Τα «σύνορα» της Ρωσίας μπαίνουν στο στόχαστρο των ΗΠΑ

Η αντιπαράθεση Ρωσίας-Δύσης δεν έδειξε σημάδια αποκλιμάκωσης το 2018 και οι πρόσφατες προσπάθειες των ΗΠΑ να εντείνουν την πίεση προς το Κρεμλίνο σηματοδοτούν πως τέτοιες εντάσεις θα αυξηθούν το επόμενο έτος.

Σε μια προσπάθεια να αλλάξουν τη ρωσική εξωτερική πολιτική, οι ΗΠΑ έχουν επιβάλει κυρώσεις στη ρωσική οικονομία εν μέσω απειλών για επιβολή επιπλέον κυρώσεων το επόμενο έτος. Και τώρα που οι ΗΠΑ έχουν ανακοινώσει τις προθέσεις τους να αποσυρθούν από τη συνθήκη INF για τα πυρηνικά μεσαίου βεληνεκούς, είναι αναπόφευκτο πως θα υπάρξει νέα στρατιωτική συγκέντρωση και από τις δύο πλευρές.

Ένα άλλο βασικό στοιχείο της αμερικανικής πίεσης προς τη Μόσχα επικεντρώνεται στους δεσμούς της Ουάσιγκτον με τις πρώην Σοβιετικές χώρες στην περιφέρεια της Ρωσίας, από την Ανατολική Ευρώπη μέχρι τον Καύκασο και την Κεντρική Ασία. Λόγω έλλειψης γεωγραφικών εμποδίων στη Ρωσία, τα εδάφη αυτά σχηματίζουν κράτη-αναχώματα που προστατεύουν τον πυρήνα της χώρας από τις ξένες δυνάμεις ενώ παράλληλα παρέχουν και έναν «αγωγό» για την προβολή της επιρροής του Κρεμλίνου προς τα έξω.

Πράγματι, η άνοδος και πτώση της Ρωσίας ως περιφερειακής και παγκόσμιας δύναμης ιστορικά εξαρτιόταν από την ικανότητά της να ελέγχει αυτά τα εδάφη. Ως αποτέλεσμα, τα κράτη αυτά έχουν φυσικά παίξει κρίσιμο ρόλο στη στρατηγική περιορισμού που ακολουθούν οι ΗΠΑ για τη Ρωσία στη μετασοβιετική περίοδο. Και καθώς κλιμακώνονται οι εντάσεις μεταξύ της Μόσχας και της Ουάσιγκτον, αυτά τα κράτη στα σύνορα θα γίνονται όλο και περισσότερο κεντρικά θέατρα στον ανταγωνισμό μεταξύ των ΗΠΑ και της Ρωσίας.

Ανατολική Ευρώπη: Το πεδίο μάχης της Ουκρανίας

Στην «καρδιά» της αντιπαλότητας των δύο δυνάμεων στην Ανατολική Ευρώπη βρίσκεται η Ουκρανία, που βιώνει τον πέμπτο χρόνο συγκρούσεων. Η Ουάσινγκτον έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη στήριξη του Κιέβου από πολιτική, οικονομική άποψη και από άποψη ασφάλειας στον πόλεμό της κατά των αυτονομιστών στην ανατολική Ουκρανία που στηρίζονται από τη Ρωσία, οι ΗΠΑ ήδη παρέχουν στήριξη στον τομέα της ασφάλειας στην Ουκρανία με τη διενέργεια κοινών στρατιωτικών αυξήσεων και την παράδοση περιορισμένων ποσοτήτων όπλων.

Οι ΗΠΑ είναι πιθανό να αυξήσουν τις πωλήσεις όπλων στην Ουκρανία το επόμενο έτος και να βοηθήσουν στις προσπάθειες του Κιέβου να ενισχύσει το ναυτικό της στη Θάλασσα του Αζόφ, που εμφανίζεται ως νέο πιθανό σημείο ανάφλεξης στην αντιπαράθεση της Ουκρανίας με τη Ρωσία. Οι εξελίξεις θα υπονομεύσουν τη διαπραγματευτική διαδικασία που πραγματοποιήθηκε στο Μινσκ της Λευκορωσίας για τερματισμό της σύγκρουσης στην Ουκρανία, καθιστώντας απίθανο τον τερματισμό της σύγκρουσης και την ανάπτυξη ειρηνευτικών δυνάμεων του ΟΗΕ στην ανατολική Ουκρανία το ερχόμενο έτος.

