Το εμπάργκο στο Κατάρ και ποιοι ψάχνουν για... ευκαιρίες

Περισσότερο από έναν χρόνο από τότε που επιβλήθηκε, το εμπάργκο στο Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, την Αίγυπτο και το Μπαχρέιν δεν φαίνεται να επιτυγχάνει τον στόχο του.

Οι τέσσερις χώρες προχώρησαν σε διπλωματική και οικονομική πολιορκία σε μια προσπάθεια να αλλάξουν τη συμπεριφορά της κυβέρνησης του Κατάρ, περιλαμβανομένης της στήριξης που παρέχει στη Μουσουλμανική Αδελφότητα, μιας οργάνωσης που θεωρούν δυνητική επαναστατική απειλή για τη συνέχειά τους.

Όμως, τα πράγματα δεν έχουν εξελιχθεί έτσι. Το Κατάρ άντεξε την «καταιγίδα» με την οικονομία και την κυβέρνησή του να μένουν ανέπαφα, σε μεγάλο βαθμό χάρη στη στήριξη των ΗΠΑ.

Δεδομένης της αμελητέας προόδου της προσπάθειας, ο διάδοχος πρίγκηπας της Σαουδικής Αραβίας Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν, σκέφτηκε πως το μπλόκο θα μπορούσε να συνεχιστεί επ’ αόριστον, και να γίνει, όπως το εμπάργκο των ΗΠΑ στην Κούβα, το νέο status quo. Και αν η κατάσταση συνεχιστεί ως έχει -χωρίς να προκαλεί τόσο μεγάλο πρόβλημα στη συμμαχία των ΗΠΑ στον Περσικό Κόλπο ώστε να αναγκάσει την Ουάσινγκτον να παρέμβει- τότε η πρόβλεψη του Σαλμάν θα μπορούσε κάλλιστα να υλοποιηθεί.

Ωστόσο, όσο περισσότερο διαρκεί το εμπάργκο, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες το Κατάρ να κάνει κάποιο απρόσεκτο λάθος στις σχέσεις του με τις ΗΠΑ και να οδηγήσει την Ουάσινγκτον να συμμετέχει στο εμπάργκο. Για να αντισταθμίσει τον κίνδυνο, η Ντόχα θα επιδιώξει στενότερους δεσμούς με την Τουρκία, το Ιράν, τη Ρωσία και την Κίνα, επιτρέποντας στις δυνάμεις αυτές να αποκτήσουν μεγαλύτερη επιρροή σε μια περιοχή στην οποία όλες έχουν ζωτικά συμφέροντα.

Ένα νέο σύστημα υποστήριξης

Όταν η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ξεκίνησαν το εμπάργκο τους τον Μάιο του 2017, το έκαναν πιστεύοντας πως είχαν τη στήριξη των ΗΠΑ. οι δυο χώρες, μαζί με το Μπαχρέιν και την Αίγυπτο, εργάστηκαν για να στρέψουν την Ουάσινγκτον κατά της Ντόχα και φάνηκε να το πετυχαίνουν για λίγο πέρυσι, καθώς ο αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ έβαλε κατά του Κατάρ μέσω Twitter. Θέλοντας να αποφύγει μια επανάληψη του παρελθόντος – το 1971 το Κατάρ έχασε έναν κρίσιμο υποστηρικτή όταν το Ηνωμένο Βασίλειο αποσύρθηκε από τη χώρα- η Ντόχα αναζήτησε βοήθεια από άλλες δυνάμεις, αρχίζοντας με την Τουρκία.

