του Γιώργου Σαββάκη

** Ο πίνακας με τις 6 τελευταίες δημοσκοπήσεις για τις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”

Mόλις μία εβδομάδα πριν η Σοφοκλέους ανησυχούσε κυρίως για την πορεία των διεθνών αγορών και έβρισκε στήριγμα στις εκτιμήσεις για τις πολύ καλές επιδόσεις από τις εισηγμένες στο πρώτο εξάμηνο του 2007. Τώρα το σκηνικό έχει μεταβληθεί.

Ο απρόβλεπτος παράγοντας που επέδρασε καταλυτικά ήταν οι καταστροφικές πυρκαγιές σε όλη τη χώρα, οι οποίες ανέδειξαν την ανεπάρκεια του κρατικού μηχανισμού και, δεκαεπτά μόλις μέρες πριν από τις βουλευτικές εκλογές, έγιναν αιτία για να ”θολώσει” το πολιτικό τοπίο.

Είναι χαρακτηριστικό ότι σε σχετική της έκθεση στις 17/8 η Citigroup ανέφερε ότι θεωρεί ”θετική εξέλιξη για την αγορά τη διεξαγωγή των πρόωρων εκλογών...

Και τα δύο μεγάλα κόμματα ακολουθούν πολιτικές φιλικές προς τις αγορές, αλλά η επέκταση της θητείας της τρέχουσας κυβέρνησης, η οποία προηγείται στις δημοσκοπήσεις, θα εξασφαλίσει τη συνέχεια και ίσως την επιτάχυνση του προγράμματος ιδιωτικοποιήσεων”.

Και συνέχιζε: ”Η παραμονή της Νέας Δημοκρατίας στην εξουσία είναι καλύτερη είδηση βραχυπρόθεσμα για τις αγορές, δεδομένης της συνέχισης της τρέχουσας οικονομικής πολιτικής. Επίσης, αυτό θα οδηγήσει σε περιορισμένες αλλαγές σε υπουργικό επίπεδο αλλά και στις ηγεσίες των μεγάλων δημόσιων εταιρειών... Το αρνητικό σενάριο είναι μια οριακή κοινοβουλευτική πλειοψηφία του κόμματος που θα κερδίσει τις εκλογές, γεγονός που θα μειώσει τις πιθανότητες για μεγάλες μεταρρυθμίσεις”.

Τώρα η αγορά βρίσκεται αντιμέτωπη και με το δεύτερο σενάριο καθώς, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις που έχουν δημοσιοποιηθεί, Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ ξεκινούν από σχεδόν μικρότερη διαφορά και η πιθανότητα οριακής αυτοδυναμίας ή και μη αυτοδυναμίας είναι αυξημένη.

Στην περίπτωση αυτή, ενδέχεται να έχουμε ”ντόμινο” επιδράσεων στην οικονομία, τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις, τις ιδιωτικοποιήσεις, τις ”κρατικές” μετοχές κ.λπ. Η κατάσταση αναμονής στην αγορά έχει μετατραπεί πλέον σε κατάσταση επιφυλακής.

Tο θετικό πρώτο δείγμα των αποτελεσμάτων α΄ εξαμήνου για τις εισηγμένες επιχειρήσεις στη Σοφοκλέους δημιουργεί μια αύρα αισιοδοξίας, όμως το βλέμμα των επενδυτών αλλά και των επαγγελματιών της αγοράς έχει στραφεί αφενός στο διπλό εσωτερικό μέτωπο των πυρκαγιών και των εκλογών και αφετέρου στο εξωτερικό και στις συνεχιζόμενες πιέσεις από τη δευτερογενή αγορά στεγαστικών δανείων και τον ”ιό subprime” που έχει ”κολλήσει” στις αγορές και δεν φαίνεται ότι θα φύγει εύκολα.

