Η συμφωνία πΓΔΜ - Ελλάδας και ο ρωσικός δάκτυλος

Η πΓΔΜ έκανε ένα βήμα μπροστά στην προσπάθεια να μπει στο ΝΑΤΟ καθώς έλαβε επίσημα πρόσκληση να ξεκινήσει ενταξιακές διαπραγματεύσεις. Η πρόσκληση έρχεται σχεδόν ένα μήνα μετά τη συμφωνία με την Ελλάδα να αλλάξει το όνομά της σε «Βόρεια Μακεδονία» και να τερματίσει την πολυετή διαμάχη. Αν εφαρμοστεί η συμφωνία των δύο χωρών, θα αρθεί ένα από τα κύρια εμπόδια που αποτρέπουν αυτή τη στιγμή την ένταξη της πΓΔΜ στη συμμαχία και την ΕΕ. Τόσο στην Ελλάδα, όσο και στην πΓΔΜ, η συμφωνία αμφισβητείται έντονα. Και για να γίνουν τα πράγματα πιο περίπλοκα, αμφότερες οι κυβερνήσεις κατηγόρησαν τη Ρωσία ότι προσπαθεί να υπονομεύσει τη συμφωνία.

Το κοινοβούλιο στα Σκόπια ενέκρινε τη συμφωνία και θα γίνει δημοψήφισμα Σεπτέμβριο ή Οκτώβριο. Ο πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ έχει συνδέσει το πολιτικό του μέλλον με αυτή, απειλώντας να παραιτηθεί αν καταψηφιστεί στο δημοψήφισμα. Ενώ δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι περισσότεροι κάτοικοι της χώρας είναι υπέρ της ένταξης σε ΝΑΤΟ και ΕΕ, παραμένουν διχασμένοι στο θέμα του ονόματος, κάτι που υπονοεί ότι είναι δύσκολο να προβλεφθεί το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος. Επιπλέον η αντιπολίτευση, το VMRO-DPMNE επιτίθεται σφοδρά στη συμφωνία.

Η πολιτική κατάσταση είναι περίπλοκη και στην Ελλάδα. Το κοινοβούλιο θα αποφασίσει για τη συμφωνία τους επόμενους μήνες, σε μια ψηφοφορία που θα κρίνει το μέλλον της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα. Όπως στην πΓΔΜ, η αξιωματική αντιπολίτευση εξέφρασε την αντίθεσή της στη συμφωνία για την αλλαγή ονόματος, υποστηρίζοντας ότι δεν βάζει τέλος σε πιθανές διεκδικήσεις σε ελληνικά εδάφη. Επιπλέον ο κυβερνητικός εταίρος του ΣΥΡΙΖΑ τάχθηκε κατά της συμφωνίας. Αν οι ΑΝΕΛ φύγουν από την κυβέρνηση διαμαρτυρόμενοι για τη συμφωνία, θα μπορούσαν να προκηρυχθούν πρόωρες εκλογές.

Μετά απ’ όλα αυτά υπάρχει και ο ρωσικός παράγοντας. Οι βαλκανικές χώρες έχουν στο παρελθόν κατηγορήσει τη Ρωσία ότι προσπαθεί να υπονομεύσει την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Η Μόσχα αντέτεινε ότι η ένταξή τους στον Οργανισμό θέτει σε κίνδυνο τη γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή. Στα τέλη του 2016, το Μαυροβούνιο κατηγόρησε τη Ρωσία ότι προσπαθεί να οργανώσει πραξικόπημα για να το αποτρέψει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αν και η χώρα πράγματι εντάχθηκε στις αρχές του 2017.

Η πΓΔΜ βλέπει τη συμφωνία στο ονοματολογικό και την ένταξη σε ΝΑΤΟ και ΕΕ ως βασικά συστατικά της στρατηγικής της για να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με τους γείτονες και να γίνει περισσότερο ελκυστικός παίκτης στη διεθνή αρένα. Συνεπώς, η κατάρρευση της συμφωνίας με την Ελλάδα θα ήταν ένας αποτελεσματικός τρόπος να αποτραπεί η ένταξη των Σκοπίων στο ΝΑΤΟ. Πράγματι, ο Ζάεφ έχει κατηγορήσει τη Ρωσία ότι προσπαθεί να αποσταθεροποιήσει τη χώρα του και υπονοεί ότι κρύβεται πίσω από τις πρόσφατες διαμαρτυρίες κατά της συμφωνίας.

Η Αθήνα προχωρά σε παρόμοιες κατηγορίες. Στις 6 Ιουλίου, η κυβέρνηση απέλασε δύο Ρώσους διπλωμάτες και απαγόρευσε την είσοδο σε δύο άλλους. Σύμφωνα με ελληνικά ΜΜΕ, πιστεύει ότι οι Ρώσοι προσπάθησαν να υπονομεύσουν τη συμφωνία, διοργάνωσαν συλλαλητήρια στη Βόρεια Ελλάδα και επιχείρησαν να βαθύνουν τους δεσμούς τους με εθνικιστικές οργανώσεις και επιχειρηματικούς ηγέτες της χώρας.

Οι διπλωματικές τριβές μεταξύ Ελλάδας και Ρωσίας είναι αξιοσημείωτες καθώς οι δύο χώρες έχουν παραδοσιακά στενούς δεσμούς, σε βαθμό που η Αθήνα απείλησε παλαιότερα με βέτο στις κυρώσεις κατά της Μόσχας. Σύμφωνα όμως με πηγές της Stratfor στην Ελλάδα, οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών έχουν «ψυχρανθεί» τους τελευταίους μήνες καθώς βελτιώθηκαν οι σχέσεις Ελλάδας-ΗΠΑ. Οι τριβές δεν σημαίνει ότι οι διμερείς σχέσεις Αθήνας-Μόσχας έχουν χειροτερέψει, αλλά υποδηλώνουν ότι διέρχονται περίοδο αστάθειας.

Η ανακοίνωση του περασμένου μήνα της συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας - πΓΔΜ να θάψουν το τσεκούρι του πολέμου αναφορικά με το όνομα, ανοίγει τον δρόμο ώστε η τελευταία να προχωρήσει σε μεγαλύτερη ενσωμάτωση με τη Δύση. Όμως επιπρόσθετα των αντιδράσεων στις δύο χώρες, «τρίτοι παίκτες» ίσως περιπλέξουν τις προσπάθειες να λυθεί η 25ετής διαφορά.