του Χρήστου Κίτσιου

Συναλλαγές εκατομμυρίων, παχυλές προμήθειες, μίζες σύστασης, μετοχές-”πλυντήρια”, μέλη Δ.Σ. Ταμείων με ρωμαϊκής πολυτέλειας -για το πόθεν έσχες τους- επαύλεις στα βόρεια προάστια, αλλά και ένας αδυσώπητος πόλεμος για τη διαχείριση μιας τεράστιας περιουσίας και τις εκδόσεις κάλυψης ενός δυσθεώρητου ακόμη χρέους.

Αυτές είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Και είναι αμφότερες σκοτεινές γιατί απλούστατα τα λεφτά είνα... πολλά. Για την ακρίβεια, περί τα 30 δισ. ευρώ. Τόσο υπολογίζεται σε τρέχουσες αξίες από επίσημα χείλη η κινητή και ακίνητη περιουσία των Ταμείων.

Οι δε εκδόσεις ομολόγων για την κάλυψη του δημόσιου χρέους είναι μια τεράστια αγορά τρισεκατομμυρίων, στην οποία αρκεί μια οριακή αλλαγή ισορροπιών για να βγουν κέρδη-”μαμούθ” για κάποιους και ισόποσες απώλειες για άλλους.

Οι αποκαλύψεις των τελευταίων ημερών, αρχικά για την αγορά του ομολόγου από το ΤΕΑΔΥ και εν συνεχεία για την έκδοση και τις διαδοχικές συναλλαγές του δομημένου ομολόγου, αφήνουν έντονη οσμή σκανδάλου. Αν και μεταξύ των παροικούντων την Ιερουσαλήμ ουδείς οφείλει να... πέφτει από τα σύννεφα, καθώς ήταν περίπου γνωστή επί σειρά ετών η αδιαφάνεια στο σύστημα και ο ελλιπής έλεγχος συναλλαγών και άσκησης επενδυτικής πολιτικής.

Από τα μέχρι τώρα στοιχεία είναι αδιαμφισβήτητο ότι το ΤΕΑΔΥ αγόρασε ακριβά –για την ακρίβεια στα 106,75– εξωχρηματιστηριακώς ένα ομόλογο του οποίου η τιμή την ίδια ημέρα της αγοράς του από Το ταμείο έκλεινε στην ΗΔΑΤ στα 100,04.

Η Ακρόπολις ΑΧΕΠΕΥ ισχυρίζεται ότι εκτέλεσε νομότυπα τη συναλλαγή, καθώς η εντολή αγοράς από πλευράς ΤΕΑΔΥ δεν συνοδευόταν από όρια τιμών.

Το πρώτο συμπέρασμα, που προκύπτει αβίαστα, είναι αυτό της διαχειριστικής ανεπάρκειας από πλευράς του Δ.Σ. του ΤΕΑΔΥ ή εκείνων εκ των μελών του που ήταν επιφορτισμένα με την άσκηση επενδυτικής πολιτικής και τη διαχείριση της περιουσίας του. Το αν προκύπτει συνδιαλλαγή που να εξηγεί την υψηλότερη τιμή αγοράς σε σχέση με την τρέχουσα χρηματιστηριακή το διερευνά ήδη η Δικαιοσύνη.



Μέχρι εδώ τα πράγματα δείχνουν απλά. Οι αποκαλύψεις, όμως, για τις συναλλαγές-”σπαγγέτι” του δομημένου ομολόγου έκδοσης Ελληνικού Δημοσίου με αναδοχή και rate swap από την JP Morgan άνοιξαν θέμα και στην άλλη... τσέπη του Δημοσίου. Αυτή των εκδόσεων. Και κατέδειξαν ότι το Δημόσιο επιτυγχάνει μεν να δανείζεται φθηνότερα, ”κατορθώνει” όμως να αγοράζει σημαντικά ακριβότερα από την άλλη του τσέπη, δηλαδή τα Ταμεία, η διαχείριση των οποίων ουσιαστικά του ανήκει μέσω των διοριζόμενων από το ίδιο διοικήσεων. Και το χειρότερο. Τη διαφορά μεταξύ των δύο αγοραπωλησιών τη νέμονται μεσάζοντες.

