Η πυραυλική κρίση ΗΠΑ-Β.Κορέας και οι στρατιωτικές επιλογές

Η Βόρεια Κορέα εξέδωσε συγκεκριμένες λεπτομέρειες του σχεδίου της να πλήξει το αμερικανικό έδαφος της νήσου Γκουάμ. Σύμφωνα με τα σχόλια που αποδίδονται στον Στρατηγό Κιμ Ρακ Γκιόμ, διοικητή της Στρατηγικής Δύναμης του Λαϊκού Στρατού της Κορέας, ο στρατός καταρτίζει σχέδια για ομοβροντία τεσσάρων μέσου βεληνεκούς βαλλιστικών πυραύλων Hwasong-12, που θα πετάξουν πάνω από την Ιαπωνία και θα προσγειωθούν περίπου 17 λεπτά αργότερα 30-40 χιλιόμετρα από τη νήσο Γκουάμ. Όταν προετοιμαστεί, το σχέδιο θα παρουσιαστεί στον ηγέτη της Βόρειας Κορέας, Κιμ Γιονγκ Ουν, στα μέσα Αυγούστου και στη συνέχεια η Πιονγκγιάνγκ θα «παρακολουθεί στενά τις δηλώσεις και τη συμπεριφορά των ΗΠΑ».

Η συγκεκριμενοποιίηση της απειλής της Βόρειας Κορέας έχει προκαλέσει ανησυχίες, και έρχεται μετά από ανακοίνωση της Στρατηγικής Δύναμης μια ημέρα νωρίτερα πως «εξετάζουν προσεκτικά το επιχειρησιακό σχέδιο για δημιουργία κλοιού φωτιάς στις περιοχές γύρω από το Γκουάμ» ως απάντηση στις συχνές πτήσεις αμερικανικών βομβαρδιστικών από την αεροπορική βάση Άντερσεν του Γκουάμ στην Κορεατική χερσόνησο.

Η ανακοίνωση ανέφερε πως η Βόρεια Κορέα θα εξετάσει την εκτόξευση πυραύλων ως «ένα σοβαρό προειδοποιητικό σήμα στις ΗΠΑ». Και οι δυο ανακοινώσεις –και η υποτιθέμενη προετοιμασία ενός νέου επιχειρησιακού σχεδίου- έρχονται λίγο πριν τις ετήσιες μεγάλες ασκήσεις Ulchi Freedom Guardian της Νότιας Κορέας και των ΗΠΑ, που ξεκινούν στα τέλη Αυγούστου.

Υπάρχουν κάποια σημαντικά στοιχεία στη σειρά σχολίων της Βόρειας Κορέας. Το πρώτο είναι πως πολλές χώρες καταρτίζουν επιχειρησιακά σχέδια –είναι μια τυπική και απαραίτητη πρακτική για τους στρατούς, και συχνά αναθεωρούνται και επικαιροποιούνται σε καιρούς αυξημένων εντάσεων.

Το δεύτερο είναι πως τα πρόσφατα σχόλια αποτελούν ξεκάθαρα απειλές υπό όρους –κάτι που τονίζεται από την δήλωση της Πιονγκγιάνγκ πως οι ΗΠΑ «θα πρέπει αμέσως να σταματήσουν τις απερίσκεπτες στρατιωτικές προκλήσεις κατά της Βόρειας Κορέας ώστε η τελευταία να μην αναγκαστεί να κάνει μια αναπόφευκτη στρατιωτική επιλογή».

Τέλος, αν και η Πιονγκγιάνγκ αναφέρει πολύ συγκεκριμένα νούμερα («θα πετάξουν 3.356,7 χιλιόμετρα για 1.065 δευτερόλεπτα και θα πλήξουν τα ύδατα 30 με 40 χιλιόμετρα από το Γκουάμ»), ωστόσο οι πύραυλοι Hwasong-12 είχαν μια μόνο επιτυχή εκτόξευση μετά από μια σειρά διαδοχικών δοκιμών νωρίτερα φέτος. Δεν είναι σαφές ότι αυτός ο πύραυλος είναι αρκετά αξιόπιστος για μια τέτοια επίδειξη, ακόμα και αν ο Βορράς θεωρήσει πως είναι απαραίτητη.

