Η κρίση στη Βενεζουέλα και οι κίνδυνοι για την παραγωγή πετρελαίου

Η απόπειρα στρατιωτικής εξέγερσης στη Βενεζουέλα, προς στήριξη του ηγέτη της αντιπολίτευσης Χουάν Γκουαϊδό, ενέχει σημαντικούς κινδύνους για την πετρελαϊκή παραγωγή της χώρας.

Η αβεβαιότητα ως προς το πόσες στρατιωτικές μονάδες στηρίζουν τον Γκουαϊδό και πόσο μακριά θα πάνε για να πιέσουν την κυβέρνηση του προέδρου Νικολάς Μαδούρο, θα είναι το βασικό ρίσκο τις επόμενες ημέρες. Αν και ουσιαστικά όλα τα γνωστά στρατιωτικά κινήματα έχουν λάβει χώρα τις πόλεις του Καράκας και του Μαρακάι -πολύ μακριά από τις εκτεταμένες υποδομές πετρελαϊκής παραγωγής και εξαγωγών της Βενεζουέλας- η παραγωγή πετρελαίου της χώρας θα μπορούσε να αποτελέσει παράγοντα-κλειδί καθώς θα εξελίσσεται η εξέγερση.

Τα ρίσκα

Καθώς συνεχίζονταν η εξέγερση που ξεκίνησε νωρίς την 30η Απριλίου, η προσπάθεια του Γκουαϊδό να συντηρηθεί η δυναμική της προσπάθειας της αντιπολίτευσης για αλλαγή καθεστώτος, επικεντρώθηκε κυρίως στο κεντρικό Καράκας και το Μαρακάι, την πρωτεύουσα της πολιτείας Αράγκουα. Διαδηλωτές που βγήκαν στους δρόμους ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα νωρίς εκείνο το πρωί του Γκουαϊδό για εξέγερση, ήρθαν αντιμέτωποι με τις δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς κοντά στην αεροπορική βάση Λα Καρλότα.

Στο Μαρακάι, οι δυνάμεις των αντιφρονούντων συνέλαβαν τον επικεφαλής της στρατιωτικής βιομηχανίας τη Βενεζουέλας. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες την ίδια ημέρα ανέφεραν πως ο επικεφαλής της Στρατηγικής Επιχειρησιακής Διοίκησης, στρατηγός Χοσέ Ορνέλα, στήριζε την εξέγερση, όμως αργότερα ο Ορνέλα διέψευσε τις πληροφορίες με ανάρτησή του στο Twitter.

Η Στρατηγική Επιχειρησιακή Διοίκηση της Βενεζουέλας είναι μια στρατιωτική οντότητα όμοια σε οργάνωση και λειτουργία με το Γενικό Επιτελείο Ενόπλων Δυνάμεων των ΗΠΑ. Ανεπιβεβαίωτες πληροφορίες ανέφεραν πως η εξέγερση σχεδιάζονταν να γίνει άλλη μέρα, όμως τα σχέδια επιταχύνθηκαν λόγω επικείμενης σύλληψης του Γκουαϊδό.

Βασικοί υποστηρικτές, επίσης, φαίνεται πως έκαναν πίσω την τελευταία στιγμή. Αναφορά της Argud Media ισχυρίζονταν πως ο επικεφαλής της Μπολιβαριανής Εθνικής Υπηρεσίας Πληροφοριών –του αντίστοιχου FBI της Βενεζουέλας- είχε διατάξει τις δυνάμεις του να στηρίξουν τον Γκουαϊδό.

Μέχρι στιγμής, οι αντιπαραθέσεις μεταξύ των στρατιωτικών μονάδων και των αντιφρονούντων γίνονται μακριά από τα πετρελαιοφόρα πεδία της Βενεζουέλας. Όμως οι υποδομές της πετρελαϊκής παραγωγής και των μεταφορών της Βενεζουέλας θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράγοντα-κλειδί για τις μονάδες που προσπαθούν να πάρουν την εξουσία της κυβέρνησης από τον Μαδούρο. Ακόμα και ένας μικρός αριθμός στρατιωτικού προσωπικού να εξεγερθεί στο Πουέρτο Χοσέ στην πολιτεία Ανζοατεγκουϊ θα μπορούσε δυνητικά να καταλάβει το βασικό εξαγωγικό τέρμιναλ της χώρας ή να το σαμποτάρει, αναγκάζοντας την κυβέρνηση Μαδούρο να ξοδέψει πολύτιμο χρόνο και πόρους για να προσπαθήσει να ανακτήσει τον έλεγχο. Ομοίως, δυνάμεις των αντιφρονούντων θα μπορούσαν να εξετάσουν την κατάληψη πετρελαιοπαραγωγικών κοινοπραξιών στη ζώνη Ορινοκο για να πιέσουν τον Μαδούρο.