Αλλού στην Ανατολική Ευρώπη, η προοπτική απόσυρσης των ΗΠΑ από τη Συνθήκη INF θα οδηγήσει την Ουάσινγκτον να ενισχύσει τα αμερικανικά στρατιωτικά assets και να διεξάγει περισσότερες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις σε μέλη του ΝΑΤΟ όπως η Πολωνία, η Ρουμανία και οι χώρες της Βαλτικής. Επιπλέον, οι ΗΠΑ θα προχωρήσουν τις διαπραγματεύσεις για εδραίωση μιας μόνιμης στρατιωτικής βάσης στην Πολωνία, αν και η ανάπτυξή της δεν θα πραγματοποιηθεί αυτό το έτος.

Η Ρωσία θα απαντήσει με δική της στρατιωτική ανάπτυξη σε περιοχές όπως το Καλίνινγκραντ της δυτικής Ρωσίας και η Κριμαία, ενώ παράλληλα θα επιδιώξει δικές της διαπραγματεύσεις για τη δημιουργία αεροπορικής βάσης στη Λευκορωσία. Σε αυτή τη μάχη για την περιφέρεια της Ρωσίας, η Ουάσινγκτον αναμένεται να προσφέρει οικονομικά κίνητρα στη Λευκορωσία, σε μια προσπάθεια να την πείσει να μην αυξήσει τους στρατιωτικούς δεσμούς της με τη Μόσχα. Η Λευκορωσία θα είναι ανοικτή στις προσεγγίσεις των ΗΠΑ, όμως θα παραμείνει στρατηγικά ευθυγραμμισμένη με τη Ρωσία σε ό,τι αφορά την ασφάλεια.

Καύκασος: «Φλερτάροντας» την Αρμενία

Στον Καύκασο, η Ουάσινγκτον θα επικεντρώσει την προσοχή της στην ενίσχυση των δεσμών με την κυβέρνηση της Αρμενίας. Η Αρμενία παραδοσιακά υπήρξε ένας από τους στενότερους και πιο πιστούς συμμάχους της Ρωσίας -η χώρα είναι μέλος της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης, της οποίας ηγείται η Μόσχα, και του στρατιωτικού μπλοκ Οργανισμός Συμφώνου Συλλογικής Ασφάλειας-, όμως τους τελευταίους μήνες υπήρξαν πολιτικές εντάσεις μεταξύ της Αρμενίας και της Ρωσίας, μετά την άνοδο στην εξουσία του ηγέτη της αντιπολίτευσης Νικόλ Πασινγιάν με τη Βελούδινη Επανάσταση του Απριλίου.

Οι ΗΠΑ ελπίζουν να εκμεταλλευτούν αυτές τις εντάσεις μπαίνοντας «σφήνα» μεταξύ της Αρμενίας και της Ρωσίας -κάτι που έχουν ήδη προσπαθήσει να κάνουν, όπως φαίνεται από την επίσκεψη του Αμερικανού συμβούλου εθνικής ασφάλειας Τζον Μπόλτον στην Αρμενία τον Οκτώβριο, όταν εξέφρασε το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για πώληση όπλων στην Αρμενία.

Η Μόσχα θεωρεί άμεση πρόκληση την προσφορά του Μπόλντον, καθώς η Ρωσία αυτή τη στιγμή έχει μονοπώλιο πωλήσεων όπλων στην Αρμενία, καθώς και 5.000 στρατιώτες στη χώρα. Ενώ η Αρμενία είναι απίθανο τελικά να εγκαταλείψει την στρατηγική ευθυγράμμισή της με τη Ρωσία, ωστόσο οι πολιτικές εντάσεις μεταξύ των δυο θα μπορούσαν να δώσουν στις ΗΠΑ την ευκαιρία να αποδυναμώσει σταδιακά έναν βασικό σύμμαχο στην περιφέρεια της Μόσχας.

Ο κύριος αντίπαλος της Αρμενίας, το Αζερμπαϊτζάν, επίσης θα προσελκύσει την προσοχή των ΗΠΑ, ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά την άσκηση πίεσης προς το Ιράν. Οι σχέσεις του Αζερμπαϊτζάν με τον νότιο γείτονά του θα πιεστούν, καθώς η κυβέρνηση προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία στην εξωτερική πολιτική της συμμετέχοντας στην στρατηγική των ΗΠΑ για περιορισμό της Τεχεράνης. Πράγματι, το Αζερμπαϊτζάν είχε ήδη σταματήσει να αγοράζει φυσικό αέριο από το Ιράν πριν τεθούν σε ισχύ οι αμερικανικές κυρώσεις κατά του Ιράν στις 5 Νοεμβρίου και είναι πιθανό να μειώσει τους οικονομικούς δεσμούς με το Ιράν ακόμα περισσότερο.