Υπάρχουν αρκετά επιπλέον ερωτήματα που πρέπει να εξεταστούν και πιθανά σήματα που θα πρέπει να παρακολουθούνται, καθώς κλιμακώνονται οι ρητορικές και στρατιωτικές εντάσεις μεταξύ της Βόρειας Κορέας και των ΗΠΑ.

1.Προς τι η απειλή;

Η αποκάλυψη του επιχειρησιακού σχεδίου της Βόρειας Κορέας για το Γκουάμ θα μπορούσε απλά να είναι μια ρητορική απάντηση σε αυτά που λένε οι ΗΠΑ για προληπτικές ενέργειες, πυρ και μανία, ή «διαχωρισμό» του Κιμ Γιονγκ Ουν από τα πυρηνικά όπλα του Βορρά. Ωστόσο, δεν μπορούμε απλά να υποθέσουμε πως ο Βορράς απλώς κομπάζει. Η Πιονγκγιάνγκ μπορεί να δείχνει στις ΗΠΑ πως έχει πράγματι ρεαλιστικές επιλογές και δυνατότητες που θα αύξαναν την πιθανότητα και το κόστος της σύγκρουσης.

Τέτοιες προειδοποιήσεις για επέκταση πυραυλικών εκτοξεύσεων μπορεί επίσης να ενισχύσουν τις προσπάθειες της Σεούλ, του Πεκίνου και της Μόσχας να αποτρέψουν οποιαδήποτε κίνηση των ΗΠΑ προς πόλεμο και, αντιθέτως, να πιέσουν για διάλογο με τον Βορρά. Το Πεκίνο έχει προτείνει αρκετές φορές ένα διπλό σχέδιο «παγώματος» προκειμένου να αποκλιμακωθούν οι εντάσεις: οι ΗΠΑ θα σταματούσαν προσωρινά τις μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις στη Νότια Κορέα και ως αντάλλαγμα ο Βορράς θα σταματούσε τις πυραυλικές δοκιμές.

Αν και οι ΗΠΑ δεν φαίνονται ανοικτές σε μια τέτοια προσωρινή αναστολή, ωστόσο η Νότια Κορέα μπορεί να δελεαστεί να ερευνήσει μια τέτοια επιλογή, αν μπορεί να μειώσει την πιθανότητα σύγκρουσης στη χερσόνησο.

2.Ποια είναι τα ρίσκα για την Πιονγκγιάνγκ από μια τέτοια εκτόξευση;

Αν η Πιονγκγιάνγκ εξαπολύσει την ομοβροντία των τεσσάρων πυραύλων κατά του Γκουάμ (με πρόθεση να προσγειωθούν κοντά, αλλά να μην πλήξουν το νησί), υπάρχουν αρκετά πιθανά ρίσκα. Δεδομένου του ιστορικού των Hwasong-12, ένας ή περισσότεροι πύραυλοι θα μπορούσαν να αποτύχουν, δείχνοντας την αδυναμία της ισχυριζόμενης αποτρεπτικής δύναμης της Βόρειας Κορέας.

Με μια αποτυχημένη εκτόξευση, θα μπορούσε ένας πύραυλος να πέσει στην Ιαπωνία κατά τη διάρκεια της πτήσης του, αν και η Πιονγκγιάνγκ ίσως εσκεμμένα ανέφερε τον μίας φάσης πύραυλο Hwasong-12 αντί ενός πυραύλου δύο φάσεων, προκειμένου να μειώσει την πιθανότητα να πέσουν τμήματά του στην Ιαπωνία σε μια επιτυχημένη εκτόξευση. Οι ΗΠΑ ή και η Ιαπωνία θα μπορούσαν να αποφασίσουν να εμπλέξουν τους πυραύλους με το δικό τους αμυντικό πυραυλικό σύστημα και, αν η κίνηση αυτή είναι απόλυτα επιτυχής, να δείξουν την αδυναμία της αποτρεπτικής δύναμης του Βορρά. Οι πύραυλοι της Βόρειας Κορέας θα μπορούσαν να ξεπεράσουν τον στόχο των 30-40 χιλιομέτρων από το Γκουάμ και να πλήξουν τη νήσο, πυροδοτώντας μια στρατιωτική απάντηση από τις ΗΠΑ. αν και μια απολύτως επιτυχημένη εκτόξευση θα μπορούσε να αλλάξει την αντίληψη για τις δυνατότητες και τη σοβαρότητα της Πιονγκγιάνγκ, ωστόσο, και τα σενάρια αποτυχίας όχι μόνο θα δημιουργούσαν πρόβλημα στην αποτρεπτική δύναμη της Βόρειας Κορέας, αλλά θα πυροδοτούσαν και τη σύγκρουση που προσπαθεί να αποφύγει η Πιονγκγιάνγκ.

