Αρχίζει το παζάρι για τη μεταρρύθμιση της Ευρώπης

Την τελευταία δεκαετία, διάφορες πολιτικές και οικονομικές κρίσεις εμπόδισαν την Ευρωπαϊκή Ένωση να επιδιώξει την ευρωπαϊκή ενοποίηση. Και μόλις υποχώρησαν τα προβλήματα, οι εκλογές φέτος σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία απέσπασαν για μια ακόμα φορά την προσοχή του μπλοκ, αναβάλλοντας εκ νέου τις συζητήσεις για το μέλλον της ΕΕ. Όμως, καθώς οδεύει προς το τέλος της η εκλογική περίοδος, οι συνθήκες στην Ευρώπη έχουν γίνει πιο ευνοϊκές για μεταρρύθμιση και ορισμένα από τα ισχυρότερα κράτη του μπλοκ είναι έτοιμα να μαζευτούν και να πιάσουν δουλειά.

Προς τον σκοπό αυτό, οι ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας της Ιταλίας και της Ισπανίας συγκεντρώνονται σήμερα στο Παρίσι, για να συζητήσουν διάφορα θέματα που σχετίζονται με τη μεταρρύθμιση αυτή. Όμως, αν και όλοι συμφωνούν στην ανάγκη αλλαγής, έχουν διαφορετικές απόψεις ως προς το πώς θα την πετύχουν.

Το πρόβλημα της Μεσογείου

Ένα από τα δύο βασικά ζητήματα που θα τεθούν, είναι το ποιος θα πρέπει να είναι ο χειρισμός των προβλημάτων που αντιμετωπίζει η Μεσόγειος.

Η μετανάστευση θα μπορούσε να αποδειχθεί ένα ιδιαίτερα ακανθώδες ζήτημα. Τα μέλη της ΕΕ έχουν συμφωνήσει κατά το παρελθόν να αυξήσουν τη στήριξη προς τις Αφρικανικές χώρες για να προσπαθήσουν να σταματήσουν τη μετανάστευση στην πηγή της: μάλιστα, στη σύνοδο θα βρίσκονται εκπρόσωποι του Τσαντ, του Νίγηρα και της Λιβύης, για να παραθέσουν της απόψεις τους για το ζήτημα. Όμως το μπλοκ απέτυχε να αναθεωρήσει τις πολιτικές του για τη μετανάστευση, με αποτέλεσμα χώρες όπως η Ιταλία και η Ελλάδα να επωμίζονται το μεγαλύτερο βάρος της μεταναστευτικής κρίσης.

Η Ιταλία, ένα κοινό σημείο εισόδου για τους μετανάστες, θέλει τα άλλα μέλη της ΕΕ να βοηθήσουν συνεισφέροντας μεγαλύτερη χρηματοδότηση για τη διαχείριση της μετανάστευσης και φιλοξενώντας περισσότερους μετανάστες. Η Γαλλία, όμως, πρόσφατα τάχθηκε κατά του ιταλικού σχεδίου να ανακατευθύνει καράβια που μεταφέρουν μετανάστες προς τις ακτές της Γαλλίας και, πίσω από την πλάτη της Ρώμης, συναντήθηκε με ηγέτες της Λιβύης, που είναι πρώην ιταλική αποικία. Η Ισπανία επίσης ενδιαφέρεται για το ζήτημα της μετανάστευσης, δεδομένου του αυξανόμενου αριθμού μεταναστών που εισέρχονται στα σύνορά της από το Μαρόκο. Και μετά την επίθεση στη Βαρκελώνη, η Μαδρίτη πιθανότατα θα θέλει να συζητήσει τα σχέδια της ΕΕ και για την καταπολέμηση της τρομοκρατίας.

Μιλάει το χρήμα

Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα που θα τεθεί, η μεταρρύθμιση της ευρωζώνης, πιθανότατα θα προκαλέσει ακόμα πιο έντονη συζήτηση στη σύνοδο. Οι τέσσερις συμμετέχοντες στη συνεδρίαση έχουν διαφορετικές προτεραιότητες για τη μεταρρύθμιση και τα αποκλίνοντα συμφέροντά τους θα καταστήσουν δύσκολο τον συμβιβασμό.

Οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης θέλουν μεγαλύτερο έλεγχο επί των δημοσιονομικών πολιτικών της Ευρώπης -κυρίως αυτών της Νότιας Ευρώπης. Οι χώρες του Νότου, από την άλλη πλευρά, φοβούνται καταπάτηση των δικαιωμάτων τους. Η Γαλλία, που βρίσκεται στη μέση, λόγω των δεσμών της με τη Νότια Ευρώπη και τη συμμαχία της με τη Γερμανία. Όπως η Ιταλία και η Ισπανία, στηρίζει τη δημιουργία θέσης υπουργού Οικονομικών που θα διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό και τα επενδυτικά σχέδια της ευρωζώνης.

Όμως είναι απρόθυμη να στηρίξει τις προτάσεις τους για μέτρα διαμοιρασμού του ρίσκου, περιλαμβανομένου του κοινού προγράμματος ασφάλισης ανεργίας για τους εργαζόμενους στην ευρωζώνη, λόγω των ανησυχιών της Γερμανίας για τις πρωτοβουλίες αυτές. Αν και το Βερολίνο δεν αντιτίθεται στον διαμοιρασμό του ρίσκου ή στην αύξηση των δημόσιων δαπανών στην ευρωζώνη, ωστόσο είναι προσεκτικό διότι δεν θέλει αυτά να συμβούν χωρίς να υπάρχει αυστηρότερος έλεγχος του προϋπολογισμού.

