Χρονιά μεγάλων ευκαιριών το 2017 για τη Ρωσία

Το 2017 θα είναι μια χρονιά ευκαιρίας για τη Ρωσία και αν η χώρα εκμεταλλευτεί αυτές τις ευκαιρίες, τότε ενδέχεται μέχρι το τέλος του έτους να χαλαρώσουν κάποιες από τις κυρώσεις που έχουν επιβληθεί εναντίον της.

Η Ευρώπη και η πολιτική της έναντι της Ρωσίας είναι πιο διχασμένη από ποτέ, άρα μια μερική τουλάχιστον χαλάρωση των κυρώσεων είναι εφικτή. Κατανοώντας τη σημασία των ευρωπαϊκών εκλογών αυτής της χρονιάς -εκλογές που θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη διάλυση της ευρωζώνης-, η Ρωσία θα στηρίξει τις αντισυστημικές και ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις και θα εκμεταλλευτεί τις διαιρέσεις στην Ευρώπη μέσω κυβερνοεπιθέσεων και εκστρατειών προπαγάνδας.

Η Γαλλία, η Ιταλία, η Αυστρία και η Ελλάδα θα καταλήξουν να ζητούν μια πιο ισορροπημένη σχέση με τη Ρωσία, ενώ χώρες που τείνουν να είναι πιο ευάλωτες στις διαθέσεις της -η Πολωνία, η Ρουμανία, η Βαλτική και η Σουηδία- θα συνεργαστούν ώστε να αποτρέψουν αυτό που θεωρούν δυνητική ρωσική επιθετικότητα.

Η Γερμανία θα προσπαθήσει να «παίξει» και με τις δύο πλευρές, κάτι που θα είναι όλο και πιο δύσκολο καθώς η χώρα θα αγωνίζεται ώστε να κρατήσει ενωμένη την ευρωζώνη. Ο αποπροσανατολισμός της Γερμανίας θα επιτρέψει στην Πολωνία να αναδυθεί ως ισχυρότερος ηγέτης στην Ανατολική Ευρώπη, προσφέροντας πολιτική, οικονομική και στρατιωτική στήριξη σε αυτούς που κινδυνεύουν από την αδύναμη αποφασιστικότητα της Δύσης.  

Αυτό δεν σημαίνει πως η Ρωσία δεν θα έχει κανέναν περιορισμό. Αν και η Ουάσινγκτον φαίνεται κάπως πιο πρόθυμη να διαπραγματευτεί με τη Μόσχα σε ορισμένα ζητήματα, ωστόσο οι ΗΠΑ εξακολουθούν να έχουν κάθε λόγο να περιορίσουν τη ρωσική επέκταση, άρα θα διατηρήσουν, μέσω του ΝΑΤΟ, μια βαριά στρατιωτική παρουσία στα ευρωπαϊκά σύνορα της Ρωσίας. Αυτό θα αποτελέσει τροχοπέδη για τις όποιες διαπραγματεύσεις.

Εν τούτοις, η Ρωσία θα χρησιμοποιήσει όποιο μέσο έχει στη διάθεσή της -αύξηση στρατιωτικών δυνάμεων στα δυτικά της σύνορα, την αντίληψη της επανευθυγράμμισης με τις ΗΠΑ, την εκμετάλλευση του διχασμού στην Ευρώπη- για να κεντρίσει και τελικά να διαπραγματευτεί με τη Δύση. Και πράττοντάς το αυτό, θα εκφοβίσει τους γείτονές της και θα επιχειρήσει να παραγκωνίσει τη δυτική επιρροή στις κοντινές περιοχές της στο εξωτερικό.

