Υψηλούς ρυθμούς οικονομικής ανάπτυξης κατάφεραν να πετύχουν χώρες όπως Βουλγαρία, Ρουμανία, Σερβία, Πολωνία, Ουκρανία και Τουρκία, εκμεταλλευόμενες και την ευνοϊκή διεθνή συγκυρία, όπως αναφέρουν οικονομολόγοι της Eurobank στην τριμηνιαία έκδοση ”New Europe - Quarterly Economic Review”.

Συγκεκριμένα, όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι υψηλοί αυτοί ρυθμοί ανάπτυξης έχουν συμβάλει στην βελτίωση του διαθέσιμου εισοδήματος, στη προσέλκυση ξένων επενδύσεων καθώς και στη βελτίωση των όρων εξωτερικού δανεισμού των χωρών αυτών.

Καταλυτικό ρόλο σ’ αυτή τη προσπάθεια οικονομικής ανάπτυξης έχει διαδραματίσει ο τραπεζικός τομέας. Μετά από μια περίοδο ιδιωτικοποιήσεων και αναδιάρθρωσης των χαρτοφυλακίων τους, τα πιστωτικά ιδρύματα στις χώρες αυτές έχουν εξυγιανθεί και είναι πλέον σε θέση να ανταποκριθούν στην υψηλή ζήτηση για δανεισμό τόσο από τις επιχειρήσεις όσο και από τα νοικοκυριά.

Ταυτόχρονα όμως, η ταχεία ανάπτυξη και η ραγδαία πιστωτική επέκταση έχουν δημιουργήσει και μια σειρά σημαντικών ανισορροπιών, οι οποίες αν αφεθούν ανεξέλεγκτες θα αποτελέσουν τροχοπέδη για την περαιτέρω οικονομική ανάπτυξη των χωρών αυτών.

Σε μακροοικονομικό επίπεδο, οι ανισορροπίες αντικατοπτρίζονται στο συνεχώς διογκούμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών, η χρηματοδότηση του οποίου βαίνει ολοένα και πιο δύσκολη. Παράλληλα, μεγάλο μέρος της πιστωτικής επέκτασης γίνεται με δάνεια σε συνάλλαγμα, εκθέτοντας τις επιχειρήσεις και τα νοικοκυριά σε ουσιαστικό συναλλαγματικό κίνδυνο.

Μελλοντικά, ο συναλλαγματικός αυτός κίνδυνος είναι πιθανόν να επηρεάσει την ικανότητα των δανειοληπτών να αποπληρώσουν τις οφειλές τους προς τις τράπεζες, απειλώντας με αυτό τον έμμεσο τρόπο την κεφαλαιακή επάρκεια των τραπεζικών ιδρυμάτων.

Πιο αναλυτικά:

Η Βουλγαρία, ενόψει και της επικείμενης ένταξης της στην Ευρωπαϊκή Ένωση, έχει καταβάλει σημαντικές προσπάθειες εκσυγχρονισμού και αναδιάρθρωσης της οικονομίας της. Όμως το υψηλό και συνεχώς διευρυνόμενο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών (14,3% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2006) τοποθετεί την χώρα στη δυσμενέστερη θέση μεταξύ των χωρών της ΝΑ Ευρώπης και αποτελεί τη κυριότερη εστία ανησυχίας. Στα θετικά, ωστόσο, της Βουλγαρικής οικονομίας καταγράφονται οι υψηλοί ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης (5,5% αύξηση του ΑΕΠ, σε ετήσια βάση, στο τέταρτο τρίμηνο του 2005 και 5,6% στο πρώτο τρίμηνο του 2006), η καλή δημοσιονομική κατάσταση και οι υψηλοί ρυθμοί αύξησης των ξένων άμεσων επενδύσεων. Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης κυμάνθηκε σε πολύ υψηλά επίπεδα (αύξηση 43% τον τελευταίο χρόνο), γεγονός που ανάγκασε την Κεντρική Τράπεζα της Βουλγαρίας να λάβει μια σειρά περιοριστικών μέτρων για να αποτρέψει τυχόν υπερδανεισμό κυρίως των νοικοκυριών.

Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη της ρουμανικής οικονομίας συνεχίστηκε και στο πρώτο τρίμηνο του 2006 (αύξηση ΑΕΠ, σε ετήσια βάση, 6,9% το πρώτο τρίμηνο του 2006, έναντι αύξησης 4,3% το τέταρτο τρίμηνο του 2005). Όμως, ο υψηλός πληθωρισμός (7,1%) καθιστά ανέφικτη την επίτευξη του στόχου 5% στο τέλος του τρέχοντος έτους, ενώ και το υψηλό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών (8,9% του ΑΕΠ το πρώτο τρίμηνο του 2006) αποτελεί σημαντικό ανασταλτικό παράγοντα για την εύρυθμη λειτουργίας της οικονομίας, που δυσχεραίνεται από πιθανή δημοσιονομική χαλάρωση. Και στη Ρουμανία ο ρυθμός αύξησης του δανεισμού κινείται πάνω από το 40% σε ετήσια βάση, ενώ ταυτόχρονα ένα μεγάλο μέρος του δανεισμού αυτού είναι σε ρήτρα ξένων νομισμάτων, κυρίως σε ευρώ. Με αυτό τον τρόπο οι δανειολήπτες εξασφαλίζουν χαμηλότερο επιτόκιο δανεισμού, αλλά μακροχρόνια εκτίθενται σε σημαντικό συναλλαγματικό κίνδυνο ο οποίος μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα τους να αποπληρώσουν τα δάνεια τους.

