Πόσο πραγματικά πλήγωσαν τον Εργτογάν οι δημοτικές εκλογές

Ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κέρδισε και τις εκλογές της 31ης Μαρτίου, ωστόσο ήταν μια «πύρρειος νίκη». Στις δημοτικές και επαρχιακές εκλογές, διαγωνίστηκαν δώδεκα κόμματα για χιλιάδες θέσεις στις τοπικές κυβερνήσεις. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά στοιχεία (τα επίσημα μπορεί να χρειαστεί εβδομάδες για να ανακοινωθούν), το Κόμμα της Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP), ένα Ισλαμιστικό και λαϊκιστικό κόμμα που βρίσκεται στην εξουσία της Τουρκίας από το 2002, κέρδισε το 44,3% των ψήφων στις δημοτικές εκλογές, έναντι του 30,1% που συγκέντρωσε το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP), το κοσμικό κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ακολουθούν με σημαντικά χαμηλότερα ποσοστά ο δεξιός σύμμαχος του AKP, Κόμμα Εθνικού Κινήματος (MHP), με 7,31%, το Καλό Κόμμα, εθνικιστικός σύμμαχος του CHP, με 7,45%, καθώς και το φιλοκουρδικό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP) με 4,24%.

Το AKP εξασφάλισε επίσης το 41,61% της συνολικής ψήφου για τις επαρχιακές συνελεύσεις σε όλη τη χώρα, ξεπερνώντας κατά πολύ το MHP, που συγκέντρωσε το 18%.

Κρίσιμης σημασίας, ωστόσο, είναι ότι το AKP έχασε την πρωτεύουσα της Τουρκίας, την Άγκυρα, ενώ φαίνεται πως ήρθε δεύτερο στην μεγαλύτερη πόλη της χώρας, την Κωνσταντινούπολη. Πράγματι, ο υποψήφιος του AKP για την Κωνσταντινούπολη, ο πρώην πρωθυπουργός Μπιναλί Γιλντιρίμ, δήλωσε νωρίς την 1η Απριλίου πως ο διεκδικητής του CHP, Εκρέμ Ιμάμογλου, πήρε 25.000 περισσότερες ψήφους από αυτόν, όμως οι εκλογικοί υπάλληλοι δήλωσαν πως 216.000 ψήφοι ήταν άκυρες. Ως αποτέλεσμα προχωρά επανακαταμέτρηση.

Γιατί έχει σημασία

Τα αποτελέσματα είναι ανάμικτα για την κυβέρνηση. Το AKP έχει κερδίσει συνολικά σε όρους ψήφων, ιδιαίτερα στις εκλογές για τα επαρχιακά συμβούλια. Όμως στην εκλογή δημάρχων σε αρκετές πόλεις-κλειδιά, περιλαμβανομένων της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης, καθώς και στο προπύργιο του CHP την Σμύρνη, η αξιωματική αντιπολίτευση κέρδισε το AKP, σύμφωνα με το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο. Πρόκειται για μεγάλο συμβολικό πλήγμα για το AKP. Το κόμμα (ή κάποιος από τους προκατόχους του) κυβερνούσε σε κάθε μία από το 1994. Επιπλέον, ο Ερντογάν ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία ως δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ενώ η Άγκυρα από καιρό ήταν προπύργιο του AKP.

