Πού οδηγεί η κλιμάκωση της έντασης στην κυπριακή ΑΟΖ

Οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου βάζουν... πλώρη για ταραγμένες θάλασσες. Στις 6 Μαΐου, η Τουρκία δήλωσε πως τα πλοία της θα συνεχίσουν να ερευνούν για πετρέλαιο και αέριο σε μια θαλάσσια περιοχή που η Κύπρος θεωρεί πως είναι μέρος της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης της.

Η Τουρκία εξέδωσε την ανακοίνωση μετά τις επικρίσεις που της άσκησαν οι ΗΠΑ και η Ευρωπαϊκή Ένωση για την αποστολή πλοίου να ερευνήσει για υδρογονάνθρακες σε μια ζώνη για την οποία ερίζουν η Κυπριακή Δημοκρατία και το αποσχισθέν βόρειο τμήμα της νήσου, αναγκάζοντας την Κύπρο να ζητήσει την έκδοση διεθνούς εντάλματος σύλληψης του πληρώματος του τουρκικού πλοίου-γεωτρύπανου.

Γιατί έχει σημασία

Οι εξελίξεις αποτελούν μέρος μιας ευρύτερης διαμάχης στην περιοχή. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970, το νησί της Κύπρου έχει διαιρεθεί μεταξύ των ελληνόφωνων Κυπρίων του Νότου, που είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και των τουρκόφωνων Κυπρίων του Βορρά, που αναγνωρίζονται μόνο από την Τουρκία. Αυτή η διαίρεση, με τη σειρά της, συνδέεται με άλυτες εδαφικές διεκδικήσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας στο Αιγαίο, επιπροσθέτως της στήριξης που παρέχουν η Αθήνα και η Άγκυρα στις αντίστοιχες κυβερνήσεις της Κύπρου και της Βόρειας Κύπρου.

Τα τελευταία χρόνια, η ανακάλυψη ενεργειακών πόρων στην Ανατολική Μεσόγειο έχει δημιουργήσει ένα ακόμα σημείο τριβής, καθώς η Κύπρος (και κατ’ επέκταση η Ελλάδα) και η Βόρεια Κύπρος (και κατ’ επέκταση η Τουρκία) θέλουν να κάνουν γεωτρήσεις στην περιοχή για πετρέλαιο και φυσικό αέριο.

Η προοπτική ανακάλυψης μεγάλων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων έχει επίσης προσελκύσει το ενδιαφέρον μιας μεγάλης εξωτερικής δύναμης: των ΗΠΑ. Ο Λευκός Οίκος στηρίζει τα τρέχοντα σχέδια της Κύπρου να ενώσει τις δυνάμεις της με το Ισραήλ και την Αίγυπτο για να ερευνήσει για ενέργεια στην περιοχή και να αναπτύξει υποδομές για την προμήθεια φυσικού αερίου στην Ευρώπη. Οι ΗΠΑ έχουν οικονομικά και γεωπολιτικά συμφέροντα στην περιοχή (κάποιες εταιρείες της, όπως η ExxonMobil, διενεργούν έρευνες ανοικτά των κυπριακών ακτών), καθώς ο Λευκός Οίκος θέλει η Ευρώπη να μειώσει την εξάρτησή της από το ρωσικό φυσικό αέριο.

Οι διαφωνίες συμπίπτουν με την επιδείνωση των σχέσεων μεταξύ των ΗΠΑ και της Τουρκίας -μια κατάσταση από την οποία η Κύπρος και η Ελλάδα θέλουν να επωφεληθούν, τόσο οικονομικά όσο και στρατιωτικά. Στις αρχές Απριλίου, δύο γερουσιαστές των ΗΠΑ εισήγαγαν διακομματικό νομοσχέδιο για την άρση του εμπάργκο όπλων στην Κύπρο και για την παροχή εξουσιοδότησης για στρατιωτική βοήθεια ύψους 5 εκατ. ευρώ σε Κύπρο και Ελλάδα, λόγω της απόφασης της Τουρκίας να αγοράσει ρωσικά συστήματα πυραυλικής άμυνας καθώς και των απειλών της κατά της Κύπρου για τις έρευνες για το φυσικό αέριο. Στις αρχές του μήνα, τα ελληνικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν επίσης πως οι ΗΠΑ εξετάζουν το ενδεχόμενο ανάπτυξης τάνκερ εναέριου ανεφοδιασμού KC-135 στην αεροπορική βάση της Λάρισας και τη διενέργεια περισσότερων ασκήσεων με τον ελληνικό στρατό.  

Τι θα συμβεί στη συνέχεια

Για την Κύπρο, τα γεγονότα υποδηλώνουν πως οι διαπραγματεύσεις για την επανένωση -που πραγματοποιούνται κατά διαστήματα, αναλόγως του πολιτικού κλίματος στην περιοχή- είναι απίθανο να σημειώσουν πρόοδο σύντομα. Σημαίνουν επίσης πως οι προσπάθειες της Κύπρου να κάνει έρευνες για ενέργεια στα αμφισβητούμενα ύδατα θα συνεχίσει να αντιμετωπίζει εμπόδια από την Τουρκία (πέρυσι, για παράδειγμα, τουρκικά πολεμικά πλοία ανάγκασαν το πλοίο-γεωτρύπανο της Eni που δραστηριοποιούνταν ανοικτά των ακτών της Κύπρου να αποχωρήσει από την περιοχή).

Για την Ευρωπαϊκή Ένωση, η αντιπαράθεση έρχεται να προστεθεί στις ήδη φθίνουσες σχέσεις με την Τουρκία. Ωστόσο, η ΕΕ είναι απίθανο να επιβάλει ουσιαστικές κυρώσεις στην Τουρκία, ιδιαίτερα καθώς η Ευρωπαϊκή Ένωση θα χρειαστεί να διατηρήσει κάποιον βαθμό συνεργασίας με την Τουρκία, για να παραμείνουν υπό έλεγχο οι μεταναστευτικές ροές. Όσο για την Ελλάδα, οι εξελίξεις ανοίγουν παράθυρο ευκαιρίας για να επιχειρήσει να εκμεταλλευτεί το αυξανόμενο ενδιαφέρον των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο.

Στο τέλος, για όλους αναμένεται ένα «καυτό» καλοκαίρι.