3.Ποια είναι τα ρίσκα για τις ΗΠΑ ή και την Ιαπωνία αν προσπαθήσουν να αναχαιτίσουν μια εκτόξευση πυραύλων από τη Β. Κορέα;

Οι ΗΠΑ και η Ιαπωνία θα εξέταζαν πρώτα ποια διαδρομή πτήσης θα αποτελούσε απειλή που θα απαιτούσε απάντηση μέσω της πυραυλικής άμυνας. Μπορεί να είναι μια περίμετρος 12 ναυτικών μιλίων γύρω από το Γκουάμ, ή ορισμένες διαδρομές πτήσεις πάνω από πυκνοκατοικημένες περιοχές της Ιαπωνίας.

Όταν προσδιοριστεί το σημείο στο οποίο πρέπει να υπάρξει αναχαίτιση, θα ήταν θέμα εκτίμησης των πιθανών διαδρομών πτήσεων των πυραύλων και διασφάλισης ότι οι θαλάσσιες και επίγειες δυνάμεις βρίσκονται σε σωστή θέση και είναι προετοιμασμένες.

Αν οι ΗΠΑ επιλέξουν να μην αναχαιτίσουν τους πυραύλους (υποθέτοντας ότι έχουν κριθεί ότι δεν είναι πιθανό να πλήξουν το Γκουάμ), θα μπορούσαν τότε να υποστηρίξουν ακόμα δυνατότερα στην Κίνα και στην διεθνή κοινότητα πως η Πιονγκγιάνγκ είναι μια ενεργή απειλή που πρέπει να περιοριστεί άμεσα. Η Πιονγκγιάνγκ θα θεωρούνταν ξεκάθαρα αυτή που επιτίθεται και κλιμακώνει τις εντάσεις.

Η κατάρριψη των πυραύλων αν δεν κατευθύνονται άμεσα στο Γκουάμ αποτελεί ρίσκο για τις ΗΠΑ. Ενώ τα αμερικανικά πυραυλικά αμυντικά συστήματα έχουν βελτιωθεί τα τελευταία χρόνια, εξακολουθεί να υπάρχει ανησυχία πως, σε περίπτωση πραγματικών πυρών, δεν θα είναι 100% αποτελεσματικά. Αν το αμυντικό σύστημα δεν καταφέρει να εξαλείψει όλους τους στόχους, αυτό θα αποδυναμώσει την αντίληψη για την ισχύ και την αποτρεπτική δύναμη των ΗΠΑ.

Αν πετύχει τους στόχους όταν οι πύραυλοι δεν στοχεύουν κατ’ ευθείαν το Γκουάμ ή παρεκκλίνουν της πορείας τους προς αμερικανικό ή ιαπωνικό έδαφος, τότε θα μπορούσε να υπάρξει περαιτέρω κλιμάκωση από τον Βορρά, που θα μπορούσε να μετατραπεί από μια τεταμένη κατάσταση σε μια πολεμική κλιμάκωση. Αν και η πιθανότερη πορεία είναι απλώς να επιχειρηθεί μια αναχαίτιση αν οι πύραυλοι οδεύουν προς συγκεκριμένες, καθορισμένες περιοχές, ωστόσο υπάρχει το μακροπρόθεσμο πολιτικό ρίσκο να θεωρηθούν οι ΗΠΑ αδύναμες και απρόθυμες να υπερασπιστούν τους τοπικούς συμμάχους.

