Το 2006, η μακροοικονομική εικόνα των χωρών της ΝΑΕ (Αλβανία, Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία & Μαυροβούνιο, και ΠΓΔΜ) και της Τουρκίας βελτιώθηκε παρά το αντίξοο εξωτερικό περιβάλλον – αύξηση των επιτοκίων και των τιμών του πετρελαίου διεθνώς, επισημαίνεται στην έκδοση South Eastern Europe and Mediterranean Emerging Market Economies Bulletin Ιανουαρίου/Μαΐου 2007 της Εθνικής Τράπεζας.

Συγκεκριμένα, σημειώθηκε εντυπωσιακή επιτάχυνση της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες της ΝΑΕ (αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,8% έναντι 4,8% το 2005) και διατήρηση υψηλού ρυθμού ανάπτυξης στην Τουρκία (εκτίμηση για αύξηση του ΑΕΠ 6,1% έναντι 7,4% το 2005).

Ο υψηλός ρυθμός ανάπτυξης ερμηνεύεται και στις δύο περιπτώσεις, μεταξύ άλλων, από την ανάκαμψη της ευρωζώνης, κύριου εμπορικού εταίρου της περιοχής, αλλά και τις σημαντικές πρωτοβουλίες των κυβερνήσεων για δυναμικές διαρθρωτικές αλλαγές, οι οποίες ενίσχυσαν σημαντικά τόσο την ανταγωνιστικότητα και την επιχειρηματικότητα της οικονομίας όσο και την εμπιστοσύνη των επενδυτών.

Παράλληλα, ο πληθωρισμός μειώθηκε θεαματικά στις χώρες της ΝΑΕ (5,2% από 9,1% το 2005), ως αποτέλεσμα της σταθεροποίησης ή/και ενίσχυσης της συναλλαγματικής ισοτιμίας των νομισμάτων των κυριότερων χωρών έναντι του ευρώ και της εφαρμογής περιοριστικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής (στην πλειοψηφία των χωρών), ενώ παρέμεινε σε μονοψήφιο νούμερο στην Τουρκία (9,7% από 7,7% το 2005) παρά την προσωρινή διολίσθηση της τουρκικής λίρας μετά τη χρηματοοικονομική αστάθεια του Μαΐου.

Ανησυχητική εξέλιξη αποτελεί μόνο η νέα επιδείνωση του, ήδη υψηλού, ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστού του ΑΕΠ (από 9,2% σε 11,3% στις χώρες της ΝΑΕ και από 6,3% σε 7,8% του ΑΕΠ στην Τουρκία), κυρίως, εξαιτίας της αύξησης της εγχώριας ζήτησης καθώς και των υψηλών διεθνών τιμών του πετρελαίου και των άλλων εμπορευμάτων.

Πάντως, η χρηματοδότηση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών καλύφθηκε σε μεγάλο μέρος από αυξημένη εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων, οι οποίες δεν συμβάλλουν στην αύξηση του εξωτερικού χρέους.

Το ύψος των άμεσων ξένων επενδύσεων έφτασε σε επίπεδα ρεκόρ τόσο στις χώρες της ΝΑΕ – ποσοστό 96,4% περίπου έναντι 81% το 2005 – όσο και στην Τουρκία – 60% σε σχέση με ένα πολύ χαμηλό επίπεδο τα προηγούμενα χρόνια – λόγω των βελτιούμενων μακροοικονομικών επιδόσεων και της σύγκλισης τους με τις οικονομίες της ΕΕ.

Κατά το 2007, αναμένεται διατήρηση υψηλού ρυθμού ανάπτυξης της οικονομικής δραστηριότητας στις χώρες της ΝΑΕ και της Τουρκίας (πρόβλεψη για αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,6% και 5,6%, αντίστοιχα).

Όμως, η βελτίωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών και η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού θα εξαρτηθεί σε μεγάλη έκταση από το βαθμό ενίσχυσης των συνθηκών νομισματικής συγκράτησης δεδομένης και της αναμενόμενης χαλάρωσης τόσο της δημοσιονομικής πολιτικής όσο και των μέτρων πιστωτικής συγκράτησης στις δύο νέες χώρες-μέλη της ΕΈ (Βουλγαρία, Ρουμανία).

Ειδικότερα, προβλέπεται χαλάρωση της δημοσιονομικής πολιτικής (αύξηση του δημοσιονομικού ελλείμματος από 0,9% σε 2,4% του ΑΕΠ στις χώρες της ΝΑΕ και από ισοσκελισμένο προϋπολογισμό σε δημοσιονομικό έλλειμμα 1% του ΑΕΠ στην Τουρκία) λόγω αύξησης των σχετιζομένων με την ΕΕ δαπανών της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, μετά την είσοδό τους (από 1.1.2007), και πιθανόν αυξημένων πολιτικών παροχών ενόψει εκλογών στην Τουρκία. Εντούτοις, η δημοσιονομική πολιτική παραμένει περιοριστική σε όλες τις χώρες.