Τι προσέχουμε για τη συνέχεια

Πώς θα αντιμετωπίσει η κυβέρνηση τις οικονομικές πιέσεις του λαού; Η στροφή στα αστικά κέντρα της Τουρκίας, η πρώτη που παρατηρείται μετά από 25 χρόνια, πηγάζει εν μέρει από την μεγάλη οικονομική πίεση που νοιώθουν πολλοί τούρκοι πολίτες –ευθύνες για την οποία όλο και περισσότεροι αποδίδουν στην κυβέρνηση. Την ημέρα μετά τις εκλογές, ο Ερντογάν υποσχέθηκε να εφαρμόσει καλύτερες οικονομικές πολιτικές, ενώ ο γαμπρός του και υπουργός Οικονομικών, Μπεράτ Αλμπαϊράκ, υποσχέθηκε να ενισχύσει το κυβερνητικό πρόγραμμα οικονομικής εξισορρόπησης, που προβλέπει μείωση των δημοσιονομικών δαπανών στα κυβερνητικά προγράμματα. Όμως, η απώλεια της λαϊκής ψήφου στις μεγάλες πόλεις της Τουρκίας τονίζει τις δύσκολες ισορροπίες για το AKP: πρέπει να φλερτάρει με τη λαϊκή στήριξη, κάτι που έκανε συνήθως μέσω οικονομικής στήριξης, σε μια περίοδο που η εύθραυστη οικονομία απαιτεί το AKP να κάνει ακριβώς το αντίθετο, εφαρμόζοντας διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, μεταξύ των οποίων και μέτρα λιτότητας.

Τι λέει αυτό για τα δημογραφικά της Τουρκίας; Αυτές είναι οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές μετά από πέντε χρόνια και ο πληθυσμός της Τουρκίας είναι πιο νέος από ποτέ. Οι νέοι πολίτες μπορεί να έχουν αποσυντονιστεί από το AKP και τις λαϊκιστικές και ισλαμιστικές αξίες του, στρεφόμενοι στο CHP, το οποίο είναι ισχυρότερο στις αστικές κοσμικές περιοχές. Αυτός είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους το AKP θα πρέπει να επαναξιολογήσει την πλατφόρμα του. Σε κάθε περίπτωση, τα στενά περιθώρια δείχνουν την έντονη πόλωση της Τουρκίας για κοινωνικά και οικονομικά θέματα, που υποδηλώνει πως οι αρχές θα αντιμετωπίσουν περισσότερες δυσκολίες στην κατάρτιση πολιτικής και στην εφαρμογή μεταρρυθμίσεων τα επόμενα χρόνια.

Τι σημαίνει αυτό για τη στρατηγική συμμαχιών του AKP; Το AKP θα επαναξιολογήσει επίσης την στρατηγική συμμαχιών του, στην οποία βασίστηκε τελευταία το κόμμα και συνεργάστηκε στενά με εθνικιστές συμμάχους όπως το MHP. Αυτή η συμμαχία μπορεί να λειτούργησε ενάντια στο AKP, διασπώντας ορισμένες ψήφους που θα μπορούσε να είχε συγκεντρώσει. Το AKP θα επαναβαθμονομήσει την πλατφόρμα και το μήνυμά του μετά από τις εκλογές αυτές, αν και έχει άλλα τέσσερα χρόνια πριν τις σημαντικές γενικές και προεδρικές εκλογές.

Τι λέει αυτό για την αντιπολίτευση; Η συνήθως κατακερματισμένη αντιπολίτευση της Τουρκίας βρήκε επιτέλους έναν τρόπο να συνεργαστεί και να στηρίξει ένα μοναδικό υποψήφιο σε πολλές βασικές αναμετρήσεις. Το HDP, για παράδειγμα, δεν είχε υποψήφιους στις πέντε μεγαλύτερες πόλεις της Τουρκίας και ενθάρρυνε τους οπαδούς του στις πόλεις αυτές να ψηφίσουν τον υποψήφιο του CHP, αλλάζοντας έτσι τις ισορροπίες. Ο Μανσούρ Γιαβάς του CHP κέρδισε τις εκλογές για τη δημαρχία στην Άγκυρα ενώνοντας έναν συνδυασμό εθνικιστών, αριστεριστών, κοσμικών και συντηρητικών με μια πλατφόρμα για την αποκατάσταση του κύρους της Άγκυρας και της βελτίωσης της γενικότερης κατάστασης της πόλης. Η νίκη του Γιαβάς στην Άγκυρα σημαίνει πως μπορεί να αποτελέσει εξέχουσα προσωπικότητα της αντιπολίτευσης στη συχνά δυσκίνητο CHP. Εν τω μεταξύ, ο Ιμάμογλου είναι ένας νέος (γεννήθηκε το 1970) επιχειρηματίας που ήταν πρώην δήμαρχος της δυτικής περιφέρειας της Κωνσταντινούπολης, του Μπεϊλίκντουζου. Αν επιβιώσει τις επανακαταμέτρησης, τότε ο Ιμάμογλου θα έχει την ευκαιρία να χρησιμοποιήσει την Κωνσταντινούπολη –που, με περισσότερους από 15 εκατ. κατοίκους, είναι σχεδόν τόσο μεγάλη όσο η Ελλάδα και η Βουλγαρία μαζί- για να χτίσει μια εθνική πλατφόρμα και να γίνει ένας δυνητικά μεγάλος παίκτης στο CHP και στην αντιπολίτευση γενικότερα.