Ανεξάρτητα από το τι θα πετύχουν να συνδέσουν οι διωκτικές αρχές, υπάρχει ήδη ΜΕΙΖΟΝ ΘΕΜΑ. Θέμα, πρωτίστως, πολιτικών ευθυνών. Η κυβέρνηση διόρισε τον πρόεδρο του ΤΕΑΔΥ και επομένως έχει την πολιτική ευθύνη για τη διαχειριστική ανεπάρκεια.

Η κυβέρνηση εποπτεύει τη διαχείριση των Ταμείων και μόλις πρόσφατα, με νόμο του 2006 (3458/2006) μετέφερε μεταξύ άλλων την αρμοδιότητα ”για μέτρα που αφορούν σε κτήση, διάθεση, αξιοποίηση ή και εκποίηση της ακίνητης και κινητής περιουσίας των φορέων που εποπτεύονται από το υπουργείο Απασχόλησης”, όπως αναφέρει αυτολεξεί το σχετικό άρθρο από την ΤτΕ στη νεότευκτη Ειδική Γραμματεία Συντονισμού Οργανισμών και Φορέων του Υπουργείου Απασχόλησης.

Επομένως έχει και κατά γράμμα την ευθύνη για την αδιαφάνεια των συναλλαγών και βεβαίως για τις μίζες, εφόσον αποδειχθούν. Η κυβέρνηση διαχειρίζεται τις εκδόσεις ομολόγων και επομένως έχει την ευθύνη για τη σωστή οργάνωση και λειτουργία τους και βεβαίως την ευθύνη να μην τις αγοράζουν τα Ταμεία των οποίων τις διοικήσεις η ίδια διορίζει, σε τιμές σημαντικά υψηλότερες αυτών που επιτυγχάνει ως δανειζόμενος.

Από την άλλη, οι ενέργειες της κυβέρνησης έφεραν στο φως το σκάνδαλο και οι κινήσεις τόσο της Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς όσο και της Αρχής Ελέγχου ”βρόμικου” χρήματος δείχνουν διάθεση να μην ”κουκουλωθεί” το θέμα, όπως αισθάνεται η κοινή γνώμη ότι πολλάκις έχει συμβεί στο παρελθόν, αλλά να αποκαλυφθούν οι ένοχοι.

Η κάθαρση αποτελεί, άλλωστε, για την κυβέρνηση ζητούμενο στην τρέχουσα πολιτική συγκυρία, αν θέλει να διατηρήσει το ηθικό της πλεονέκτημα απέναντι σε ένα ΠΑΣΟΚ που η ίδια προσπάθησε –και ως έναν σημαντικό βαθμό πέτυχε- ως αντιπολίτευση να το χρεώσει με την ”αναξιοπιστία του διεφθαρμένου”.

Ακόμη ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ ΖΗΤΟΥΜΕΝΟ όμως είναι η ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ως προς τη διαχείριση της περιουσίας των Ταμείων και τις εκδόσεις του δημόσιου χρέους. Και η κάθαρση δεν πρέπει να λειτουργήσει εις βάρος της αποτελεσματικότητας.

Και εδώ η κυβέρνηση κινείται προς το παρόν στο μηδέν. Συνέστησε δύο επιτροπές στα τρία χρόνια διακυβέρνησής της πήρε δύο διαφορετικά πορίσματα και υπό το κράτος του σκανδάλου αποφάσισε τη σύσταση νέας επιτροπής για την αναμόρφωση συνολικά του θεσμικού πλαισίου για την περιουσία των Ταμείων. Θυμίζει την περίφημη φράση Βαμβακούλα. Αν θέλει πραγματικά μαζί με την κάθαρση να φέρει και αποτελεσματικότητα, τα μέτρα τα έχει ήδη στο συρτάρι της.

Το πόρισμα της Επιτροπής Τεσσαρομάτη που παραδόθηκε τον Ιούλιο του 2005 προέβλεπε τα ΑΥΤΟΝΟΗΤΑ. Ήτοι, διενέργεια αναλογιστικής μελέτης σε κάθε Ταμείο ώστε να καθοριστεί με βάση αυτή η επενδυτική του πολιτική. Αποτελεί τη βάση των πάντων. Αν δεν ξέρει το κάθε Ταμείο τι έχει λαμβάνειν σε βάθος 30ετίας και τι να πληρώσει, δεν μπορεί να καταστρώσει επενδυτική πολιτική.