Στο θετικό κομμάτι του παζλ, στα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου, ειδικά για τις εταιρείες της υψηλής κεφαλαιοποίησης οι θετικές εκπλήξεις έχουν ξεπεράσει τις αρνητικές, ενώ η διόρθωση των τιμών από τα υψηλά των 5.100 μονάδων έχει επαναφέρει τις αποτιμήσεις σε αρκετά χαμηλότερα και πιο λογικά επίπεδα.

Άλλωστε, σε όρους αποτίμησης, ο πολλαπλασιαστής κερδών για τον Γενικό Δείκτη στη Σοφοκλέους έχει διαμορφωθεί σε 13,11 φορές τα καθαρά κέρδη του 2008, ενώ ο αντίστοιχος ευρωπαϊκός μέσος όρος κινείται στην περιοχή του 12,10, ήτοι premium 8%.

Στο αρνητικό μέρος, όμως, παρότι για την ώρα δεν φαίνεται να βαραίνει σημαντικά την αγορά σε όρους ψυχολογίας, βρίσκεται το οικονομικό κόστος των πυρκαγιών, που είναι αδύνατο να υπολογιστεί με ακρίβεια την παρούσα χρονική στιγμή, αλλά και οι πιθανές επιπλοκές που μπορεί να προκαλέσει στην εκλογική μάχη. Το θέμα των πυρκαγιών φαίνεται ότι έχει επηρεάσει σημαντικά όχι μόνο το εκλογικό σώμα αλλά και τη Σοφοκλέους, όχι απλώς με τη μείωση των συναλλαγών σε ημερήσιο επίπεδο, αλλά επειδή έχει αυξήσει σημαντικά τις πιθανότητες για μη αυτοδύναμη κυβέρνηση, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Η γενικότερη αίσθηση που υπάρχει είναι ότι η παρούσα κυβέρνηση, η οποία προπορεύεται στα γκάλοπ, εισπράττει τον αρνητικό αντίκτυπο από την ανεπάρκεια των αρμόδιων φορέων στον συντονισμό για την κατάσβεση των μεγάλων πυρκαγιών.

Μάλιστα, αυτή η αρνητική τάση για το κυβερνών κόμμα δεν έχει αποτυπωθεί πλήρως στις προεκλογικές δημοσκοπήσεις (βλ. και σχετικά γραφήματα), κάτι που αναμένεται να γίνει στις έρευνες οι οποίες θα δημοσιοποιηθούν λίγες μέρες πριν από την απαγόρευση που θέτουν οι εκλογικές διαδικασίες για τη δημοσίευση γκάλοπ.

Παράλληλα, οι πυρκαγιές φαίνεται να ισχυροποιούν τη βάση των μικρότερων κομμάτων, τα οποία εισπράττουν μέρος από τις απώλειες των μεγάλων, και δη του κυβερνώντος. Άλλωστε και οι δημοσκοπήσεις των εταιρειών βεβαιώνουν ότι η διαφορά μεταξύ των δύο πρώτων κομμάτων βρίσκεται σε οριακά επίπεδα, σε ορισμένες περιπτώσεις κοντά στο όριο του στατιστικού λάθους (άρα δεν έχουμε ξεκάθαρο ”φαβορί”), ενώ όλες οι δημοσκοπήσεις μετά τις πυρκαγιές δείχνουν ότι θα οδηγηθούμε σε πεντακομματική Βουλή, γεγονός που με βάση τον ισχύοντα εκλογικό νόμο δυσχεραίνει τον σχηματισμό αυτοδύναμης κυβέρνησης.

Έτσι, θύμα των πυρκαγιών μπορεί να είναι και το σενάριο της ισχυρής κυβέρνησης που προεξοφλούσαν τόσο οι ξένοι όσο και η Σοφοκλέους.

Συνολικά, τα χρηματιστήρια δεν έχουν πολιτικές πεποιθήσεις και προτιμήσεις και το μόνο που τα ενδιαφέρει είναι η πολιτική σταθερότητα, γεγονός το οποίο προϋποθέτει σταθερή και αυτοδύναμη κυβέρνηση.

