Γιατί βγαίνουν τώρα οι Βαλκάνιοι στους δρόμους

Η κοινωνική αναταραχή σε αρκετές βαλκανικές χώρες έχει οδηγήσει σε διαμαρτυρίες εναντίων τοπικών κυβερνήσεων. Στις 21 Φεβρουαρίου εκατοντάδες πολίτες βγήκαν στους δρόμους των Τιράνων απαιτώντας την παραίτηση της αλβανικής κυβέρνησης.

Εν συνεχεία, στις 23 Φεβρουαρίου, Σέρβοι διαδηλωτές διεξήγαγαν τη 12η εβδομαδιαία πορεία κατά του προέδρου Αλ. Βούτσιτς στο Βελιγράδι. Εν τω μεταξύ, στο γειτονικό Μαυροβούνιο, διαδηλωτές στην Ποντγκόριτσα απαίτησαν να μπει τέλος στην κυβέρνηση του Μίλο Τζουγκάνοβιτς.

Την επόμενη ημέρα χιλιάδες Ρουμάνοι διαδήλωσαν στη Βουδαπέστη κατά των μεταρρυθμίσεων που προωθεί στο δικαστικό σύστημα η κυβέρνηση.

Γιατί γίνονται οι διαδηλώσεις

Αυτές οι διαδηλώσεις σύμφωνα με τα ρεπορτάζ ήταν μέτριες σε μέγεθος. Οι διοργανωτές σε Σερβία, Μαυροβούνιο και Ρουμανία υπολόγισαν τους συμμετέχοντες σε περίπου 10.000 στην κάθε μια.

Ενώ εμφανίζονται να μην έχουν ευθεία σύνδεση, τα παράπονα που διατυπώνουν καλύπτουν κοινή θεματολογία: αίσθηση κυβερνητικής διαφθοράς και αδιαφάνειας καθώς και έλλειψη διαφάνειας στα ΜΜΕ. Στη Σερβία οι διαδηλώσεις κατά του Βούτσιτς συνεχίζονται κάθε εβδομάδα από τον Δεκέμβριο και έπειτα, με τους διαδηλωτές να αψηφούν κατά καιρούς την σφοδρή κακοκαιρία. Αρνούνται κάθε σύνδεση με πολιτικά κόμματα ή οργανισμούς και απαιτούν εκλογές, αυξημένη διαφάνεια στο σερβικό κράτος και το τέλος του κυβερνητικού ελέγχου στα μέσα ενημέρωσης.

Οι διαδηλώσεις στο Μαυροβούνιο είναι πιο πρόσφατο φαινόμενο (ξεκίνησαν αρχές Φεβρουαρίου), αλλά τα αιτήματα των διαδηλωτών είναι παρόμοια: εκτός από την παραίτηση του Τζουγκάνοβιτς (υπήρξε είτε πρωθυπουργός είτε πρόεδρος πολλές φορές μετά το 1991), οι διαδηλωτές ζητούν να μπει τέλος στη διαφθορά και επέκταση των ελευθεριών των ΜΜΕ, όπως επίσης και καλύτερο βιοτικό επίπεδο. Ενώ οι διαδηλώσεις στο Μαυροβούνιο ξεκίνησαν από κοινωνικές ομάδες προσέλκυσαν τη συμμετοχή και αντιπολιτευόμενων κομμάτων.

Στην Αλβανία, οι διαδηλώσεις κατά του πρωθυπουργού Έντι Ράμα οργανώνονται κυρίως από κόμματα της αντιπολίτευσης τα οποία κατηγορούν την κυβέρνηση για διαφθορά και σχέσεις με το οργανωμένο έγκλημα. Ο Ράμα από την πλευρά του, ισχυρίζεται ότι η αντιπολίτευση προσπαθεί να τον ανατρέψει και κατηγορεί τα κόμματα της αντιπολίτευσης ότι προσπαθούν να δημιουργήσουν κλίμα πολιτικής δυσαρέσκειας πριν από τις δημοτικές εκλογές τον Ιούνιο. Ορισμένες από τις διαδηλώσεις έχουν γίνει βίαιες. Διαδηλωτές επιτέθηκαν στο γραφείο του Ράμα με σιδηρολοστούς και μολότοφ στις 16 Φεβρουαρίου, ενώ διαδηλώσεις που πραγματοποιήθηκαν στις 21 Φεβρουαρίου οδήγησαν σε συγκρούσεις με την αστυνομία. Λίγες ώρες πριν από τη διαδήλωση αυτή, οι 65 βουλευτές της αντιπολίτευσης υπέβαλαν τις παραιτήσεις τους, μια κίνηση που η Ευρωπαϊκή Ένωση θεώρησε «αντιπαραγωγική».

