Ο «Γλαύκος» και η γεωπολιτική σκακιέρα στην Αν. Μεσόγειο

Μετά από πολλές εβδομάδες, η ExxonMobil έβαλε τέλος στις εικασίες, ανακοινώνοντας στις 28 Φεβρουαρίου πως βρήκε σημαντικό κοίτασμα φυσικού αερίου στον στόχο «Γλαύκο», νοτιοδυτικά της Κύπρου στην ανατολική Μεσόγειο. Οι αρχικές εκτιμήσεις υποδηλώνουν πως το κοίτασμα θα μπορούσε να έχει αέριο 142-227 δισ. κυβικών μέτρων (5-8 τρισ. κυβικών ποδιών). Δεν είναι σαφές πόσο από αυτό το αέριο μπορεί να ανακτηθεί, ωστόσο η ανακάλυψη έρχεται να προστεθεί στον αυξανόμενο όγκο φυσικού αερίου που ανακαλύπτεται στα Κυπριακά ύδατα.

Αν συνδυαστεί με το πεδίο αερίου «Αφροδίτη» της Noble Energy που ανακαλύφθηκε το 2011 και το «Καλυψώ» της Eni που ανακαλύφθηκε το 2018, η Κύπρος θα μπορούσε να κατέχει 500 δισ. κυβικά μέτρα φυσικού αερίου χωρίς να συνυπολογίζονται μελλοντικές πιθανές ανακαλύψεις. Αν και αυτή η ποσότητα φυσικού αερίου θα δικαιολογούσε την κατασκευή ενός υποθαλάσσιου αγωγού ή μιας μονάδας υγροποίησης αερίου για μεταφορά του μέσω τάνκερ, ωστόσο θα πρέπει να ληφθούν υπ΄όψιν οι γεωπολιτικές επιπλοκές της ανατολικής Μεσογείου.

Η αντίδραση της Τουρκίας

Οι διαμάχες μεταξύ της Τουρκίας και των Κατεχόμενων από τη μια πλευρά και της Ελλάδας και της Κύπρου από την άλλη, έχουν ήδη δημιουργήσει πρόβλημα στις ερευνητικές προσπάθειες εύρεσης κυπριακού φυσικού αερίου. Ενώ ούτε η Τουρκία, ούτε τα Κατεχόμενα έχουν διεκδικήσεις στα ύδατα που βρίσκεται ο «Γλαύκος», η Άγκυρα είναι πιθανό να αντιδράσει στην ανακάλυψη προωθώντας περαιτέρω τις ενεργειακές φιλοδοξίες της στην περιοχή –και μπλοκάροντας αυτές των αντιπάλων της.

Τους τελευταίους έξι μήνες, η Τουρκία επεκτείνει τις ερευνητικές της προσπάθειες. Τον Νοέμβριο άρχισε τη γεώτρηση στον στόχο Alanya-1 και έχει προετοιμαστεί να αρχίσει τη γεώτρηση και σε άλλον στόχο. Αν και το αποτέλεσμα των προσπαθειών αυτών δεν έχει ακόμα δημοσιοποιηθεί, ωστόσο ο υπουργός Ενέργειας και Φυσικών Πόρων της Τουρκίας, Fatih Donmez, δήλωσε στις 25 Φεβρουαρίου πως τα αποτελέσματα του Alanya-1 θα ανακοινωθούν τις επόμενες εβδομάδες.

Εν τω μεταξύ, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlut Cavusoglu, δήλωσε τον Φεβρουάριο πως η Τουρκία σύντομα θα αρχίσει τις γεωτρήσεις σε ύδατα νότια της Τουρκίας, αν και η κρατική Turkish Petroleum –που θα ήταν υπεύθυνη για οποιαδήποτε τέτοια δραστηριότητα- είπε πως δεν έχει άμεσα σχέδια να πράξει κάτι τέτοιο, προτού μπορούν να μελετηθούν τα αποτελέσματα που έρχονται από τις συνεχιζόμενες σεισμικές έρευνες στην περιοχή.

Ενώ ο στόχος Alanya δεν βρίσκεται σε ύδατα που διεκδικούν Ελλάδα ή Τουρκία, το αν η Άγκυρα θα έχει διεκδικήσεις σε αμφισβητούμενα ύδατα παραμένει ανοιχτό ζήτημα. Καθώς η Τουρκία δεν είχε προηγουμένως πλοία γεωτρύπανα, δεν είχε τη δυνατότητα να το κάνει αυτό. Όμως από το 2017 έχει αποκτήσει δυο πλοία γεωτρύπανα, και θα μπορούσε να στείλει πολεμικά πλοία ως συνοδεία τους σε αμφισβητούμενες περιοχές, περίπου όπως κάνει η Κίνα στη Νότια Σινική Θάλασσα.