Τα έως τώρα στοιχεία δείχνουν ότι η Σοφοκλέους έχει αντιδράσει ήρεμα και μεθοδικά στα αρνητικά γεγονότα, όμως από την άλλη πλευρά οι όγκοι συναλλαγών δείχνουν ότι βρίσκεται σε επιφυλακή. Η κατάσταση αυτή απεικονίζεται καθαρά και στις απόψεις των επαγγελματιών της αγοράς, ενώ το ενδεχόμενο της πεντακομματικής Βουλής και της μη αυτοδυναμίας (εύλογα) δεν αρέσει ούτε στους Έλληνες αλλά ούτε και στους ξένους επενδυτές.

ΤΙ ΕΚΤΙΜΟΥΝ ΟΙ ΕΙΔΙΚΟΙ ΤΗΣ ΑΓΟΡΑΣ

ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΟΣ

Αναλυτής της EFG Securities

Ο κ. Καραγιώργος σχολίασε ότι η αγορά τηρεί στάση αναμονής, ενώ οι εκλογές αναμένεται να είναι ”ντέρμπι”. Ο ίδιος πρόσθεσε πως μια ισχυρή και αυτοδύναμη κυβέρνηση θα αποτελέσει θετικό στοιχείο για τη Σοφοκλέους. Έτερος αναλυτής υπογράμμιζε ότι ένα μεγάλο μέρος του εκλογικού σώματος δεν έχει αποφασίσει τι θα ψηφίσει, αλλά οι πιθανότητες ανάδειξης μιας αυτοδύναμης κυβέρνησης μειώνονται, δεδομένο που έχει αντίκτυπο στην αγορά.

ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΗΔΑΚΗΣ

Υπεύθυνος Επενδυτικής Στρατηγικής της Πήγασος ΑΧΕΠΕΥ

”Στην παρούσα φάση και υπό το πρίσμα των νέων συνθηκών που έχουν διαμορφωθεί, το εκλογικό αποτέλεσμα εσωκλείει πλέον και το ρίσκο της μη αυτοδυναμίας για κάποιο από τα δύο μεγάλα κόμματα. Ο μεγαλύτερος φόβος, απόρροια του ενδεχόμενου αυτού, είναι η διαμόρφωση τέτοιων εκλογικών ισορροπιών που δεν θα ευνοούν τη συνέχεια των διαρθρωτικών αλλαγών οι οποίες έχουν ξεκινήσει τα προηγούμενα έτη ούτε την έναρξη των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων σε ένα ευρύ φάσμα από σημαντικούς τομείς της οικονομικής ζωής.

Υπό αυτήν την έννοια, και όσο οι διαφορές μεταξύ των κομμάτων είναι οριακές, η αγορά πιθανότατα θα κρατήσει στάση αναμονής, ενώ και από τους όγκους συναλλαγών των τελευταίων συνεδριάσεων είναι σαφές ότι τα εμπλεκόμενα μέρη περιμένουν πλέον την επόμενη μέρα των εκλογών.

Η έλλειψη νέου περιεχομένου για την οικονομία στις έως τώρα εξαγγελίες των δύο κομμάτων, σε συνδυασμό με τις ιδιαίτερες συνθήκες που δημιούργησαν οι πρόσφατες φυσικές καταστροφές της, θα επιβαρυνόταν ακόμα περισσότερο από ενδεχόμενη ακυβερνησία της χώρας ή από μία κυβέρνηση που οι αποφάσεις της θα έβρισκαν συνεχώς προσκόμματα και δυσκολίες στην εφαρμογή τους. Ενδεχόμενη συγκυβέρνηση της χώρας από τα δύο μεγάλα κόμματα, αν και πρωτόγνωρη για τα ελληνικά χρονικά, ίσως να είναι η ενδεδειγμένη και περισσότερο προτιμητέα λύση για τα ξένα θεσμικά κεφάλαια”.

