Η κρίση στη Γερμανία παράθυρο ευκαιρίας για τον Μακρόν

Ο ρόλος της Γερμανίας ως «φάρου» πολιτικής σταθερότητας και προβλεψιμότητας στην Ευρώπη τίθεται εν αμφιβόλω. Οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβέρνησης κατέρρευσαν στις 19 Νοεμβρίου, μετά την αποχώρηση των Φιλελεύθερων (FDP), ανοίγοντας μια περίοδο παρατεταμένης πολιτικής αστάθειας.

Για εβδομάδες, το FDP, η Χριστιανοδημοκρατική Ένωση (CDU) της Άνγκελα Μέρκελ, το αδελφό βαυαρικό CSU και οι Πράσινοι, διαπραγματεύονταν για αμφιλεγόμενα ζητήματα όπως η μετανάστευση, το περιβάλλον και οι φόροι, προκειμένου να αποφύγουν αυτό το σενάριο.

Τώρα, όμως, τα γερμανικά κόμματα και ο Γερμανός πρόεδρος Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ πρέπει να αποφασίσουν τι θα κάνουν στη συνέχεια. Τις εξελίξεις παρακολουθεί και η Ευρώπη, περιμένοντας να διοριστεί η νέα κυβέρνηση στο Βερολίνο, προκειμένου να μπορέσουν να επαναλάβουν τις διαπραγματεύσεις για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ο πολιτικός «μύλος» της Γερμανίας αποτελεί συνέπεια του μη αποφασιστικού αποτελέσματος των γενικών εκλογών της 24ης Σεπτεμβρίου, που οδήγησε σε μια κατακερματισμένη Βουλή. Τα μεγαλύτερα κόμματα της Γερμανίας, το CDU και το SDP, έχασαν στήριξη, η οποία μεταφέρθηκε σε μικρότερα κόμματα, περιλαμβανομένων του FDP, των Πρασίνων, της Εναλλακτικής για τη Γερμανία και του Die Linke. Η μικρότερη στήριξη προς το CDU και το SPD, που είχαν κυβερνήσει τη Γερμανία για χρόνια μέσω του μεγάλου συνασπισμού τους, μπορεί εν μέρει να αποδοθεί στην κόπωση των ψηφοφόρων, ωστόσο παράγοντας ήταν και η προσφυγική κρίση.

Η διαφωνία ως προς τον χειρισμό της προσφυγικής κρίσης, μάλιστα, αποτέλεσε και έναν από τους λόγους για τους οποίους κατέρρευσαν οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό πολυκομματικού κυβερνητικού συνασπισμού την Κυριακή.

Για τις επόμενες ημέρες, υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια. Το πρώτο είναι το CDU να αναζητήσει μια ακόμα συμμαχία με το SPD, το οποίο όμως έχει απορρίψει το ενδεχόμενο αυτό. Το δεύτερο σενάριο περιλαμβάνει τον σχηματισμό κυβέρνησης μειοψηφίας, κάτι που θα σήμαινε πως η κυβέρνηση της Μέρκελ θα χρειαζόταν τη στήριξη από κόμματα της αντιπολίτευσης για να περάσει νομοσχέδια κατά περίπτωση. Η καγκελάριος έχει πει πως δεν προτιμά αυτή την επιλογή.

Το τρίτο σενάριο είναι ο Γερμανός πρόεδρος να διαλύσει την Κάτω Βουλή, την Bundestag, και να διενεργήσει νέες εκλογές. Όμως, πριν γίνει αυτό, οι βουλευτές θα πρέπει να ορίσουν νέο καγκελάριο, σε μια διαδικασία που θα απαιτούσε έως και τρεις εβδομάδες. Στη συνέχεια ο Σταϊνμάγερ θα μπορούσε να κηρύξει νέες εκλογές, που θα πραγματοποιούνταν εντός 60 ημερών. Το πρόβλημα σε αυτή την περίπτωση είναι πως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι νέες εκλογές θα έφερναν και πάλι μια ομοίως κατακερματισμένη Βουλή, που θα οδηγούσε και πάλι σε διαπραγματεύσεις για σχηματισμό πολυκομματικής κυβέρνησης.

Η Ευρώπη παρακολουθεί

Η υπόλοιπη Ευρώπη περίμενε να σχηματιστεί μια νέα κυβέρνηση στη Γερμανία, προκειμένου να μπορέσει να λάβει κρίσιμες αποφάσεις. Η κατάρρευση των διαπραγματεύσεων για τον σχηματισμό κυβέρνησης θα παρατείνει αυτή την αναμονή. Τα κράτη-μέλη της ΕΕ ήταν να συζητήσουν ζητήματα όπως η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης και το μεταναστευτικό στην Ευρωπαϊκή Σύνοδο της 14ης-15ης Δεκεμβρίου, όμως με τη Γερμανία να διοικείται από μια προσωρινή κυβέρνηση, η Σύνοδος δεν θα είναι τόσο αποφασιστική.