Η Γερμανία εργάζεται επίσης πάνω σε ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο για τη μείωση του ρόλου των μη ευρωπαϊκών θεσμών, όπως το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, σε περιόδους κρίσεων. Στο πλαίσιο της στρατηγικής αυτής, το γερμανικό υπουργείο Οικονομικών φέρεται να εξετάζει τη χρήση του μόνιμου μηχανισμού διάσωσης της ευρωζώνης (ESM), ώστε τα κράτη-μέλη να δανείζονται χρήματα σε περιόδους ύφεσης, αρκεί να συμφωνούν να κάνουν οικονομικές μεταρρυθμίσεις και περικοπές δαπανών. Εν τω μεταξύ, οι χώρες της Νότιας Ευρώπης πιθανότατα θα ζητήσουν οι όροι της δανειοδότησης να γίνουν πιο ευέλικτοι.

Η συζήτηση ξεκίνησε πριν από σχεδόν μία δεκαετία, με την οικονομική κρίση του 2008, και πιθανότατα δεν θα ολοκληρωθεί σύντομα. Ωστόσο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει να τσακωθεί και για νέα δημοσιονομικά ζητήματα, χάρη στο Brexit. Η Γερμανία και άλλες χώρες της Βόρειας Ευρώπης αντιτίθενται στην αύξηση της συνεισφοράς του κάθε κράτους-μέλους στον προϋπολογισμό της ΕΕ, ώστε να καλυφθεί το κενό που αφήνει η Βρετανία με την αποχώρησή της.

Η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία, όμως, θέλουν να διατηρηθούν στο ίδιο επίπεδο οι δαπάνες του μπλοκ, καθώς ένας μικρότερος προϋπολογισμός θα μπορούσε να οδηγήσει σε μείωση των αγροτικών επιδοτήσεων που λαμβάνουν. Και τα νότια μέλη της ΕΕ θα μπορούσαν να έχουν περισσότερο λόγο στο μπλοκ καθώς η Ισπανία αναλαμβάνει έναν πιο ενεργό ρόλο στις συζητήσεις για το μέλλον της. Η επιρροή της χώρας στις ευρωπαϊκές υποθέσεις υποβαθμίστηκε μετά την οικονομική κρίση του 2008, από την οποία επλήγη ιδιαίτερα. Τώρα που η οικονομία της, η τέταρτη μεγαλύτερη στην ευρωζώνη, στέκεται και πάλι στα πόδια της -και αναπτύσσεται με έναν από τους ταχύτερους ρυθμούς στην ΕΕ-, η Ισπανία εργάζεται ώστε να ανακτήσει τη διακεκριμένη θέση που είχε παλαιότερα.

Η Μαδρίτη όχι μόνο παρουσιάζει τις δικές της μεταρρυθμιστικές προτάσεις, αλλά πιέζει επίσης για να μπουν Ισπανοί αξιωματούχοι σε κορυφαίες θέσεις θεσμών όπως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Οι προσπάθειές της αναμένεται να αλλάξουν την ισορροπία δυνάμεων στο μπλοκ και ίσως δημιουργήσουν ακόμα μεγαλύτερο χάσμα μεταξύ της Βόρειας και της Νότιας Ευρώπης.

Δημιουργώντας προϋποθέσεις

Φυσικά, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει ακόμα να περάσει δύο εκλογές προτού μπορέσει επισήμως να ξεκινήσει τις διαπραγματεύσεις για τη μεταρρύθμιση. Τα αποτελέσματα των εκλογών αυτών, επιπλέον, θα επηρεάσουν και τις αλλαγές που θα γίνουν. Πρώτες έρχονται οι εκλογές στη Γερμανία, στις 24 Σεπτεμβρίου. Αν μετά την ψήφο αναλάβει την εξουσία ένας κεντροαριστερός συνασπισμός, η χώρα θα είναι πιο πιθανό να εισαγάγει μεταρρυθμίσεις που θα ευθυγραμμίζονται με τα συμφέροντα της Νότιας Ευρώπης (και αν σχηματιστεί συντηρητική κυβέρνηση, οι πιθανότητες ενός τέτοιου ενδεχομένου θα μειωθούν). Εκλογές θα πρέπει να διενεργηθούν και στην Ιταλία κάποια στιγμή πριν τον Μάιο του 2018. Η ψήφος θα μπορούσε να φέρει στην κυβέρνηση μια ευρωσκεπτικιστική ομάδα που θα είναι πιο πρόθυμη να συγκρουστεί με τους θεσμούς της ΕΕ, να αμφισβητήσει τον ρόλο της Γερμανίας στην ευρωζώνη και να αποτρέψει τον συμβιβασμό. Στο μεταξύ, η σημερινή σύνοδος θα δώσει τη δυνατότητα στους συμμετέχοντες να κάνουν προεργασία προτού ξεκινήσει η πραγματική δουλειά της μεταρρύθμισης.

Ακόμα και αν το μπλοκ δεν λάβει συγκεκριμένες αποφάσεις για το μέλλον του φέτος, τα κράτη-μέλη του θα περάσουν τους επόμενους μήνες προετοιμαζόμενα για τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν, για παράδειγμα, συναντήθηκε πρόσφατα με αρκετούς ηγέτες χωρών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης και τον επόμενο μήνα θα επισκεφθεί την Ολλανδία, την Ελλάδα και την Ιταλία. Το παιχνίδι της μεταρρύθμισης της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορεί να μην έχει ξεκινήσει ακόμα, όμως οι παίκτες ήδη τοποθετούν τα «πιόνια» στις θέσεις τους.