4. Πώς βλέπουν οι γειτονικές χώρες την κλιμάκωση των εντάσεων;

Αν και η απειλή της Βόρειας Κορέας στοχεύει ξεκάθαρα τις ΗΠΑ, ωστόσο οι γειτονικές χώρες γνωρίζουν απόλυτα τους κινδύνους των κλιμακούμενων στρατιωτικών εντάσεων. Η Ιαπωνία δεν θέλει να δει την Πιονγκγιάνγκ να σπάει το αυτοεπιβληθέν μορατόριουμ της πτήσης πυραύλων πάνω από τα Ιαπωνικά νησιά.

Η πιθανότητα ατυχήματος, ιδιαίτερα δεδομένου του άνισου ιστορικού των Βορειοκορεατικών πυραύλων, είναι σχετικά υψηλή. Η Κίνα από καιρό θεωρεί μια αποσταθεροποιημένη Βόρεια Κορέα ή μια Βόρεια Κορέα που κινείται προς την ένωση με τον Νότο, ως υψηλότερο ρίσκο απ’ ότι είναι η επιδίωξη απόκτησης πυρηνικών όπλων και πυραυλικής τεχνολογίας από τον Βορρά. Αν όμως οι απειλές και οι υπερβολικές δηλώσεις από ρητορική γίνουν πραγματικότητα, τότε αυτός ο υπολογισμός θα αλλάξει ταχύτατα.

Χειρότερο και από το status quo ή ακόμα και μια πυρηνικά εξοπλισμένη Βόρεια Κορέα, είναι η πραγματοποίηση στρατιωτικών ενεργειών στην Κορεατική χερσόνησο. Η προσοχή της Κίνας είναι στραμμένη στο να προσπαθήσει να αποκλιμακώσει τις αμερικανικές απειλές και ενέργειες, προωθώντας το σχέδιό της για το «διπλό πάγωμα», και ζητώντας από την Ουάσινγκτον να αποφύγει την κλιμάκωση.

Το «διπλό πάγωμα» όχι μόνο θα εξυπηρετούσε στην καθυστέρηση, τουλάχιστον, μιας άμεσης κρίσης, αλλά θα ταίριαζε και στον μακροπρόθεσμο στόχο της Κίνας για μείωση της αμερικανικής στρατιωτικής παρουσίας στην Ασία, όπου η Κίνα διεκδικεί δικαίωμα να είναι η κεντρική δύναμη. Όμως οι επιλογές που έχει η Κίνα σε ό,τι αφορά την Ουάσινγκτον και την Πιονγκγιάνγκ, είναι περιορισμένες, και μπορεί η πρωταρχική ενέργεια του Πεκίνου, πέραν των εκκλήσεων για διαπραγματεύσεις, να είναι η ενίσχυση των αμυντικών της δυνάμεων στα σύνορα της Βόρειας Κορέας και η προετοιμασία για το χειρότερο.

Η Ρωσία τελευταία «κάνει χαλάστρα» σε ο,τι αφορά τη Βόρεια Κορέα, πωλώντας της καύσιμα, προσλαμβάνοντας εργάτες από τη Β. Κορέα και αγοράζοντας αλιευτικά δικαιώματα στη Β. Κορέα προκειμένου να αμβλύνει τις επιπτώσεις των κυρώσεων. Και η Μόσχα βρίσκεται τώρα σε συζητήσεις με τις ΗΠΑ για αρκετά παγκόσμια και περιφερειακά ζητήματα. Όμως είναι ασαφές αν η Μόσχα μπορεί να αποκτήσει αρκετό θετικό «πάτημα» από την Πιονγκγιάνγκ.

Ίσως η σημαντικότερη χώρα που θα πρέπει να παρακολουθείται, πέραν των ΗΠΑ και της Βόρειας Κορέας, είναι η Νότια Κορέα. Η Σεούλ έχει ξεκαθαρίσει πως δεν μπορεί να ανεχτεί έναν ακόμα πόλεμο στην Κορεατική χερσόνησο. Όμως, ούτε η Σεούλ είναι έτοιμη ή έχει τη δυνατότητα απλά να αποκόψει τους αμυντικούς δεσμούς της με τις ΗΠΑ ή να υπονομεύσει την στρατηγική της σχέση με την Ουάσινγκτον.