Από τις ξένες δυνάμεις που εμπλέκονται στην υπόθεση, η Τουρκία έχει επωφεληθεί περισσότερο από το εμπάργκο στο Κατάρ. Η Άγκυρα έβαλε στην άκρη τις διαφορές της με τη Ντόχα και βγήκε γρήγορα μπροστά για να καλύψει το κενό στην ασφάλεια που είχε αφήσει η αρχική στήριξη της Ουάσινγκτον στο εμπάργκο, δημιουργώντας μόνιμη στρατιωτική βάση στο Κατάρ. Αν και η Τουρκία είναι μέλος του ΝΑΤΟ, ωστόσο άνοιξε τη βάση εκτός του πλαισίου του ΝΑΤΟ, σηματοδοτώντας ένα ορόσημο για την ανεξάρτητη θέση της στον τομέα της ασφάλειας στην περιοχή. Η βάση θα βοηθήσει την Τουρκία να προστατεύσει το Κατάρ από τη Σαουδική Αραβία και θα δώσει τη δυνατότητα στην Άγκυρα να δειχθεί ως υπερασπιστής των μικρών Σουνιτικών χωρών κατά της ηγεμονίας του Ριάντ.

Το Ιράν επίσης γύρισε προς όφελός του το εμπάργκο. Η χώρα ήταν μια από τις πρώτες που έστειλαν βασικές προμήθειες στο Κατάρ, το οποίο εισάγει το μεγαλύτερο μέρος των τροφίμων που καταναλώνει ο πληθυσμός του. Οπως η Τουρκία, έτσι και το Ιράν χρησιμοποίησε την στήριξή του προς το Κατάρ για να υπονομεύσει τις διεκδικήσεις της Σαουδικής Αραβίας ως προστάτη του Αραβικού Σουνιτικού κόσμου. Επιπλέον, η βοήθεια της Τεχεράνης στη Ντόχα βοήθησε ώστε να διατηρηθεί η σχέση τους στα πεδία φυσικού αερίου του Παρς και διασφάλισε μια από τις ελάχιστες σχέσεις του Ιράν με τον «έξω κόσμο», τώρα που επανέρχονται σε ισχύ οι αμερικανικές κυρώσεις. Έκανε επίσης το Κατάρ να δείξει κατανόηση στις ανησυχίες της Τεχεράνης. Η πολύχρονη εμπειρία του στις συναλλαγές με τις ΗΠΑ, έχει δώσει στο μικροσκοπικό κράτος του Κόλπου τις δεξιότητες και την πρόσβαση για να ενεργήσει ως μεσάζων του Ιράν, ένα πολύτιμο asset για την Τεχεράνη, δεδομένης της ανεπάρκειας επαφών μεταξύ των ΗΠΑ και των κυβερνήσεων του Ιράν.

Πέραν των περιφερειακών δυνάμεων, το Κατάρ στράφηκε σε παγκόσμιες δυνάμεις στις προσπάθειές του να διαφοροποιήσει τις επιλογές του στην εξωτερική πολιτική. Για παράδειγμα, η Ντόχα ενίσχυσε τους δεσμούς της με την Κίνα, αγοράζοντας το 2017 ένα σύστημα βαλλιστικών πυραύλων μικρού βεληνεκούς SY-400, ενώ απηύθυνε και έκκληση στη Ρωσία να της πουλήσει το πυραυλικό σύστημα S-400 (για το οποίο βρίσκεται σε διαπραγματεύσεις τώρα το Ριάντ με τη Μόσχα).

Ο στόχος του Κατάρ δεν είναι να αμφισβητήσει τις στρατιωτικές δυνατότητες της Σαουδικής Αραβίας –κάτι που ούτως ή άλλως δεν του επιτρέπει να κάνει ο μικρός πληθυσμός του- αλλά να καλλιεργήσει νέες σχέσεις με μεγάλους προμηθευτές αμυντικών συστημάτων στην περίπτωση που οι ΗΠΑ αλλάξουν τη στάση τους για το εμπάργκο.