Την ίδια ώρα, οι ΗΠΑ θα αυξήσουν επίσης τη στήριξη στον τομέα της ασφάλειας και θα διεξάγουν περισσότερες στρατιωτικές ασκήσεις με τη Γεωργία, τη μόνη χώρα της περιοχής που επιδιώκει ενεργά ενσωμάτωση στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ.  

Κεντρική Ασία: Το Ουζμπεκιστάν… γυρίζει απ’ το κρύο

Στα ανατολικά στην Κεντρική Ασία, οι ΗΠΑ είναι πιθανό να αυξήσουν τις πρωτοβουλίες τους για να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατία και το λαθρεμπόριο ναρκωτικών στην περιοχή, ιδιαίτερα σε χώρες που συνορεύουν με το Αφγανιστάν, όπως το Τατζικιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Όμως η Ρωσία και η Κίνα θα διενεργήσουν δικές τους αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις, δημιουργώντας προοπτική για κλιμάκωση των εντάσεων στον ανταγωνισμό των μεγάλων δυνάμεων μεταξύ της Μόσχας και του Πεκίνου από τη μια πλευρά και της Ουάσινγκτον από την άλλη.

Στο οικονομικό μέτωπο, η Ουάσινγκτον θα προσπαθήσει επίσης να καλλιεργήσει καλύτερους οικονομικούς δεσμούς στην Κεντρική Ασία σε χώρες όπως το Καζακστάν και ιδιαίτερα το Ουζμπεκιστάν. Ο πρόεδρος του Ουζμπεκιστάν, Σαβκάτ Μιρζιγιόγεφ, έχει βγάλει σιγά-σιγά τη χώρα του από τη σκιά, δημιουργώντας ευκαιρίες για τις εξωτερικές δυνάμεις να αυξήσουν τους οικονομικούς δεσμούς και τους δεσμούς στον τομέα της ασφάλειας με την ουζμπεκική κυβέρνηση -κάτι που φυσικά έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον της Ρωσίας και των ΗΠΑ.

Κρατώντας επιφυλακτική στάση αναφορικά με τους αυξανόμενους οικονομικούς δεσμούς της Μόσχας με το Ουζμπεκιστάν, αμερικανοί αξιωματούχοι έχουν δηλώσει ξεκάθαρα την επιθυμία τους να ανταγωνιστούν με τη Ρωσία σε όρους οικονομικών και επενδυτικών συμφωνιών. Ως αποτέλεσμα, το Ουζμπεκιστάν είναι πιθανό να συγκεντρώσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οικονομική στήριξη και από της δυο χώρες, διατηρώντας ταυτόχρονα μια εύθραυστη ισορροπία μεταξύ των δυο, αποφεύγοντας να εισέλθει σε οποιαδήποτε επίσημη συμμαχία.

Οι προσπάθειες των ΗΠΑ να κινηθούν στα σύνορα της Ρωσίας, με τη σειρά τους, θα διαμορφώσουν τις ενέργειες της Μόσχας έναντι της Δύσης. Έχοντας πρόθεση να εκμεταλλευτεί τους διχασμούς στην Ευρώπη και να υπονομεύσει την ενότητα της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, η Ρωσία θα φανεί δραστήρια στην εκστρατεία υβριδικού πολέμου της κατά της Δύσης, εμπλεκόμενη στα πολιτικά άλλων χωρών, διαδίδοντας προπαγάνδα, εξαπολύοντας κυβερνοεπιθέσεις και στήνοντας μυστικές επιχειρήσεις κατά της Δύσης και των χωρών που τείνουν πως τη Δύση, όπως η Ουκρανία και οι χώρες της Βαλτικής.  

Αν και η Ρωσία μπορεί να μην πετύχει να αντισταθμίσει τις προσεγγίσεις των ΗΠΑ στις χώρες της πρώην Σοβιετικής περιφέρειας, μπορεί να υποδαυλίσει μια μεγαλύτερη αστάθεια στα σύνορά της, καθιστώντας έτσι τις περιοχές αυτές βασικά πεδία μάχης στην ευρύτερη αντιπαράθεση ΗΠΑ-Ρωσίας το 2019.