Η Νότια Κορέα προσπαθεί να εξισορροπήσει την εθνική της ασφάλεια μέσω της στρατιωτικής της συμμαχίας και μέσω της εμπλοκής με τον Βορρά. Η Πιονγκγιάνγκ «κάνει τη δύσκολη», ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στο Νότο να αναλάβει δράση προκειμένου να αμβλύνει τις ενεργές αμυντικές ασκήσεις της και επιδείξεις με τις ΗΠΑ, προκειμένου να ανοίξει ο διάλογος. Για τη Νότια Κορέα, λίγες είναι οι καλές επιλογές, και η συζήτηση στη Σεούλ είναι έντονη ως προς το πώς να αποφευχθεί ένας πόλεμος χωρίς να υπονομεύεται η ασφάλεια της Νότιας Κορέας.

5.Ποιες είναι οι επιλογές για να αποκλιμακωθούν οι εντάσεις;

Σ’ αυτή τη φάση, η κλιμάκωση είναι περισσότερο σε επίπεδο ρητορικής. Οι αποκαλύψεις των αμερικανικών εκτιμήσεων για τις πυρηνικές και πυραυλικές δυνατότητες της Βόρειας Κορέας αποτελούν αναγνώριση πραγματικοτήτων του παρελθόντος, όχι άμεσες εξελίξεις από την πλευρά της Βόρειας Κορέας που άλλαξαν ξαφνικά την καθεστηκυία τάξη.

Υπάρχει πάντα περιθώριο οι δυο πλευρές να χαλαρώσουν τη ρητορική τους. Όμως το βασικό ζήτημα είναι πως η πρόθεση των ΗΠΑ και η πρόθεση της Βόρειας Κορέας εξακολουθούν να φαίνονται ασύμβατες. Η Πιονγκγιάνγκ δεν έχει καμία πρόθεση να εγκαταλείψει το πυρηνικό και πυραυλικό της πρόγραμμα και οι ΗΠΑ εξακολουθούν να πιέζουν ώστε να μην επιτραπεί στην Πιονγκγιάνγκ να επιτύχει τον τελικό μεγάλου βεληνεκούς πύραυλο που θα φέρει πυρηνική κεφαλή. Δεν υπάρχει μέση οδός. Εκτός και αν υπάρξει αλλαγή της πολιτικής θέσης της μίας ή της άλλης πλευράς, δεν υπάρχει πολύ περιθώριο για συμβιβασμό. Μπορεί τελικά οι ΗΠΑ να αποφασίσουν πως η διαχείριση μιας πυρηνικής Βόρειας Κορέας είναι η πιο ρεαλιστική και λιγότερο ακριβή επιλογή από μια στρατιωτική ενέργεια, όμως αυτή είναι μια πολιτική απόφαση που δεν έχει ακόμα ληφθεί.

6. Τι πρέπει να προσέξουμε για να καταλάβουμε προς ποια κατεύθυνση κινείται αυτή η κρίση;

Αν και τόσο η Βόρεια Κορέα όσο και οι ΗΠΑ πάντα είναι έτοιμες για πόλεμο, ωστόσο οι ΗΠΑ δεν φαίνονται επί του παρόντος πλήρως προετοιμασμένες για ένα προληπτικό χτύπημα κατά του Βορρά. Κατά τη διάρκεια των επερχόμενων ασκήσεων Ulchi Freedom Guardian, πρέπει να παρακολουθήσουμε ποιο επιπρόσθετο υλικό και δυνάμεις θα παραμείνουν στην Κορέα ή στο θέατρο μετά την ολοκλήρωση της άσκησης. Αν και οι ΗΠΑ έχουν πει πως δεν αυξάνουν τις δυνάμεις στην Κορέα, ωστόσο υπάρχουν τρόποι ώστε να αυξήσουν αργά και σιωπηρά τα assets τους. Ένα τελικό σημείο θα ήταν η απομάκρυνση του μη απαραίτητου προσωπικού από την Κορέα, ένα σχετικά σίγουρο σημάδι πως η σύγκρουση είναι στον ορίζοντα.

