των Αλ. Κωστάκη - Ν. Φίλιππα*

Η ευελιξία στο θεσμικό πλαίσιο, η διαφάνεια αλλά και η λογοδοσία των διαχειριστών αποτελούν ορισμένες από τις πρακτικές για την αρτιότερη χρηματοοικονομική διαχείριση των ασφαλιστικών ταμείων, τονίζουν οι κ. Αλ. Κωστάκης και Ν. Φίλιππας σε σχετική μελέτη, χαρακτηρίζοντας το ασφαλιστικό το ”καυτό θέμα” των μελλοντικών γενεών.

Σύμφωνα με τη μελέτη των δύο καθηγητών, οι αρνητικοί δημογραφικοί παράγοντες στη χώρα μας, τα σφάλματα του παρελθόντος, η κακή διαχείριση των αποθεματικών των ασφαλιστικών ταμείων και η ύπαρξη θεσμικών αλλά και άλλων περιορισμών έχουν αναδείξει το ”ασφαλιστικό” σε ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα της ελληνικής κοινωνίας.

Αναφορικά με τους νομικούς περιορισμούς διακρίνουν έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού για τη λήψη αποτελεσματικών χρηματοοικονομικών αποφάσεων και επισημαίνουν τη σειρά νομικών περιορισμών, οι οποίοι εξ ορισμού δρουν σε βάρος της χρηματοοικονομικής θέσης των ασφαλιστικών ταμείων.

Αυτοί οι περιορισμοί έχουν τρεις κατεξοχήν μορφές:

Α. Περιορισμός των κατηγοριών περιουσιακών στοιχείων στα οποία δύναται να επενδύσει ένα ταμείο.

Β. Περιορισμός του ποσοστού επένδυσης ως προς τα συνολικά διαθέσιμα σε ένα περιουσιακό στοιχείο.

Γ. Περιορισμός της χώρας στην οποία επενδύουν τα ασφαλιστικά ταμεία.



Εξάλλου υπογραμμίζουν πως το πιο χαρακτηριστικό, άμεσα μετρήσιμο μέγεθος για κάθε ταμείο είναι ο λόγος εργαζομένων προς συνταξιούχους ο οποίος ανεξαρτήτως ταμείου μειούται σταθερά με την πάροδο του χρόνου.

Όπως επισημαίνουν σχετικά, τα ασφαλιστικά ταμεία στερούνται δυνατότητας επένδυσης σε μια σειρά νέων χρηματοοικονομικών προϊόντων (ΕTF’s, Swaps, hedge funds, προιόντα εγγυημένου κεφαλαίου) παρά το γεγονός ότι πολλά προβλήματα νομικής, διαδικαστικής και φορολογικής φύσεως έχουν ήδη επιλυθεί και οι υψηλές αποδόσεις δεν μπορούν να επιτευχθούν χωρίς την ανάληψη κάποιου επιπέδου κινδύνου.

Προχωρώντας ένα βήμα παραπέρα διευκρινίζουν πως αρχικά, ένα επαγγελματικό ταμείο, θα πρέπει να προκαθορίσει τους απώτερους στόχους του.

Σκοπεύει απλώς να είναι ένας μηχανισμός μεταφοράς εισφορών από τα εργάσιμα στα συντάξιμα χρόνια των ασφαλισμένων του; Και αν αυτός είναι ο σκοπός τότε σε τι όρους γίνεται αυτή η μεταφορά χρηματοροών; Σε ονομαστικούς, πραγματικούς ή σε όρους βιοτικού επιπέδου;

Αν ο βασικός σκοπός ενός ασφαλιστικού ταμείου είναι να ορίσει ως μοναδικό στόχο απλώς τη μεταφορά των χρηματοροών σε πραγματικούς όρους, αλλά όχι σε όρους βιοτικού επιπέδου, καταδικάζει τον συνταξιούχο σε σχετική στασιμότητα.

Έχοντας προκαθορίσει τους επενδυτικούς στόχους και τις υποχρεώσεις, το επόμενο στάδιο αφορά στον προσδιορισμό των προτιμήσεων και των υποκείμενων κινδύνων του ταμείου. Αυτό είναι εξίσου σημαντικό στάδιο γιατί για την επίτευξη οποιουδήποτε επενδυτικού στόχου, πέραν του επιτοκίου κατάθεσης, απαιτείται η ανάληψη κινδύνου.

Συνεπώς, θα πρέπει να αποφασίσει η διοίκηση του ταμείου, εκφράζοντας τους ασφαλισμένους του, τι επίπεδο κινδύνου είναι διατεθειμένο να αναλάβει, επισημαίνεται σχετικά.

Στην απόφαση αυτή κυρίαρχο ρόλο παίζει ο χρονικός ορίζοντας της επένδυσης, ή με άλλα λόγια το χρονικό σημείο στο οποίο θα πρέπει να ρευστοποιήσει τα περιουσιακά του στοιχεία για να εκπληρώσει τις υποχρεώσεις του προς τους εργαζομένους.

Έχοντας προσδιορίσει τους επενδυτικούς στόχους, τον χρονικό ορίζοντα και τους υποκείμενους κινδύνους του, το ασφαλιστικό ταμείο θα πρέπει να αναθέσει σε έναν επαγγελματία τη χρηματοοικονομική του διαχείριση.

Βασικό προαπαιτούμενο για τον διαχειριστή αυτόν είναι να έχει πλήρη γνώση των διαθέσιμων εργαλείων, πλήρη κατανόηση των χαρακτηριστικών των ταμείων και να λογοδοτεί για τις πράξεις του στους υπευθύνους του ταμείου, τηρώντας διαφανείς διαδικασίες για τις επενδυτικές του επιλογές. Αν μία από τις προϋποθέσεις αυτές εκλείψει, τότε ελλοχεύουν σημαντικοί κίνδυνοι για το ταμείο.

Μεγάλη προσοχή χρειάζεται επίσης η τήρηση των υποχρεώσεων καταβολής συντάξεων από την πλευρά του ταμείου, έτσι ώστε να μη βρεθεί στη δυσμενή κατάσταση προσωρινής έλλειψης ρευστότητας. Ως γενική συμβουλή δίνεται η διατήρηση των περιουσιακών στοιχείων σε άμεσα ρευστοποιήσιμη μορφή.

Συμπερασματικά υπογραμμίζουν πως το σύγχρονο χρηματοοικονομικό περιβάλλον προσφέρει εντυπωσιακές δυνατότητες για τη διασφάλιση υψηλότερου επιπέδου ευημερίας για τους συνταξιούχους της χώρας μας.

Οι βασικές αρχές της χρηματοοικονομικής θεωρίας και τα σύγχρονα επενδυτικά εργαλεία αποτελούν πολύ χρήσιμους βοηθούς. Όμως απαιτείται ο εκσυγχρονισμός του θεσμικού πλαισίου και η πρόθεση των διοικούντων τα ταμεία να τα διαχειριστούν αποτελεσματικά προς όφελος των ασφαλισμένων τους, χωρίς να υποκύπτουν σε οποιουδήποτε είδους σκοπιμότητες.

Διαβάστε όλο το κείμενο της μελέτης στη δεξιά στήλη ΣΥΝΟΔΕΥΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

* Ο κ. Αλέξανδρος Κωστάκης είναι Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του York, ενώ ο κ. Νικόλαος Φίλιππας είναι Επίκουρος Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Πειραιά