Η Τουρκία είναι επίσης πιθανό να εντείνει τις προσπάθειές της να παρακωλύσει τις έρευνες σε μπλοκ που διεκδικεί είτε η ίδια είτε η κατεχόμενη Βόρεια Κύπρος, όπως έκανε τον Φεβρουάριο του 2018 όταν το τουρκικό πολεμικό ναυτικό εμπόδισε την Eni να πραγματοποιήσει γεωτρήσεις στον πολλά υποσχόμενο στόχο της Σουπιάς, σε ύδατα ανατολικά της Κύπρου. Και η Τουρκία θα συνεχίσει επίσης να προσπαθεί να μπλοκάρει οποιοδήποτε project αγωγών προς την Ευρώπη που θα περνά από Ελληνικά και Κυπριακά ύδατα και που επίσης περνά από ύδατα που διεκδικεί η ίδια.

Οι αλληλεπικαλυπτόμενες φιλοδοξίες της Αιγύπτου

Οι φιλοδοξίες της Αιγύπτου θα περιπλέξουν ακόμα περισσότερο τη νέα ανακάλυψη στην Κύπρο. Για να ικανοποιήσει τις ενεργειακές της ανάγκες, η Αίγυπτος θέλει να έχει προεξέχοντα ρόλο στον «πυρετό» του φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο.

Το Κάιρο ανακοίνωσε τον Ιανουάριο πως θα φιλοξενήσει το Φόρουμ για το Αέριο στην Ανατολική Μεσόγειο και θα βοηθήσει ώστε να δημιουργηθεί μια περιφερειακή αγορά αερίου. Η Αίγυπτος θέλει να δει τις ερευνητικές επιτυχίες στο Ισραήλ και στην Αίγυπτο να συνδέονται με τη δική της εγχώρια αγορά, όπου θα μπορεί να προμηθεύει τον αιγυπτιακό βιομηχανικό κλάδο ή να στέλνει το αέριο στις δυο μονάδες υγροποίησης φυσικού αερίου, τις Idku και Damietta, τα οποία μετά βίας λειτουργούν από τότε που η Αίγυπτος σταμάτησε να είναι καθαρός εξαγωγέας φυσικού αερίου, στις αρχές της δεκαετίας. Το Κάιρο θεωρεί τις μονάδες Idku και Damietta, που θα λάμβαναν κυπριακό και ισραηλινό αέριο αντίστοιχα, ως δυνητικούς κόμβους για μεγάλης κλίμακας εξαγωγές υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG).

Προς τον σκοπό αυτό, η Αίγυπτος και η Κύπρος διαπραγματεύονται μια διακρατική συμφωνία για αγωγό που θα συνδέει την μονάδα LNG  του Idku, που ξαναξεκίνησε να κάνει μικρές εξαγωγές το 2016. Η ανακάλυψη του «Γλαύκου» θα μπορούσε να αυξήσει το επενδυτικό ενδιαφέρον για έναν τέτοιον αγωγό. Υπάρχουν επίσης φήμες από το αιγυπτιακό υπουργείο Ενέργειας και Ορυκτών Πόρων πως οι εξαγωγές από την εξαγωγική μονάδα LNG της Damietta θα μπορούσαν να ξεκινήσουν ακόμα και τον Απρίλιο, αν και η συμφωνία δεν έχει οριστικοποιηθεί.

Το Κάιρο βλέπει την εμπλοκή του στο φυσικό αέριο της ανατολικής Μεσογείου ως σημαντικό κομμάτι στις προσπάθειες η Αίγυπτος να ανακτήσει τον περιφερειακό της ρόλο, μετά την Αραβική Άνοιξη. Το Κάιρο θεωρεί πως το μπλοκάρισμα των ενεργειακών φιλοδοξιών της Άγκυρας και των ευρύτερων φιλοδοξιών να η Τουρκία να καταστεί περιφερειακός ηγεμόνας στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι κρίσιμης σημασίας για τον στόχο της Αιγύπτου να καταστεί κόμβος φυσικού αερίου –αλλά και για τις δικές της φιλοδοξίες να καταστεί περιφερειακός ηγεμόνας- καθώς και για να «απαντήσει» στην τουρκική στήριξη προς τις ισλαμιστικές ομάδες στις οποίες η Αίγυπτος αντιτίθεται.

Και αυτό σημαίνει πως το μεγάλο παιχνίδι για το αέριο της ανατολικής Μεσογείου θα παιχτεί μεταξύ της συμμαχίας Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ-Αιγύπτου και της Τουρκίας και των συμμάχων της.