Stratfor: Πώς μπλέκεται η Ρωσία στο ντιλ με πρόσφυγες

Το επίσημο θέμα της πολυαναμενόμενης Συνόδου Ευρωπαϊκής Ένωσης-Τουρκίας στις 7 Μαρτίου ήταν η μεταναστευτική/προσφυγική κρίση στην Ευρώπη.

Όμως, αν και οι επικεφαλής των κυβερνήσεων των κρατών-μελών της ΕΕ και οι Τούρκοι ομόλογοί τους διαπραγματεύονται τους τρόπους μείωσης της εισροής των αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη, τα ζητήματα που διακυβεύονται είναι πολύ ευρύτερα -από τις σχέσεις της ΕΕ με τη Ρωσία μέχρι την εξέλιξη του πολέμου στη Συρία. Οι ηγέτες της ΕΕ συμφώνησαν να επεξεργαστούν τις λεπτομέρειες των μέτρων που συζητήθηκαν χθες με την Τουρκία πριν το επόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, το οποίο θα πραγματοποιηθεί στις 17-18 Μαρτίου.

Η Τουρκία και η Ευρωπαϊκή Ένωση διαπραγματεύονται μια συμφωνία, σύμφωνα με την οποία η Άγκυρα θα πάρει πίσω τους μετανάστες που περνούν από την Τουρκία προς τα ελληνικά νησιά. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη σειρά της, θα ανακατανείμει μεταξύ των κρατών-μελών τους περισσότερους Σύρους αιτούντες άσυλο που βρίσκονται αυτή τη στιγμή στην Ελλάδα και ορισμένους από αυτούς που βρίσκονται στην Τουρκία. Αν η Ευρωπαϊκή Ένωση καταφέρει να περιορίσει τη ροή των αιτούντων άσυλο που προέρχονται από τη Συρία, τότε το μεταναστευτικό βάρος θα μειωνόταν στο ήμισυ.

Ωστόσο, δεν υπάρχουν λόγοι για να πιστέψει κανείς πως οι όποιες συμφωνίες θα μπορέσουν να επιβληθούν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση πιέζει εδώ και μήνες για την εισαγωγή ενός σχεδίου για τη μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρώπη, όμως τα περισσότερα κράτη-μέλη την έχουν αγνοήσει. Έχοντας αποτύχει να ανακατανείμει τους αιτούντες άσυλο που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε Ελλάδα και Ιταλία, είναι απίθανο τα κράτη-μέλη να συμφωνήσουν να αποδεχθούν ακόμα περισσότερους πρόσφυγες/μετανάστες από την Τουρκία. ορισμένοι πρόσφυγες/μετανάστες μπορεί μάλιστα να αρνηθούν να πάνε σε χώρες όπου αισθάνονται ότι είναι ανεπιθύμητοι. Το περισσότερο που μπορούν να ελπίζουν Γερμανία και ΕΕ σ' αυτό το σημείο είναι πως ένας μικρός αριθμός μελών της ΕΕ θα δεχθούν περισσότερους αιτούντες άσυλο.

Είναι επίσης απίθανο η Τουρκία να δεχθεί τη συμφωνία ως έχει. Κατά τη διάρκεια της χθεσινής Συνόδου, η τουρκική αντιπροσωπεία απαίτησε περισσότερα χρήματα, επιπλέον των 3 δισ. ευρώ που είχε υποσχεθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση να δώσει στην Άγκυρα πέρυσι -ένα μικρό μόνο μέρος των οποίων έχει δοθεί στην Τουρκία. Το σημαντικότερο, η Τουρκία ζήτησε ταχύτερη απελευθέρωση της βίζας για τους Τούρκους πολίτες που επισκέπτονται την Ευρώπη και την επιτάχυνση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Η Άγκυρα γνωρίζει καλά πως και τα δυο θέματα είναι αμφιλεγόμενα για ορισμένα μέλη της ΕΕ, κάτι που αποκαλύπτει πως ο στόχος της Τουρκίας πάει πέρα από τις βίζες ή την ένταξη στην ΕΕ.

Η σκληρή διαπραγματευτική στάση της Τουρκίας συνδέεται με τον πόλεμο στη Συρία. Η Αγκυρα πιέζει χρόνια τώρα για την εφαρμογή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων νότια των συνόρων της με τη Συρία καθώς και μια ζώνη ασφαλείας στη βόρεια Συρία. Όμως η συνεχιζόμενη στρατιωτική επέμβαση της Ρωσίας στη Συρία καθιστά την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων από τις ΗΠΑ και την ΕΕ πολύ επικίνδυνη, αν δεν συμμετέχει σε αυτήν και η Μόσχα.

Ούτε οι ΗΠΑ ούτε η Ευρώπη θέλουν να διακινδυνεύσουν έναν πόλεμο με τη Ρωσία, η οποία στηρίζει ενεργά τις φιλοκαθεστωτικές δυνάμεις της Συρίας. Κατά τη Σύνοδο της Δευτέρας, η Τουρκία και η ΕΕ συζήτησαν την πιθανότητα μιας κοινής επιχείρησης για τη δημιουργία ανθρωπιστικών ασφαλών περιοχών εντός της Συρίας. Ο Τούρκος πρωθυπουργός Αχμέτ Νταβούτογλου συναντήθηκε επίσης με τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, και ζήτησε «μια πιο εμφανή παρουσία του ΝΑΤΟ» στα σύνορα Τουρκίας-Συρίας, ό,τι πιο κοντινό δηλαδή στη δημιουργία μιας ζώνης ασφαλείας.