Ακόμα και η νύξη περί συμφιλίωσης Μόσχας-Ουάσινγκτον θα έχει απήχηση στα σύνορα της Ρωσίας. Η Ρωσία σίγουρα θα διατηρήσει τη στρατιωτική της παρουσία στην ανατολική Ουκρανία, όμως οι ΗΠΑ και κάποιες ευρωπαϊκές χώρες θα υιοθετήσουν μια πιο ευέλικτη ερμηνεία των πρωτοκόλλων του Μινσκ, για να δικαιολογήσουν τη χαλάρωση των κυρώσεων. Και επειδή αυτό θα καταστήσει την κυβέρνηση του Κιέβου πιο ευάλωτη στις ρωσικές πιέσεις, η Ουκρανία μπορεί να αναμένεται ότι θα ενισχύσει τους στρατιωτικούς, πολιτικούς και οικονομικούς δεσμούς με την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής.  

Μάλιστα, η προοπτική μιας συμφιλίωσης ΗΠΑ-Ρωσίας ουσιαστικά θα σταματήσει τις προσπάθειες των κατά τα άλλα φιλοδυτικών χωρών (Ουκρανία, Μολδαβία και Γεωργία) να ενσωματωθούν στους δυτικούς θεσμούς, όπως και ο αυξανόμενος διχασμός στην Ευρώπη. Οι χώρες αυτές δεν θα συμμαχήσουν πλήρως με τη Ρωσία, όμως θα αναγκαστούν να συνεργαστούν μαζί της σε επίπεδο τακτικής σε οικονομικά ζητήματα, και να αμβλύνουν τη στάση τους έναντι των φιλορωσικών αποσχισθεισών περιοχών.

Όπως η Ουκρανία θα εντείνει τις προσπάθειές της στον τομέα της ασφάλειας με την Πολωνία και τις χώρες της Βαλτικής, έτσι και η Γεωργία θα εντείνει τις προσπάθειες στον τομέα της ασφάλειας με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία. Η Τουρκία θα διατηρήσει το «πάτημά» της στον Καύκασο και στη Μαύρη Θάλασσα, όμως θα φροντίσει επίσης να διατηρήσει τους ενεργειακούς και εμπορικούς δεσμούς με τη Μόσχα, για να μη θέσει σε κίνδυνο την αποστολή της στη Συρία.

Η Ρωσία θα παραμείνει ο βασικός διαιτητής στη διαμάχη Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, προσπαθώντας να στρέψει τη μια χώρα κατά της άλλης, προς δικό της όφελος. Και, καθώς η Ανατολική Εταιρική Σχέση (Eastern Partnership) της ΕΕ και άλλα προγράμματα των οποίων ηγείται η ΕΕ πιθανότατα θα αντιμετωπίσουν προβλήματα λόγω του διχασμού στο μπλοκ και άλλων περισπασμών, η Ρωσία θα έχει την ευκαιρία να εμβαθύνει την επιρροή της στην περιοχή, προωθώντας τις δικές της πρωτοβουλίες ενσωμάτωσης, όπως η Ευρασιατική Οικονονομική Ένωση και ο Οργανισμός της Συνθήκης Συλλογικής Ασφάλειας (Collective Security Treaty Organization).

Το Ανατολικό Μέτωπο

Με την προοπτική να ησυχάσουν τα πράγματα στο Δυτικό μέτωπο της Ρωσίας, η Μόσχα θα προσπαθήσει να βελτιώσει τη στρατηγική της θέση στο ανατολικό της μέτωπο. Η Μόσχα και το Τόκιο θα προσπαθήσουν σιγά-σιγά να βάλουν τέλος σε μια εδαφική διαμάχη που κρατά δεκαετίες και, την ίδια ώρα, θα ενισχύσουν τις σχέσεις μέσω σημαντικών επενδύσεων και ενεργειακών συμφωνιών. Σημειώνεται πως εξετάζουν ακόμα και την ιδέα σύνδεσης των δύο χωρών με αγωγό πετρελαίου. Το Τόκιο μπορεί επίσης να ακολουθήσει στα βήματα της Δύσης και να χαλαρώσει τις κυρώσεις κατά της Ρωσίας.