Και αν αυτό ακούγεται θεωρητικό, σκεφτείτε ότι στη συγκυρία αυτή αν είχαν διενεργηθεί αναλογιστικές μελέτες, ίσως κάποιοι επιτήδειοι να μην έβρισκαν γόνιμο έδαφος να προτείνουν μεταστροφή χαρτοφυλακίου ομολόγων από μακροπρόθεσμης διάρκειας σε μεσοπρόθεσμης, όπως αυτή που έγινε στο ΤΕΑΔΥ και διενεργήθηκαν μέσα σε μια χρονιά αγοραπωλησίες δισεκατομμυρίων.

Το δεύτερο ζητούμενο είναι ο διαχωρισμός της κατάρτισης της επενδυτικής πολιτικής από την άσκηση διαχείρισης. Διαχωρισμός που πρέπει να ισχύει σε επίπεδο ομίλων. Να μην μπορεί, για παράδειγμα, θυγατρική τράπεζας να παίρνει τη θέση συμβούλου επενδυτικής πολιτικής και άλλη θυγατρική τη διαχείριση.

Τρίτο ζητούμενο, να ισχύσουν στα Ταμεία οι Αρχές Εταιρικής Διακυβέρνησης. Κάποια μέλη των Δ.Σ. να είναι εκτελεστικά και κάποια να ασκούν τον εσωτερικό έλεγχο.



Τέταρτο ζητούμενο, να επιβληθεί πόθεν έσχες που να κατατίθεται στην Ε.Κ. για τα μέλη των Δ.Σ. και τους παροχείς επενδυτικών υπηρεσιών ή τους ασκούντες τη διαχείριση.

Πέμπτο ζητούμενο, να περάσει απευθείας και όχι έμμεσα ο έλεγχος των συναλλαγών των Ταμείων στην Ε.Κ. που είναι και κατ’ εξοχήν αρμόδια εποπτική αρχή.

Έκτο ζητούμενο, να διατηρηθεί και να επαυξηθεί η γκάμα των επιλογών τους και όχι να υποχρεωθούν σε λύση-μονόδρομο. Η ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΣΗ και η υπερρύθμιση θα οδηγήσουν πιθανότατα σε μακροχρόνια αναποτελεσματικότητα για τα λεφτά όλων μας.

Άλλωστε, διαχειριστικά όλοι μπορούν να κριθούν για αναποτελεσματικότητα. Και στα πλέον διαφανή από πλευράς εποπτικού ελέγχου χαρτοφυλάκια υπάρχουν εταιρικά δομημένα ομόλογα που αυτή τη στιγμή αξίζουν 60 και 70 και αγοράστηκαν στο 100. Οι ρυθμίσεις για τη διαφάνεια δεν μπορεί να λειτουργούν εις βάρος της ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ.

Ας μην κάνουμε το γνωστό στην Ελλάδα λάθος, αφού δεν μπορούμε ή δεν θέλουμε να ελέγξουμε -γιατί αυτό ουσιαστικά παραδέχεται η Πολιτεία- να περικόπτουμε συνεχώς επιλογές. Και αυτό ισχύει και στην περίπτωση εκδόσεων χρέους. Η κυβέρνηση της Ν.Δ. πήρε τα εύσημα της αγοράς γιατί άνοιξε το παιχνίδι της αναδοχής τους σε μεγαλύτερο αριθμό ”παικτών” από αυτόν του πρόσφατου παρελθόντος.

Τα δε δομημένα ομόλογα βοήθησαν στη μείωση του κόστους δανεισμού τόσο του Δημοσίου όσο και των τραπεζών. Δεν έχει προφανείς λόγους να αλλάξει κατεύθυνση, παρά μόνο να ελέγξει αποτελεσματικά το σύστημα εκδόσεων. Και η συγκυρία αποτελεί μια πραγματική ευκαιρία... κολυμβήθρας Σιλωάμ, καθώς για τις προμήθειες των εκδόσεων και τώρα και στο παρελθόν κυκλοφορούν φήμες που δηλητηριάζουν καίρια την αξιοπιστία τόσο του συστήματος διαχείρισης όσο και της πολιτικής στο σύνολό της.