Παράλληλα, παρά το δυναμισμό των εξαγωγών και τη διατήρηση πιο ευνοϊκών διεθνών τιμών πετρελαίου αναμένεται νέα διεύρυνση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστό του ΑΕΠ στις χώρες της ΝΑΕ, κυρίως λόγω της διατήρησης υψηλού ρυθμού αύξησης της οικονομικής δραστηριότητας (πρόβλεψη για έλλειμμα 10,3%).

Αντίθετα, στην Τουρκία αναμένεται μείωση του ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ως ποσοστού του ΑΕΠ λόγω της μικρής επιβράδυνσης της οικονομικής δραστηριότητας, της χαλάρωσης των τιμών του πετρελαίου διεθνώς και της ανάκαμψης του τουρισμού (πρόβλεψη για έλλειμμα 6,8%).

Χρηματοπιστωτική διαμεσολάβηση στη ΝΑΕ

Το 2006, σημειώθηκε νέα αύξηση της τραπεζικής διαμεσολάβησης στις χώρες της ΝΑΕ λόγω της ενίσχυσης της οικονομικής δραστηριότητας και της συνεχιζόμενης επιτυχούς αναδιοργάνωσης του τραπεζικού τομέα, παρά τα μέτρα περιορισμού της πιστωτικής επέκτασης και τη διατήρηση υψηλών επιτοκίων.

Πράγματι, το παρελθόν έτος χαρακτηρίστηκε από υψηλούς ρυθμούς αύξησης των τραπεζικών καταθέσεων και χορηγήσεων, 30,9% και 47%, αντίστοιχα, ενώ ο λόγος των καταθέσεων και των χορηγήσεων προς το ΑΕΠ αυξήθηκε περαιτέρω σε 31,2% και 29% από 28,1% και 24,2%, αντίστοιχα, το 2005.

Σημειώνεται ότι η ενίσχυση της τραπεζικής διαμεσολάβησης στον τομέα των χορηγήσεων συνδέεται και αυτό το έτος με τη ραγδαία αύξηση των χορηγήσεων λιανικής τραπεζικής, ειδικά σε ξένο νόμισμα, εξέλιξη που απηχεί την ενίσχυση της εμπιστοσύνης των καταναλωτών στο τραπεζικό σύστημα.

Συγκεκριμένα, οι χορηγήσεις προς τα νοικοκυριά κατέγραψαν μέσο ετήσιο ρυθμό αύξησης 89,3% στο διάστημα των τελευταίων έξι ετών, με αποτέλεσμα την αύξηση του μεριδίου τους ως προς το ΑΕΠ στο 11,8% στο τέλος του 2006 από 1,1% το 2000.

Τραπεζικές εξελίξεις στη Τουρκία

Παρά την επιβράδυνση της οικονομικής δραστηριότητας και τη διατήρηση υψηλών επιτοκίων μετά τη χρηματοοικονομική αστάθεια του Μαίου, το 2006 σημειώθηκε ενίσχυση της τραπεζικής διαμεσολάβησης στην Τουρκία.

Η εξέλιξη αυτή αντανακλά την πρόοδο των θεσμικών και διαρθρωτικών αλλαγών και την ενίσχυση της εμπιστοσύνης καταναλωτών και επενδυτών στο τραπεζικό σύστημα.

Πράγματι, το παρελθόν έτος χαρακτηρίστηκε από υψηλούς ρυθμούς αύξησης των τραπεζικών καταθέσεων και χορηγήσεων, 22,1% και 40,7%, αντίστοιχα, ενώ ο λόγος των καταθέσεων και χορηγήσεων προς το ΑΕΠ έφτασε στο τέλος του 2006 στο 51,6% και 36,1% από 49,3% και 29,9%, το 2005, αντίστοιχα.

Οι αγορές χρήματος και κεφαλαίου των αναδυόμενων αγορών παρουσίασαν σημαντική ανθεκτικότητα στις δύο χρηματοοικονομικές αναταράξεις του Μαίου 2006 και του Φεβρουαρίου 2007.

Συγκεκριμένα, οι αναδυόμενες χρηματιστηριακές αγορές σημείωσαν σημαντικές απώλειες μετά την αναταραχή του Φεβρουαρίου αλλά ανέκαμψαν με γοργό ρυθμό από τα μέσα Μαρτίου και ο δείκτης των χρηματιστηριακών αγορών NBGEI αυξήθηκε κατά 17,2% από τις αρχές του έτους. Οι δείκτες ομολόγων USD NBGBI και EURO NBGBI παρουσίασαν αποδόσεις 3,8% και 0,7%, αντίστοιχα, από τις αρχές του έτους.