Εν τω μεταξύ, η Κίνα και η Ρωσία θα είναι επιφυλακτικές με τις κινήσεις του Κατάρ, υπό τον φόβο της προσβολής των μεγαλύτερων χωρών που έχουν επιβάλει το εμπάργκο, δηλαδή της Σαουδικής Αραβίας, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Αιγύπτου. Καθώς η Μόσχα συνεργάζεται πιο στενά με το Ριάντ για την ενεργειακή πολιτική, θα αποφύγει να κάνει ανοικτά συμφωνίες με τη Ντόχα, αν και αν συνεχιστεί για αρκετό καιρό το εμπάργκο, η Ρωσία μπορεί μελλοντικά να πουλήσει όπλα στο Κατάρ.

Η αντίδραση της Ουάσινγκτον

Οι εκκολαπτόμενες εξωτερικές σχέσεις της Ντόχα δεν «κάθονται καλά» στην Ουάσινγκτον και ίσως μάλιστα αναγκάσουν τις ΗΠΑ να αναλάβουν δράση αν αισθανθούν πως απειλείται η δική τους συμμαχία με το Κατάρ. Για την ώρα, οι αναπτυσσόμενες σχέσεις του Κατάρ με το Ιράν, είναι οι πιο ανησυχητικές για την αμερικανική κυβέρνηση. Όμως η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να στρέψει μεγαλύτερο μέρος της προσοχής της στις σχέσεις της Ντόχα με το Πεκίνο, καθώς η Κίνα γίνεται ένας όλο και πιο αξιόπιστος διεκδικητής της αμερικανικής πρωτοκαθεδρίας παγκοσμίως.

Οι ΗΠΑ έχουν ήδη δείξει την προθυμία τους να χρησιμοποιήσουν την επιρροή τους σε θέματα ασφάλειας στο εξωτερικό για να προσπαθήσουν να αποκλείσουν αντίπαλες δυνάμεις, όπως προσπάθησαν να κάνουν με τη Ρωσία και την επικείμενη πώληση των συστημάτων S-400 στην Τουρκία.

Εν τούτοις, αν η επιτυχία του Κατάρ την επιβίωση από το αδιέξοδο το ενθαρρύνει να επαναλάβει ή να εντείνει τις συμπεριφορές εκείνες που οδήγησαν στο εμπάργκο, τότε αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει τις ΗΠΑ να ταχθούν με το μέρος της Σαουδικής Αραβίας. Για παράδειγμα, η ανανεωμένη υποστήριξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από η Ντόχα θα μπορούσε να ωθήσει την κυβέρνηση Τραμπ να επανεξετάσει τη στάση της στη διαμάχη. Ή θα μπορούσε το ειδησεογραφικό δίκτυο του Κατάρ, το Al Jazeera, με ένα μη ευνοϊκό άρθρο για τον αμερικανό πρόεδρο, θα μπορούσε να ξαναβάλει τη χώρα στο στόχαστρο του Τραμπ. Οποιαδήποτε από τις δυο εξελίξεις θα μπορούσαν να οδηγήσουν τις ΗΠΑ στο πλευρό των χωρών που έχουν επιβάλει το εμπάργκο, δίνοντας στις άλλες περιφερειακές και παγκόσμιες δυνάμεις που στέκονται στο πλευρό του Κατάρ –οι περισσότερες εκ των οποίων είναι αντίπαλες των ΗΠΑ- περισσότερες ευκαιρίες να αυξήσουν την επιρροή τους στη Ντόχα.

Εν τω μεταξύ, η Τουρκία, το Ιράν, η Κίνα και η Ρωσία δεν θα μπορούν να βγουν μπροστά από τις ΗΠΑ στο Κατάρ. Μπορούν μόνο να περιμένουν η Ντόχα να κάνει κάποιο λάθος που θα αποξενώσει την Ουάσινγκτον, ή οι ΗΠΑ να επανεκτιμήσουν τη στρατηγική τους στάση στην περιοχή.

Όπως και να έχει, όσο πιο πολύ διαρκεί η αντιπαράθεση, τόσο πιο πολύ θα διαφοροποιούνται οι συμμαχίες του Κατάρ.