Τέλος, σποραδικές διαδηλώσεις έχουν σημειωθεί στη Ρουμανία τους τελευταίους έξι μήνες. Μετά από μια μαζική αντι-κυβερνητική διαδήλωση τον Αύγουστο, στην οποία σύμφωνα με τους διοργανωτές συμμετείχαν 100.000 άνθρωποι, οι διαδηλώσεις που ακολούθησαν ήταν μικρότερες. Οι διαδηλωτές – οι οποίοι προέρχονται από οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών και τα κόμματα της αντιπολίτευσης – έχουν επικρίνει τις τελευταίες κινήσεις του Βουκουρεστίου να αυξήσει τον πολιτικό έλεγχο στο δικαστικό σύστημα της χώρας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει εκφράσει παρόμοιες ανησυχίες. Η Κομισιόν προειδοποίησε πρόσφατα ότι η μάχη κατά της διαφθοράς στη Ρουμανία, μια από τις φτωχότερες χώρες του μπλοκ, έχει εμφανίσει σημάδια κόπωσης ή ακόμα και επιδείνωσης.

Γιατί έχει σημασία

Αυτή η έξαρση διαδηλώσεων καταδεικνύει ότι οι πολίτες σε ορισμένες από τις πιο φτωχές χώρες της Ευρώπης είναι αγανακτισμένοι με τους αδύναμους θεσμούς, την ενδημική διαφθορά και την αδιαφάνεια στα ΜΜΕ και την κυβέρνηση. Για την Αλβανία, τη Σερβία και το Μαυροβούνιο, η αντιμετώπιση των ζητημάτων αυτών είναι καίριας σημασίας για τις προοπτικές τους να ενταχθούν μια ημέρα στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλοι θεσμοί της Ε.Ε. έχουν επανειλημμένα ζητήσει από βαλκανικές χώρες να εντείνουν τις προσπάθειες τους κατά της διαφθοράς, του οργανωμένου εγκλήματος και να μειώσουν τον πολιτικό έλεγχο πάνω στο δικαστικό σύστημα προτού ενταχθούν στο μπλοκ. Ωστόσο, καθώς οι πιθανότητες των χωρών αυτών να ενταχθούν στην Ε.Ε. δείχνουν να φθίνουν, οι κυβερνήσεις τους μπορεί να αποθαρρυνθούν από την εφαρμογή ευνοϊκών μεταρρυθμίσεων. Για τη Ρουμανία, τα ζητήματα που αφορούν το κράτος δικαίου μπορεί να οδηγήσουν τελικά τους θεσμούς της Ε.Ε. να αποκόψουν την πρόσβαση τις χώρας στις αγροτικές επιδοτήσεις και τα διαρθρωτικά ταμεία.

Το κύμα των βαλκανικών διαδηλώσεων φαίνεται να επικεντρώνεται μέχρι στιγμής σε θεσμικά, παρά σε εθνοτικά ζητήματα. Στο παρελθόν, οι εντάσεις μεταξύ των διάφορων εθνοτικών ομάδων της περιοχής είχε πυροδοτήσει βίαιες αντιδράσεις, αλλά το στοιχείο αυτό φαίνεται να λείπει από τις τρέχουσες διαδηλώσεις.

Ωστόσο, δεδομένου ότι η ιστορία πολλών χωρών της περιοχής είναι γεμάτη από περιστατικά βίας, είναι πιθανή μια κλιμάκωση των αναταραχών.