Μια τέτοια ενέργεια θα μπορούσε να θέσει «εκτός» την παραγωγή σχεδόν ενός εκατομμυρίου βαρελιών αργού πετρελαίου ημερησίως. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, η Βενεζουέλα εξάγει περίπου 955.000 βαρέλια ημερησίως. Θα μπορούσε επίσης να προκαλέσει βλάβες σε βασικές υποδομές πετρελαϊκής παραγωγής, μεταφοράς και αποθήκευσης –ιδιαίτερα αν οι προσπάθειες για κατάληψη τέτοιων περιουσιακών στοιχείων καταλήξει σε βίαιες συγκρούσεις. Ακόμα και μια αποτυχημένη απόπειρα κατάληψης πετρελαιοπαραγωγικών περιοχών θα μπορούσε να οδηγήσει σε ζημιές ή σε σαμποτάζ και να παρατείνει τις διακοπές παραγωγής για εβδομάδες ή μήνες.

Η απόσταση μέχρι τη Ζώνη Ορινόκο και την Ανζοατεγκουϊ και ο περιορισμένος αριθμός των περιουσιακών στοιχείων που έχει στη διάθεσή του ο Γκουαϊδό, είναι δυο βασικοί παράγοντες που θα μπορούσαν να αποτρέψουν το ενδεχόμενο να μπουν στο «παιχνίδι» οι πετρελαιοπαραγωγικές περιοχές. Αν ο Γκουαϊδό δεν έχει υπό τον έλεγχό του αρκετές στρατιωτικές μονάδες και αποτύχει να πείσει τους τοπικούς και περιφερειακούς διοικητές να τον ακολουθήσουν, τότε πιθανότατα θα πρέπει να επικεντρώσει την προσοχή του σε πόλεις-κλειδιά όπως το Καράκας, το Μαρακάι και το Μαρακαΐμπο.

Η αφοσίωση του στρατού

Το σημαντικότερο γεγονός της πρώτης ημέρας της εξέγερσης ήταν η απουσία βασικών στρατιωτικών μονάδων. Παρά τις μαγνητοσκοπημένες δηλώσεις του υπουργού Άμυνα στρατηγού Βλαδίμιρ Παδρίνο Λόπεζ που περιέγραφαν την ηγούμενη από τον Γκουαϊδό εξέγερση ως «τρομοκρατική» ενέργεια, μηχανοκίνητη μονάδα πεζικού στο Φορτ Τιούνα στο Καράκας και μονάδες τεθωρακισμένων στο Μαρακάι δεν βγήκαν για να καταστείλουν την εξέγερση.

Αυτές οι μονάδες είναι τα πιο σημαντικά μέσα στρατιωτικής στήριξης που μπορεί να καλέσει ο Μαδούρο για να διατηρήσει την κυβέρνησή του. Η απουσία τους από τις συμπλοκές ίσως σημαίνει πως ο Μαδούρο νομίζει πως μπορεί να καταστείλει την εξέγερση χωρίς τη βοήθειά τους. Ή θα μπορούσε να σημαίνει πως οι διοικητές τους είναι αναποφάσιστοι ως προς το αν θα πρέπει να στηρίξουν την κυβέρνηση Μαδούρο ή την προσπάθεια του Γκουαϊδό να αναλάβει την εξουσία.

Ο Μαδούρο μπορεί επίσης να είναι εξαιρετικά προσεκτικός, αφού αν αναπτύξει τακτικό στρατό με βαρύτερα όπλα αντί να βασιστεί στην Εθνική Φρουρά και άλλες δυνάμεις, κινδυνεύει να οδηγήσει σε λουτρό αίματος που θα έδινε στις ΗΠΑ λόγο να εξετάσουν σκληρότερες ενέργειες κατά της Βενεζουέλας, όπως γρήγορες δευτερογενείς κυρώσεις ή ακόμα και μια στρατιωτική επέμβαση. Επιπλέον, η κινητοποίηση των δυνάμεων αυτών για να περιοριστεί η απειλή, κινδυνεύει επίσης να τις στρέψει εναντίον του.