Τι λέει αυτό για τις σχέσεις της κυβέρνησης με τους Κούρδους της Τουρκίας; Εκτός από ρυθμιστής σε μεγάλες εκλογικές αναμετρήσεις στη δυτική Τουρκία, το φιλοκουρδικό HDP κέρδισε επίσης στις περισσότερες αναμετρήσεις στην κατά κύριο λόγο κουρδική νοτιοανατολική Τουρκία, ιδιαίτερα στο Ντιγιάρμπακιρ. Εκεί, ο υποψήφιος του κόμματος πήρε ποσοστό σχεδόν διπλάσιο από αυτό του κύριου αντιπάλου, ενός υποψήφιου του AKP που κυβερνούσε την πόλη για περισσότερα από δυο χρόνια ως διορισμένος από την κυβέρνηση διαχειριστής, αφού οι αρχές απομάκρυναν τους πρώην συν-δημάρχους του HDP για υποτιθέμενες σχέσεις με τρομοκράτες. Η επιτυχία του HDP στα νοτιοανατολικά και η στρατηγική στήριξη στο CHP στα δυτικά, δείχνουν ότι το AKP έχει χάσει μέρος της ικανότητάς του να φλερτάρει με τους Κούρδους, οι οποίοι απαρτίζουν χοντρικά το 20% του πληθυσμού της Τουρκίας. Αυτές ήταν οι πρώτες αυτοδιοικητικές εκλογές μετά από πέντε χρόνια στις οποίες το AKP κινήθηκε πιο επιθετικά κατά των Κούρδων πολιτικών, σε μια προσπάθεια να βλάψει την ελκυστικότητά τους στους Κούρδους ψηφοφόρους. Ήδη ο Ερντογάν έχει εκτείνει έναν ας πούμε «κλάδο ελαίας», απευθυνόμενος στους «Κούρδους αδελφούς» της Τουρκίας, σε μια ένδειξη πως ίσως χρειάζεται να προσφύγει στην κοινότητα αυτή, παρά το ότι την ίδια ώρα ενεργεί για να περιορίσει τους Κούρδους μαχητές στα νοτιοανατολικά και στο Ιράκ και τη Συρία.

Τι θα συμβεί στη συνέχεια; Τόσο η κυβέρνηση όσο και η αντιπολίτευση θα συνεχίσουν να ανταλλάσσουν κατηγορίες για εκλογική απάτη· επί του παρόντος, το αποτέλεσμα της Κωνσταντινούπολης θα κριθεί από την απόφαση του εκλογικού συμβουλίου. Η αντιπολίτευση δεν εμπιστεύεται το εκλογικό συμβούλιο, που συχνά έχει ταχθεί με το μέρος της κυβέρνησης σε προηγούμενες εκλογές.  Το εκλογικό συμβούλιο έχει ήδη παραδεχθεί πως το CHP έχει περισσότερες ψήφους από το AKP στην Κωνσταντινούπολη, όμως το κάθε κόμμα θα πιέσει για επανακαταμέτρηση προτού μπορέσει να ισχυριστεί πως κέρδισε την σημαντικότερη δημοτική εκλογική κούρσα της Τουρκίας.