ τους, όμως το ALDE και οι Σοσιαλδημοκράτες φοβούνται πως θα δημιουργήσουν μονοπώλια, αυξάνοντας τις τιμές για τους καταναλωτές.

Μετανάστευση και Ασφάλεια

Η μετανάστευση θα είναι ένα από τα κορυφαία θέματα στα οποία θα εστιάσει την προσοχή του το επόμενο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Το ΕΛΚ, το ALDE και ιδιαίτερα η EAPN είναι οι πιο ένθερμοι υποστηρικτές της ισχυρότερης προστασίας των εξωτερικών συνόρων της ΕΕ και της εισαγωγής αυστηρότερων μεταναστευτικών νόμων. Αυτά τα κόμματα πιστεύουν πως θα πρέπει να δοθούν περισσότεροι πόροι στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής (Frontex). Το ΕΛΚ έχει επίσης υποσχεθεί να μετατρέψει την Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη Συνεργασία στον Τομέα της Επιβολής του Νόμου (Europol) σε ένα «Ευρωπαϊκό FBI» με κοινές ερευνητικές ομάδες με ειδική εστίαση στην τρομοκρατία.

Το ΕΛΚ, το ALDE και η EAPN έχουν παρόμοιες απόψεις ως προς την ιδέα πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να αντιμετωπίσει το θέμα προτού καν φτάσουν στην Ευρώπη οι μετανάστες, αυξάνοντας τη συνεργασία με τις χώρες προέλευσης των μεταναστών και τις χώρες διέλευσής τους.

Με τη σειρά τους, οι Σοσιαλδημοκράτες τηρούν μια πιο ήπια στάση για τη μετανάστευση, υποστηρίζοντας πως τα κράτη μέλη της ΕΕ θα πρέπει να συνεργαστούν περισσότερο στην κατανομή των μεταναστών εντός του μπλοκ και προτείνοντας μεταρρυθμίσεις στον Κανονισμό του Δουβλίνου, στο πλαίσιο του οποίου η χώρα πρώτης εισόδου των αναζητούντων άσυλο στην ΕΕΕ είναι υπεύθυνη για την αίτηση ασύλου τους. Αυτή η μεταρρύθμιση μέχρι στιγμής δεν έχει περάσει, με τις κυβερνήσεις της ΕΕ να απορρίπτουν τα σχέδια της Κομισιόν να εισαγάγει ποσοστώσεις μεταναστών στο πλαίσιο των οποίων η κάθε χώρα θα αναλαμβάνει συγκεκριμένο αριθμό μεταναστών ασχέτως της χώρας εισόδου, προκειμένου να αντικατασταθεί το σύστημα του Δουβλίνου.

Εν τω μεταξύ, οι Πράσινοι έχουν υπερασπιστεί το δικαίωμα ασύλου, ζητώντας για «νόμιμα και ασφαλή κανάλια μετανάστευσης» στην Ευρώπη. Με τα εθνικιστικά κόμματα να κερδίζουν έδαφος σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, οι Σοσιαλδημοκράτες και οι Πράσινοι θα δυσκολευτούν να προωθήσουν τις απόψεις τους για τη μετανάστευση.

Μια πιο περίπλοκη νομοθετική διαδικασία

Ο ενδεχόμενος κατακερματισμός του επόμενου Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα επιβραδύνει τη νομοθετική διαδικασία στην ΕΕ –και θα την κάνει πιο περίπλοκη. Για δεκαετίες η ανεπίσημη συμμαχία μεταξύ του ΕΛΚ και των Σοσιαλδημοκρατών δημιουργούσε κάποια σταθερότητα στο σώμα, που επέτρεπε στις επιχειρήσεις, στους επενδυτές, στις χρηματαγορές και στις ομάδες λόμπινγκ να έχουν μια σχετικά ξεκάθαρη εικόνα ως προς την πολιτική κατεύθυνση του μπλοκ. Η συμμαχία μεταξύ του ΕΛΚ και των Σοσιαλδημοκρατών συνέβαλε επίσης στην περιθωριοποίηση ακροδεξιών και ακροαριστερών πολιτικών κομμάτων, που ήταν σχεδόν άσχετα στη νομοθετική διαδικασία.

Με το ΕΛΚ και τους Σοσιαλδημοκράτες να χάνουν την κοινή πλειοψηφία τους στο ευρωπαϊκό νομοθετικό κόμμα και καθώς αυξάνεται η προβολή άλλων κομμάτων, οι βεβαιότητες του παρελθόντος πιθανότατα θα αποδυναμωθούν. Μετά τις εκλογές το ΕΛΚ και οι Σοσιαλδημοκράτες πιθανότατα θα πρέπει να ψάξουν για συμβιβασμούς με κόμματα όπως το ALDE, που θα μετακινήσουν το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο προς πιο συντηρητικές και φιλικές προς τις επιχειρήσεις θέσεις, αλλά και με κόμματα όπως οι Πράσινοι, που θα μπορούσαν να επηρεάσουν τις θέσεις του κοινοβουλίου σε νομοθεσίες που σχετίζονται με το περιβάλλον.

Εν τω μεταξύ, τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα πιθανότατα θα παραμείνουν κατακερματισμένα αφού τα εθνικιστικά κόμματα ανήκουν σε αρκετά διαφορετικά μπλοκ στη βουλή, όμως η άνοδός τους θα μπορούσε να επηρεάσει τα συστημικά κόμματα ώστε να στραφούν σε πιο ακραίες θέσεις πολιτικής. Περισσότερες έδρες στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα σημαίνουν επίσης και μεγαλύτερη ορατότητα και περισσότερους οικονομικούς πόρους για τους Ευρωσκεπτικιστές.

Τέλος, ένα πιο κατακερματισμένο ευρωκοινοβούλιο θα μπορούσε να προκαλέσει προβλήματα στον μηχανισμό με τον οποίον η Βουλή και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο λαμβάνουν κοινές αποφάσεις. Για να εγκριθεί ένας νόμος της ΕΕ, και οι δυο πρέπει να υπερψηφίσουν το πανομοιότυπο κείμενο, διαφορετικά το νομοσχέδιο δεν περνάει. Σπάνια έχει συμβεί κάτι τέτοιο, αφού το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνήθως κάνουν συμβιβασμούς. Όμως μια πιο κατακερματισμένη ιδεολογικά βουλή θα μείνε την αρμονία που υπάρχει μεταξύ των δυο σωμάτων.

Ο επόμενος επταετής προϋπολογισμός της ΕΕ, που θα τεθεί σε ισχύ το 2021, θα μπορούσε να αποδειχθεί ιδιαίτερα αμφιλεγόμενος, ιδιαίτερα για ευαίσθητα ζητήματα όπως οι αγροτικές επιδοτήσεις και τα διαρθρωτικά ταμεία. Σε μια περίοδο που η πολιτική αβεβαιότητα αυξάνεται στις περισσότερες χώρες μέλη της ΕΕ, είναι φυσικό το Ευρωπαϊκό νομοθετικό σώμα να αντανακλά αυτή τη διαδικασία και να αντιμετωπίζει δικές του αβεβαιότητες.