Θα είναι κρίσιμης σημασίας να παρακολουθείται η αφοσίωση των μονάδων αυτών τις επόμενες ημέρες, καθώς θα καθορίσει την πορεία της εξέγερσης και την επακόλουθη πορεία της Βενεζουέλας. Η ταχεία συμμετοχή τους στην εξέγερση στο πλευρό της αντιπολίτευσης θα καθιστούσε λιγότερο πιθανό οι δυνάμεις των αντιφρονούντων να προσπαθήσουν να στοχεύσουν στις πετρελαιοπαραγωγικές υποδομές της Βενεζουέλας για να επιφέρουν «θανάσιμο πλήγμα» στην κυβέρνηση Μαδούρο.

Πέραν της Εθνικής Φρουράς και των ενόπλων δυνάμεων, ο Μαδούρο μπορεί να καλέσει παραστρατιωτικές δυνάμεις, όπως οι μονάδες πολιτών της χώρας, γνωστές ως colectivos, για να τον βοηθήσουν να καταστείλει την εξέγερση. Υπήρξαν ενδείξεις στις 30 Απριλίου πως διέταξε τους colectivos να επιτεθούν σε διαδηλωτές που είχαν συγκεντρωθεί κοντά στον Γκουαϊδό στη Λα Καρλότα.

Είναι λιγότερο πιθανό βραχυπρόθεσμα ο Μαδούρο να καλέσει τους Μπολιβαριανούς ένοπλους για να καταστείλει τις διαδηλώσεις, δεδομένου ότι ο εξοπλισμός και η κινητοποίησή τους θα χρειαστεί πολύ χρόνο. Οι ξένοι υποστηρικτές της κυβέρνησης Μαδούρο, όπως η Ρωσία, πιθανότατα είναι παρόντες με κάποια μορφή, βοηθώντας την κυβέρνηση να καταστείλει την εξέγερση. Η Ρωσία παρείχε φέτος ιδιωτικές στρατιωτικές υπηρεσίες για να στηριχθεί η κυβέρνηση Μαδούρο –πιθανότατα σε κάποιας μορφής συμβουλευτικού ρόλου- και στρατιωτικό προσωπικό από την Κούβα από καιρό υπηρετούσε σε ρόλο συμβούλου του στρατού και της κεντρικής κυβέρνησης της Βενεζουέλας.

Η εξέγερση στη Βενεζουέλα θα μπορούσε να οδηγήσει σε αποκοπή ουσιαστικά ολόκληρης της πετρελαϊκής παραγωγής της χώρας, αλλά μόνο σε περιορισμένες συνθήκες –όπως για παράδειγμα αν οι στρατιωτικές μονάδες αντιφρονούντων βάλουν στο στόχαστρο το βασικό τέρμιναλ εξαγωγών της χώρας. Αν οι δυνάμεις των ανταρτών δεν μπορούν να βρουν σημαντική στήριξη από τον λαό ή τις ένοπλες δυνάμεις, τότε θα είναι λιγότερο πιθανό να γίνουν ενέργειες που θα προκαλούσαν ζημιές στους πόρους της Ζώνης Ορινόκο ή στις εξαγωγικές υποδομές της χώρας- καθώς ο Μαδούρο είναι σχεδόν βέβαιο πως θα ανακτήσει γρήγορα τον έλεγχο της κατάστασης. Όμως η τελική αφοσίωση βασικών στρατιωτικών διοικητών και μονάδων παραμένει το κρίσιμο ερώτημα για τη Βενεζουέλα. Μια σημαντική ρήξη στην αφοσίωσή τους προς τον Μαδούρο θα περιόριζε την προοπτική της συνεχούς κυριαρχίας των Τσαβίστας στη Βενεζουέλα και θα έδινε στον Γκουαϊδό την ώθηση που χρειάζεται για να διεκδικήσει τον έλεγχο των βασικών πόλεων της χώρας.