Και η Κίνα θα επιδιώξει παρόμοιες συμφωνίες με τη Ρωσία, αλλά για διαφορετικούς λόγους: κίνητρό της είναι, εν μέρει, η νέα φιλική σχέση της Ρωσίας με την Ιαπωνία, και εν μέρει η νέα ένταση των ΗΠΑ με την Κίνα. Το Πεκίνο μπορεί να αναμένεται ότι θα αυξήσει τη συνεργασία με τη Μόσχα φέτος σε ενεργειακά έργα, στον στρατιωτικό συντονισμό (ιδιαίτερα στην Αρκτική) και στην κυβερνοτεχνολογία.

Η Ρωσία θα προσπαθήσει να στρέψει Κίνα και Ιαπωνία τη μία εναντίον της άλλης, ενισχύοντας τη δική της θέση στην περιοχή, χωρίς να ευθυγραμμίζεται απόλυτα με καμιά από τις δύο χώρες. Θα συνεχίσει επίσης να δημιουργεί εμπορικούς δεσμούς με τη Νότια Κορέα, διατηρώντας παράλληλα τις σχέσεις της με τη Βόρεια Κορέα, καθώς αυξάνεται η πυρηνική απειλή της Β. Κορέας.

Προβλήματα στο εσωτερικό

Όσες ευκαιρίες έχει η Ρωσία στο εξωτερικό το 2017, άλλες τόσες (ή και περισσότερες) προκλήσεις θα έχει να αντιμετωπίσει στο εσωτερικό. Ακόμα και αν καταφέρει να βγει από την ύφεση, έχει να αντιμετωπίσει μια παρατεταμένη περίοδο στασιμότητας, και η κυβέρνηση θα πρέπει να ακολουθήσει έναν συντηρητικό προϋπολογισμό μέχρις ότου υπάρξει ουσιαστική αύξηση των τιμών του πετρελαίου. Το Κρεμλίνο θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί τα αποθεματικά του και θα βασίζεται περισσότερο στον διεθνή δανεισμό για να διατηρήσει τις προτεραιότητές του για τις ομοσπονδιακές δαπάνες.

Οι περιφερειακές κυβερνήσεις της Ρωσίας είναι ακόμα πιο ευάλωτες οικονομικά και θα πρέπει να βασιστούν είτε στο Κρεμλίνο είτε σε διεθνείς δανειστές. Αυτή η εξάρτηση θα εντείνει τις υπάρχουσες εντάσεις μεταξύ της κεντρικής και των περιφερειακών κυβερνήσεων, εντάσεις που θα αναγκάσουν το Κρεμλίνο να αυστηροποιήσει και να συγκεντρώσει τον έλεγχό του.

Η όποια οικονομική βοήθεια φτάσει στην ομοσπονδιακή κυβέρνηση, δεν θα περάσει στον ρωσικό λαό, που θα συνεχίσει να επωμίζεται το βάρος της ύφεσης. Θα υπάρξουν σποραδικές διαδηλώσεις καθ’ όλη τη διάρκεια της χρονιάς, και το Κρεμλίνο θα αντιδράσει με καταστολή των διαδηλώσεων και με πιο αυστηρή νομοθεσία. Όμως, το Κρεμλίνο θα αυξήσει τις δαπάνες σε ορισμένα κοινωνικά προγράμματα αργότερα φέτος, ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2018.

Καθώς η κυβέρνηση θα γίνεται πιο αυταρχική, είναι δεδομένο ότι θα υπάρξουν μάχες εξουσίας μεταξύ των δυνάμεων ασφαλείας, των φιλελεύθερων κύκλων, των ενεργειακών εταιρειών και των περιφερειακών κυβερνήσεων.

Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν θα προσπαθήσει να περιορίσει την εξουσία των πιθανών αντιπάλων του, ιδιαίτερα του επικεφαλής της Rosneft Ιγκόρ Σέχιν και των πιστών του από την Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ασφαλείας. Φυσικά, η αναδιάρθρωση θα περιλαμβάνει περιστασιακές διώξεις και διορισμούς, απώτερος στόχος των οποίων είναι να ενισχυθεί η εξουσία του Πούτιν. Όμως αυτό θα τον απομονώσει, και μέσα σ’ αυτή την απομόνωση, οι σύμμαχοί του θα αρχίσουν να λιγοστεύουν.