ΜΑΝΩΛΗΣ ΚΟΝΤΟΠΥΡΑΚΗΣ

Γενικός Γραμματέας Εθνικής Στατιστικής

Υπηρεσίας Ελλάδος (ΕΣΥΕ)

Την πρόβλεψη ότι οι πυρκαγιές που πλήττουν την Ελλάδα θα επηρεάσουν το ΑΕΠ αλλά όχι και τον πληθωρισμό έκανε ο γ.γ. της ΕΣΥΕ κ. Μ. Κοντοπυράκης με δηλώσεις του στο Thomson Financial News. Ο κ. Κοντοπυράκης υπογράμμισε ωστόσο ότι είναι πολύ νωρίς για να προσδιοριστεί ο συνολικός αντίκτυπος των πυρκαγιών στην ελληνική οικονομία, τονίζοντας παράλληλα το σοκ από το μέγεθος της καταστροφής.

ΝΙΚΟΣ ΚΑΥΚΑΣ

Υπεύθυνος Παραγώγων & Ξένων Αγορών της Magna Trust

”Αφήνοντας απ’ έξω την ανυπολόγιστης αξίας περιβαλλοντική καταστροφή, είμαστε αισιόδοξοι σχετικά με τις επιπτώσεις της πύρινης καταστροφής στα θεμέλια της εθνικής μας οικονομίας. Ειδικότερα, περιμένουμε μικρές ανατιμήσεις σε αγροτικά προϊόντα και κυρίως στο λάδι και στα σιτηρά, αν και ο αντίκτυπος στον πληθωρισμό θα είναι από ελάχιστος έως ασήμαντος.

Περισσότερο εμφανή θα είναι τα σημάδια στον τουριστικό κλάδο σε μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα, γεγονός που ενδεχομένως να επηρεάσει το ΑΕΠ, αφού λεηλατήθηκε η εικόνα της χώρας στη διαχείριση κρίσεων, καλλιεργώντας ανασφάλεια στον εισερχόμενο τουρισμό. Η αρωγή σε συνδυασμό με ένα πλήρες πρόγραμμα αναστύλωσης του οικονομικού και κοινωνικού πλαισίου των πυρόπληκτων νομών θα θέσει γρήγορα σε λειτουργία τον τοπικό οικονομικό κύκλο, εφόσον δεν χαθεί χρόνος στην υλοποίηση. Αυτό, όμως, θα επιβαρύνει το δημοσιονομικό έλλειμμα με ένα ποσό που θα υπερβαίνει κατά πολύ τα 300 εκατ. ευρώ και θα υπάρχει κίνδυνος να ξεπεράσουμε το φράγμα του 3%, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.

Τέλος, οι εισηγμένες στο Χ.Α., πέραν ίσως της ΔΕΗ που πιθανότατα να γράψει μερικά εκατ. ευρώ ζημίες, δεν αντιμετωπίζουν ιδιαίτερα προβλήματα”.

GAELLE CIBELLY

Αναλύτρια της Deutsche Bank

Η κ. G. Cibelly εκτιμά ότι οι πυρκαγιές δεν θα επηρεάσουν τα μεγέθη των τραπεζών, τουλάχιστον στις περιπτώσεις των Eurobank, Πειραιώς και Alpha. Όσον αφορά στο ζήτημα των ασφαλειών, υπογράμμισε ότι οι δραστηριότητες από ανάλογες εργασίες συμβάλλουν κατά ένα μικρό ποσοστό στα συνολικά μεγέθη των τραπεζικών ομίλων και ως εκ τούτου ο όποιος αντίκτυπος αναμένεται να είναι περιορισμένος.

