του Απόστολου Λακασά

Tο... άγγιγμα των κεντρικών τραπεζιτών δεν θα πρέπει πάντα να θωπεύει τις χρηματαγορές. Οι πρόσφατες ενέσεις ρευστότητας που παρείχαν στις χρηματαγορές η Κεντρική Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed) και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μπορεί να ικανοποίησαν το τραπεζικό σύστημα, που αρχίζει να εμφανίζει συμπτώματα πιστωτικής ασφυξίας, όπως και τα επενδυτικά κεφάλαια, προκάλεσαν όμως και αντιδράσεις πολλών αναλυτών και οικονομικών παραγόντων.

Οι τελευταίοι εστιάζουν ευρύτερα στην ενδεδειγμένη στάση των κεντρικών τραπεζών απέναντι στις ”επιθυμίες” των επενδυτών.

Πυρήνας των επικρίσεων είναι ότι οι έως τώρα κινήσεις των κεντρικών τραπεζών δεν καταπολεμούν στη ρίζα το πρόβλημα, δεν αποτρέπουν την κρίση, ενώ γυρίζουν τον χρόνο πίσω.

Χαρακτηριστική είναι η αναφορά του κ. Γουίλιαμ Μπιούτερ, πρώην μέλους της Τράπεζας της Αγγλίας, ο οποίος αποστασιοποιήθηκε από τις αποφάσεις της ΕΚΤ, ενώ σε άρθρο του που υπέγραψε μαζί με την πανεπιστημιακό κ. Αν Σάιμπερτ, τόνισε ότι η πρόσφατη πιστωτική κρίση δίνει την ευκαιρία στις κεντρικές τράπεζες των ισχυρών οικονομιών να προβληματιστούν για τη στάση τους κατά την επόμενη κρίση ρευστότητας.

Οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι ο ρόλος των κεντρικών τραπεζών είναι αυτός του ”ύστατου διευθυντή ορχήστρας” στις κινήσεις των αγορών, και όχι του δανειοδότη. ”Το να αμβλύνεις τον βαθμό κινδύνου δεν είναι λύση σε μία πιστωτική κρίση. Απλώς ενθαρρύνεις τον περαιτέρω δανεισμό όσων είναι ήδη υπερβολικά εκτεθειμένοι”, υποστηρίζουν οι δύο οικονομολόγοι.

--- Βολές κατά Γκρίνσπαν

Στις ΗΠΑ οι επικριτές φτάνουν στην εποχή του κ. Άλαν Γκρίνσπαν και την τακτική του ”γκουρού των αγορών” η Fed να έρχεται αρωγός κάθε φορά που υπάρχει κρίση στις αγορές.

Και αυτό διότι η πεποίθηση πως η Κεντρική Τράπεζα, ό,τι και εάν συμβεί, θα τους σώσει οδήγησε πολλούς επενδυτές σε εξαιρετικά αβέβαιες επενδυτικές επιλογές δημιουργώντας ταυτόχρονα μια επικίνδυνη ”μόδα” στις αγορές.

Η κριτική ξεκινά από το 2003. Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι οι αιτίες της σημερινής κρίσης έχουν τις ρίζες τους στην τακτική της Fed μετά τη ”φούσκα” των τεχνολογικών μετοχών στις αρχές της δεκαετίας.

Μπορεί μετά το σκάσιμο της τεχνολογικής ”φούσκας” και μετά και την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου 2001 να ήταν λογικές οι μειώσεις των αμερικανικών επιτοκίων, όμως δεν δικαιολογούνται από το 2003 και έκτοτε.

Η κριτική εστιάζεται επίσης στο γεγονός πως παρότι η απασχόληση και οι επενδύσεις ήταν αδύναμες και ο πληθωρισμός περί το 1%, η Fed διατήρησε σταθερό το βασικό της επιτόκιο επί έναν χρόνο στο 1%. Αυτό δημιούργησε συνθήκες εύκολου δανεισμού, με επιπτώσεις που φάνηκαν αργότερα.

Ακόμη και όταν η Fed άρχισε τις αυξήσεις των επιτοκίων από τον Ιούνιο του 2004, η όρεξη για δανεισμό δεν μειώθηκε, αφού τα πραγματικά επιτόκια παρέμεναν χαμηλά.

Ο εύκολος δανεισμός σε συνδυασμό με την τεράστια ροή κεφαλαίου από το εξωτερικό οδήγησαν σε άνοδο των τιμών στην αγορά κατοικίας αλλά και στις χρηματοδοτούμενες εξαγορές.

Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να υπάρξει μια μαζική στροφή προς τις επενδύσεις αυτές, η οποία παρέσυρε και ισχυρούς θεσμικούς παίκτες και συνταξιοδοτικά ταμεία, που έβλεπαν τις αποδόσεις των συντηρητικών επενδύσεών τους να πέφτουν.

”Εάν ο κ. Γκρίνσπαν ήταν σήμερα στο τιμόνι της Fed, οι επενδυτές θα έπρεπε να περιμένουν τώρα χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής. Ο κ. Μπεν Μπερνάνκε, ωστόσο, θα πρέπει να εξετάσει με ψυχραιμία και τις αρνητικές πλευρές της πολιτικής αυτής, που ακολούθησε πιστά ο προκάτοχός του. Η πεποίθηση των επενδυτών ότι η Fed θα τους σώσει σε κάθε περίπτωση οδήγησε πολλούς σε εξαιρετικά ριψοκίνδυνες τοποθετήσεις”, αναφέρει η ”Wall Street Journal”.

Η αμερικανική εφημερίδα σε ανάλυσή της τονίζει ότι η μείωση των επιτοκίων θα πρέπει να εξεταστεί στην περίπτωση που η αμερικανική οικονομία απειληθεί άμεσα με ύφεση. Κάτι που, όπως παραδέχεται, προς το παρόν δεν διαφαίνεται. Και συμπληρώνει με νόημα: ”Ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας θα ξέρει ότι βρίσκεται σε καλό δρόμο όταν οι επενδυτές αρχίζουν να εκφράζουν παράπονα ότι δεν ανταποκρίνεται στις δυσκολίες τους”.

--- ΒΑΡΙΕΣ ΚΟΥΒΕΝΤΕΣ ΚΑΤΑ ΤΡΙΣΕ

Αντίστοιχα επικριτική είναι η ρητορική που αναπτύσσεται από μερίδα αναλυτών για την πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας. Η πρόσφατη παρέμβαση της ΕΚΤ με διάθεση 94,84 δισ. ευρώ στη διατραπεζική αγορά αποτελεί ρεκόρ και είναι η πρώτη ύστερα από εκείνη στις 12 Σεπτεμβρίου 2001.

Ταυτόχρονα, θεωρείται ότι η ΕΚΤ θα αναγκαστεί να αναβάλει την ευρέως αναμενόμενη αύξηση των επιτοκίων στις αρχές Σεπτεμβρίου, εάν οι συνθήκες της αγοράς επιδεινωθούν περαιτέρω.

Όμως υπάρχουν έντονες αντιδράσεις για τις αποφάσεις της ΕΚΤ, που δείχνουν το χάσμα που υπάρχει στην Ευρώπη, αφού ορισμένοι έφτασαν να χαρακτηρίσουν τον πρόεδρο της ΕΚΤ, κ. Ζαν-Κλοντ Τρισέ, αφελή και αχρείο, επειδή προσπάθησε να διασώσει άπληστους επενδυτές με κινήσεις που ουσιαστικά δεν αντιμετωπίζουν το πρόβλημα.

Μάλιστα, πολλοί αναφέρουν ότι ο κ. Τρισέ πανικοβλήθηκε, ενώ ενδεικτική είναι η στάση της Τράπεζας της Αγγλίας, ο διοικητής της οποίας, κ. Μέρβιν Κινγκ, δήλωσε πρόσφατα ότι ”τα επιτόκια δεν αποτελούν εργαλείο πολιτικής για την προστασία απερίσκεπτων δανειοδοτών από τις συνέπειες παλαιότερων αποφάσεών τους”.

”Η αποστασιοποίηση της Τράπεζας της Αγγλίας στέλνει ένα ισχυρό μήνυμα”, ανέφερε η οικονομολόγος της ΑΒΝ Amro κ. Ντομινίκ Γουάιτ, παίρνοντας την πλευρά των επικριτών, σε αντίθεση με όσους υποστηρίζουν την ΕΚΤ.

”Σε περιόδους αβεβαιότητας, από το να κάνεις κάτι καθυστερημένα με καταστροφικές συνέπειες, είναι καλύτερο να ενεργείς άμεσα και διορατικά και κατόπιν να συντονίσεις την κατάσταση”, ανέφερε ο κ. Έρικ Νίλσεν της Goldman Sachs.

Όπως και να έχει -είτε θεωρούνται ”από μηχανής θεοί” είτε ”αφελείς”-, δείχνουν ότι δεν έχουν καταφέρει να πείσουν τις αγορές για τον ρόλο τους. Και αυτό επιτείνει την αβεβαιότητα.