Πρόκειται για μια ιδιαίτερα απογοητευτική κατάσταση για τη Γαλλία. Τις τελευταίες εβδομάδες, η γαλλική κυβέρνηση έκανε διάφορες προτάσεις για τη μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, περιλαμβανομένης της πρότασης για δημιουργία ξεχωριστού προϋπολογισμού για τη ζώνη του ευρώ και την ολοκλήρωση της τραπεζικής ένωσης. Μια κυβέρνηση μειοψηφίας στη Γερμανία θα έβλαπτε την ατζέντα της Γαλλίας, καθώς το Βερολίνο θα έπρεπε να διαπραγματευτεί κάθε γαλλική πρόταση με την αντιπολίτευση.

Σε ορισμένες περιπτώσεις, το Βερολίνο θα μπορούσε ακόμα και να χρησιμοποιήσει την κατάσταση αυτή ως δικαιολογία για να αντιταχθεί γενικότερα στις γαλλικές ιδέες. Αν κηρυχθούν πρόωρες εκλογές, η Γερμανία θα αρνηθεί να δεσμευτεί σε οποιαδήποτε ουσιαστική μεταρρύθμιση στην ευρωζώνη μέχρι μετά τις εκλογές. Και ακόμα και τότε, οι μακροχρόνιες διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό κυβερνητικού συνασπισμού θα καθυστερούσαν την έναρξη των διαπραγματεύσεων με τη Γαλλία τουλάχιστο μέχρι τα μέσα του 2018.

Αυτή η επόμενη κυβέρνηση στο Βερολίνο θα μπορούσε να περιλαμβάνει το CDU, το SPD ή τους Πράσινους, που θα στήριζαν την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Όμως μια νέα κυβέρνηση που θα περιλαμβάνει το FDP θα είναι πιο ευρωσκεπτικιστική.

Επιπλέον, αν η Μέρκελ δεν είναι υποψήφια για την καγκελαρία στις εκλογές, το CDU θα μπορούσε επίσης να λάβει πιο ευρωσκεπτικιστικές θέσεις, περιπλέκοντας ακόμα περισσότερο τα σχέδια της Γαλλίας. Ένας άλλος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η Γαλλία είναι να χαθεί η δυναμική για μεταρρύθμιση σε επίπεδο ΕΕ, αν συνεχιστούν επί μακρόν οι διαπραγματεύσεις για τον σχηματισμό γερμανικής κυβέρνησης.

Η Γαλλία έχει όμως και μια ευκαιρία. Καθώς το Βερολίνο επικεντρώνεται σε εσωτερικά ζητήματα, η γαλλική κυβέρνηση υπό τον Εμανουέλ Μακρόν θα μπορούσε να ενισχύσει τις παρασκηνιακές προσπάθειες στην Ευρώπη, ώστε να εξασφαλίσει στήριξη για τις μεταρρυθμιστικές της προτάσεις. Αν και το Παρίσι θα μπορούσε να επιχειρήσει να καλύψει το κενό εξουσίας στην Ευρώπη που αφήνει η Γερμανία, μια γαλλική διπλωματική προσπάθεια πιθανότατα δεν θα αρκούσε ώστε να κατευνάσει τη Βόρεια Ευρώπη σε ό,τι αφορά τις μεταρρυθμίσεις της ευρωζώνης.

Σε μικρότερο βαθμό, τα εγχώρια προβλήματα της Γερμανίας θα μπορούσαν να επηρεάσουν και τη διαδικασία του Brexit. Ειδική ομάδα που έχει διορίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση διενεργεί το μεγαλύτερο μέρος των διαπραγματεύσεων για το Brexit. Οι διαπραγματεύσεις αυτές θα συνεχίσουν, ασχέτως του τι συμβαίνει στο Βερολίνο. Όμως όταν έρθει η ώρα των αποφάσεων, η αβέβαιη πολιτική κατάσταση της Γερμανίας θα μπορούσε να καθυστερήσει μια απόφαση της ΕΕ, όπως για παράδειγμα για το αν θα πρέπει να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις για τις μελλοντικές σχέσεις του Ηνωμένου Βασιλείου με το μπλοκ.

Άλλωστε, θα περάσουν μήνες για να διοριστεί μια νέα γερμανική κυβέρνηση και το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να φύγει από την Ευρωπαϊκή Ένωση τον Μάρτιο του 2019. Ο χρονισμός θα είναι κρίσιμης σημασίας.

Οι γενικές εκλογές του Σεπτεμβρίου στη Γερμανία αποκάλυψαν ένα όλο και πιο διχασμένο εκλογικό σώμα. Τα μεγαλύτερα κόμματα της χώρας έχασαν έδαφος και αναδύθηκαν δυνάμεις από την αριστερά και τη δεξιά. Η Γερμανία θα μπορούσε να μοιάσει στο Ηνωμένο Βασίλειο και να ηγηθεί από μια εύθραυστη κυβέρνηση μειοψηφίας, ή να ακολουθήσει το ισπανικό παράδειγμα και να διενεργήσει δύο γενικές εκλογές μέσα σε έναν χρόνο.

Όπως και να έχει, ένας από τους πυλώνες της ευρωπαϊκής σταθερότητας δεν φαίνεται πια να είναι και τόσο σταθερός.