ΤΑ ”OFF THE RECORD” ΣΧΟΛΙΑ

3Ο senior economist ελληνικής τράπεζας ανέφερε ότι θεωρεί πιθανή μια πτώση στο ΑΕΠ για το 2007 από 0,4% έως 0,7%, εξαιτίας των πυρκαγιών των τελευταίων ημερών στις δασικές εκτάσεις. Όπως ανέφερε στο πρακτορείο Thomson Financial News, η αγροτική παραγωγή που επλήγη από τις πυρκαγιές μετράει μόνο 5% στο σύνολο του ΑΕΠ και για την ώρα περίπου 7% της αγροτικής παραγωγής έχει καταστραφεί. Σε όρους ΑΕΠ, η επίδραση των πυρκαγιών δεν θα είναι σημαντική φέτος λόγω της κρατικής ενίσχυσης ύψους 400 εκατ. ευρώ, όμως θα είναι μεγαλύτερη την επόμενη χρονιά, αφού η αγροτική παραγωγή θα χρειαστεί μια 5ετία για να επανέλθει σε φυσιολογικά επίπεδα.

Το έλλειμμα της κυβέρνησης από το 2,2% είναι πιθανό να αυξηθεί στο 2,5%, λόγω της έκτακτης δαπάνης για αποζημιώσεις. Ο πληθωρισμός θα κινηθεί υψηλότερα κατά 0,1% έως 0,2%, καθώς μπορεί να υπάρξουν ελλείψεις σε βασικά αγαθά αλλά και κερδοσκοπικές κινήσεις στις αγορές. Η ανεργία είναι πιθανό να κινηθεί ανοδικά κατά 0,2% έως 0,3%, καθώς νεαροί αγρότες που επλήγησαν θα επιλέξουν να αναζητήσουν εργασία στις μεγάλες πόλεις.

Ωστόσο, η μεγαλύτερη απειλή, όπως τόνισε ο senior economist, είναι η επίπτωση στον τουρισμό της χώρας, στοιχείο όμως το οποίο δεν μπορεί να εκτιμηθεί, καθώς αυτός ο τομέας είναι πολύ σημαντικότερος από τον αγροτικό σε όρους ΑΕΠ. Τέλος, επειδή δεν υπάρχουν ακριβή στοιχεία για τις επιχειρήσεις και τις βιομηχανίες στις περιοχές που καταστράφηκαν, οι εκτιμήσεις για το συνολικό μέγεθος μπορεί να αναθεωρηθούν.

Αναλυτής διεθνούς επενδυτικού οίκου προέβλεψε ότι η καταστροφή δεν θα πλήξει την ελληνική οικονομία καθώς θα υπάρξει συνδρομή από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ υποστήριξε ότι η ανοικοδόμηση των κατεστραμμένων χωριών και των υποδομών γενικότερα θα ευνοήσει τον κατασκευαστικό κλάδο. Για το πολιτικό ζήτημα εξέφρασε και αυτός την άποψη ότι είναι απαραίτητη μια ισχυρή κυβέρνηση ώστε να φέρει εις πέρας τα προγράμματα αναδιάρθρωσης της ελληνικής οικονομίας αλλά και να χειριστεί περίπλοκα ζητήματα όπως το Ασφαλιστικό.

Επικεφαλής αναλυτής κορυφαίας τράπεζας έκανε την εκτίμηση ότι το ΑΕΠ πιθανόν να ενισχυθεί καθώς οι δαπάνες στις οποίες θα προχωρήσει η κυβέρνηση ενδεχομένως να υπερβαίνουν την αξία των προϊόντων που παράγονταν και των υπηρεσιών που παρέχονταν στις καμένες περιοχές. Ο ίδιος μάλιστα πρόσθεσε ότι αυτό αποτελεί οικονομικό παράδοξο, που έχει συμβεί σε διάφορα κράτη. Παράλληλα προέβλεψε διεύρυνση του ελλείμματος του δημόσιου χρέους, ενώ αναφορικά με τον πληθωρισμό υποστήριξε ότι δεν θα επηρεαστεί, τόσο λόγω του όγκου της παραγωγής στις συγκεκριμένες περιοχές όσο και των προϊόντων που παράγονται σε αυτές.

** Ο πίνακας με τις 6 τελευταίες δημοσκοπήσεις για τις εκλογές της 16ης Σεπτεμβρίου δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 492 της εφημερίδας ”ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ”, 31/08 - 04/09/2007.