Ο κύκλος δοκιμών της Βόρειας Κορέας υπήρξε έντονος τους τελευταίους μήνες, όμως η Πιονγκγιάνγκ έχει ακόμα να κάνει μερικές κρίσιμες δοκιμές προκειμένου να ολοκληρώσει το πυρηνικό αποτρεπτικό της σύστημα.

Ο Βορράς ίσως δεν μπορεί πλέον να βασιστεί σε δοκιμές που έγιναν σε μεγάλες κλίσεις για να αποφύγει τις υπερπτήσεις σε γειτονικά εδάφη και ίσως χρειαστεί να δοκιμάσει το σύστημα ελέγχου κατεύθυνσης και την ικανότητα επανεισόδου σε πραγματικές αποστάσεις. Αν και η Πιονγκγιάνγκ έχει καταρτίσει διαδρομή πτήσεων για τα οχήματα εκτόξευσης η οποία επιδιώκει μια πιο νότια τροχιά, ωστόσο δεν έχει ακόμα δοκιμάσει τους στρατηγικούς πυραύλους της στη διαδρομή αυτή. Πρέπει να παρακολουθήσουμε την επόμενη σειρά δοκιμών της Πιονγκγιάνγκ για να δούμε πόσο πιο κοντά βρίσκεται ο Βορράς στην ολοκλήρωση του προγράμματός του, από την ενίσχυση της κεφαλής μέχρι τις δυνατότητες στόχευσης του προγράμματος.

Η Κίνα προετοιμάζεται για το επερχόμενο συνέδριο του Κόμματος, μια σημαντική στιγμή για τον Σι Ζινπίνγκ, και έχει ήδη εμπλακεί σε μια χαμηλού επιπέδου στρατιωτική αντιπαράθεση με την Ινδία. Το Πεκίνο θα εργάζεται πυρετωδώς για να αμβλύνει τις εντάσεις, τουλάχιστον μέχρι τον Νοέμβριο. Η Κίνα υπήρξε σχετικά συνεργάσιμη στον ΟΗΕ, όμως έχει περιορισμένη πρόθεση ή επιτυχία στην εφαρμογή κυρώσεων και άσκηση πιέσεων προς τη Βόρεια Κορέα.

Το Πεκίνο είχε επίσης πολύ περιορισμένη επικοινωνία με την Πιονγκγιάνγκ, και θα πρέπει να παρακολουθούμε στενά για οποιαδήποτε υψηλού επιπέδου αποστολή μεταξύ των δυο χωρών, αλλά και για διάλογο της Κίνας με τη Νότια Κορέα για να υπάρξει προτροπή προς την Σεούλ να συναινέσει στην πρόταση για το «διπλό πάγωμα».

Θα είναι ιδιαίτερα σημαντικό να παρακολουθήσουμε τη Νότια Κορέα, διότι βρίσκεται μεταξύ του κινδύνου πολέμου και του κινδύνου να εξοργίσει τον στρατηγικό της σύμμαχο –και αυτό θα μπορούσε να έχει όχι μόνο αμυντικές συνέπειες, αλλά και να αποτελέσει παράγοντα στην επαναδιαπραγμάτευση της συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου.

Η Σεούλ κινήθηκε προσεκτικά υπό τον Μουν Τζαε Ιν, ζητώντας διάλογο με τον Βορρά και περιορίζοντας τους περιορισμούς στις συναλλαγές, επιτρέποντας όμως ταυτόχρονα την επέκταση του αμερικανικού πυραυλικού αμυντικού συστήματος στη Νότια Κορέα και δίνοντας έμφαση στη σχέση στον τομέα της ασφάλειας. Η πολιτική κατεύθυνση της Σεούλ θα είναι κρίσιμης σημασίας για την όποια βραχυπρόθεσμη αποκλιμάκωση της τρέχουσας κρίσης. Αν και δεν φαίνεται πως η Σεούλ θα χαλαρώσει τις επερχόμενες κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τις ΗΠΑ, ωστόσο θα είναι κρίσιμης σημασίας να παρακολουθήσουμε για την όποια προσαρμογήτους.