Ως εκ τούτου, η Τουρκία χρησιμοποιεί τη μεταναστευτική/προσφυγική κρίση για να πιέσει την Ευρωπαϊκή Ένωση να καταλήξει σε κάποιον συμβιβασμό με τη Ρωσία. Ωστόσο, η Ευρώπη θα δυσκολευτεί να διορθώσει τις σχέσεις της με τη Μόσχα. Η Ευρώπη έχει επιβάλει οικονομικές κυρώσεις στη Ρωσία από τότε που ξεκίνησε η κρίση στην Ουκρανία. Αν και ορισμένα κράτη-μέλη έχουν ταχθεί κατά των κυρώσεων, η Γερμανία μέχρι τώρα έχει καταφέρει να κρατήσει ενωμένο το μπλοκ, και τα διάφορα πακέτα κυρώσεων παρατείνονται κάθε φορά που είναι να λήξουν. Όμως αυτό το σύστημα γίνεται όλο και πιο δύσκολο να συνεχιστεί. Οι σημαντικότερες κυρώσεις λήγουν στα τέλη Ιουλίου και θα απαιτηθεί ομοφωνία για να επεκταθούν. Αυτό σημαίνει πως το βέτο μίας και μόνο χώρας θα ήταν αρκετό για να αποτρέψει τη συνέχιση των τιμωρητικών μέτρων.

Κάποιοι από τους «πιο αδύναμους κρίκους» της αλυσίδας των κυρώσεων είναι οι χώρες που επηρεάζονται περισσότερο από την προσφυγική/μεταναστευτική κρίση. Κράτη όπως η Ιταλία, η Ελλάδα και η Ουγγαρία έχουν εκδηλώσει την επιθυμία για γρήγορη άρση των κυρώσεων. Οι χώρες αυτές έχουν μεγάλους εμπορικούς και ενεργειακούς δεσμούς με τη Ρωσία, που σημαίνει πως η χαλάρωση των κυρώσεων θα τις ωφελήσει με πολλούς τρόπους. Παρά τη ρητορική τους, όμως, η Ρώμη, η Αθήνα και η Βουδαπέστη μέχρι στιγμής έχουν τηρήσει την επίσημη ευρωπαϊκή γραμμή, η οποία συνδέει τις κυρώσεις με την εκπλήρωση της συμφωνίας του Μινσκ. Όμως, αυτές είναι οι χώρες που θα πρέπει να προσέχουμε σε ό,τι αφορά στην πρόβλεψη της συνέχισης του καθεστώτος των κυρώσεων.

Η γερμανική κυβέρνηση έχει κάποια επιρροή σε ό,τι αφορά στην αποτροπή μιας «ανταρσίας» κατά των κυρώσεων. Οι πιστωτές της Ελλάδας διαπραγματεύονται αυτή τη στιγμή το αν θα εκταμιεύσουν την επόμενη δόση του δανείου και η Αθήνα βασίζεται στη γερμανική στήριξη για να λάβει τα χρήματα, κάτι που μειώνει τις πιθανότητες η Ελλάδα να ψηφίσει κατά των κυρώσεων. Η ιταλική κυβέρνηση βρίσκεται κοντά στην επίτευξη συμφωνίας με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να δεχθεί ένα υψηλότερο διαρθρωτικό έλλειμμα και η γερμανική στήριξη θα είναι απαραίτητη. Η Ουγγαρία, από την πλευρά της, ίσως αποφασίσει να προστατεύσει τους πολιτικούς δεσμούς της με την Πολωνία (που θέλει να κρατήσει σκληρή στάση έναντι της Ρωσίας) και να στηρίξει έναν νέο γύρο τιμωρητικών μέτρων κατά της Ρωσίας. Οι παράγοντες αυτοί υποδηλώνουν ότι μια ακόμα επέκταση των κυρώσεων είναι πιθανή. Όμως, καθιστά επίσης μια συμφωνία με τη Ρωσία για την κατάσταση στη Συρία -και ακόμα και για την κατάσταση στην Ουκρανία- πιο δύσκολη.

Αυτό περιπλέκει τα πράγματα για τη Γερμανία. Το Βερολίνο χρειάζεται να διατηρήσει ενωμένη την Ευρωπαϊκή Ένωση και να μειώσει την άφιξη προσφύγων/μεταναστών. Αν αρθούν οι κυρώσεις κατά της Ρωσίας, πολλές χώρες της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης θα αισθανθούν προδομένες από την Ευρωπαϊκή Ένωση και ανασφαλείς για το μέλλον τους.

Αν διατηρηθούν οι κυρώσεις, η Μόσχα θα καθυστερούσε τις όποιες κινήσεις για συνεργασία με την Ευρώπη και την Τουρκία στη Συρία, κάτι που με τη σειρά του θα οδηγούσε ακόμα περισσότερους ανθρώπους να προσπαθήσουν να ξεφύγουν από τον πόλεμο και να αναζητήσουν άσυλο στην Ευρώπη. Το Βερολίνο πιθανότατα σκέφτεται πως το δεύτερο σενάριο είναι πιθανότερο, και αυτό εξηγεί την απαίτηση της Γερμανίας, η Ελλάδα να δημιουργήσει περισσότερα κέντρα υποδοχής για τους αιτούντες άσυλο και η Τουρκία να πάρει πίσω κάποιους από τους οικονομικούς μετανάστες.

Όμως, καθώς μέρα με τη μέρα βελτιώνεται ο καιρός στο Αιγαίο, η εισροή προσφύγων/μεταναστών θα αυξάνεται, όπως και οι πιέσεις έναντι της Γερμανίας.