Η οικονομική ανάπτυξη στην Τουρκία αποδυναμώθηκε το πρώτο τρίμηνο του τρέχοντος έτους (αύξηση ΑΕΠ 6,4%, σε ετήσια βάση, το πρώτο τρίμηνο του 2006, 3 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερη σε σχέση με το τέταρτο τρίμηνο του 2005). Το διεθνές κύμα ρευστοποιήσεων μετοχικών και ομολογιακών αξιών στις αναδυόμενες αγορές αποδυνάμωσε σημαντικά το εθνικό νόμισμα (υποτίμηση 16% στο διάστημα Απριλίου - Ιουλίου 2006). Η υποτίμηση αυτή ασκεί πληθωριστικές πιέσεις (πληθωρισμός 10,1% τον Ιούνιο 2006, έναντι στόχου 5% για το τέλος του 2006), γεγονός που οδήγησε την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας σε περαιτέρω αυξήσεις των επιτοκίων (αύξηση επιτοκίων 4,25% σε σχέση με τον Απρίλιο 2006). Σε αντίθεση όμως με ότι είχε συμβεί το 2000/2001, όταν η συναλλαγματική και επιτοκιακή κρίση είχε ως συνέπεια τη χρεοκοπία μεγάλου αριθμού τραπεζικών ιδρυμάτων, η παρούσα κρίση είχε αμελητέες επιπτώσεις στη σταθερότητα και κεφαλαιακή επάρκεια του τουρκικού τραπεζικού συστήματος. Σ’ αυτό συνέβαλε καθοριστικά τόσο η αναθεώρηση των εποπτικών κανόνων, όσο και το γεγονός ότι ένας σημαντικός αριθμός τραπεζών είναι υπό τον έλεγχο διεθνών τραπεζικών ομίλων. Τέλος, η καλή δημοσιονομική κατάσταση της οικονομίας είναι ενθαρρυντική για τη μείωση του υψηλού ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών.

Στην Πολωνία παρατηρήθηκε χαλάρωση του ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης το 2005 (αύξηση του ΑΕΠ, σε πραγματικές τιμές, 3,2% το 2005, έναντι 5,3% το 2004), γεγονός όμως που υποβοήθησε σημαντικά την προσπάθεια αποκλιμάκωσης του πληθωρισμού. Παράλληλα, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών βελτιώθηκε σημαντικά (έλλειμμα 1,45% του ΑΕΠ το 2005, έναντι ελλείμματος 4,1% το 2004), υποβοηθούμενο από τη μείωση του ελλείμματος του εμπορικού ισοζυγίου. Ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης στην Πολωνία ανήλθε στο 30%, με το μεγαλύτερο μέρος των νέων δανείων να χορηγούνται στα νοικοκυριά, καθώς οι επιχειρήσεις προτίμησαν να εκμεταλλευτούν την υψηλή κερδοφορία τους και να μειώσουν το επίπεδο του δανεισμού τους.

Η ουκρανική οικονομία αποδυναμώθηκε σημαντικά καθ’ όλη τη διάρκεια του 2005, επιτυγχάνοντας (σε πραγματικές τιμές) ετήσιο ρυθμό αύξησης 2,6%, έναντι 12,1% το 2004. Το 2005, η Ουκρανία ήταν η μόνη χώρα μεταξύ των χωρών που εξετάζουμε με πλεονασματικό ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών, αλλά η αύξηση της τιμής του πετρελαίου και των εμπορευμάτων διατήρησε, για μια ακόμα χρονιά, τον πληθωρισμό σε διψήφια επίπεδα (10,3%). Ο ουκρανικός τραπεζικός τομέας έχει καταφέρει, μέσα στα 4 τελευταία χρόνια να διπλασιάσει το μέγεθος του, σε σχέση με το ΑΕΠ (από 20% σε 41%), χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι δεν αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Τα πιο σημαντικά από αυτά τα προβλήματα είναι, ο υψηλός αριθμός μη εξυπηρετούμενων δανείων καθώς και ο χαμηλός βαθμός κεφαλαιακής επάρκειας πολλών τραπεζικών ιδρυμάτων.

Κατά το 2005, η οικονομική ανάπτυξη στη Σερβία κινήθηκε με ρυθμούς 6,3% - 3 ποσοστιαίες μονάδες χαμηλότερα σε σχέση με το 2004 - ενώ παράλληλα η επιβολή για πρώτη φορά ΦΠΑ αύξησε τον πληθωρισμό κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες (17,7% το 2005 από 13,7% το 2004). Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών μειώθηκε κατά τέσσερις ποσοστιαίες μονάδες σε 8,5% του ΑΕΠ το 2005 και συνοδεύθηκε από βελτιωμένες εισροές δανειακών κεφαλαίων και άμεσων ξένων επενδύσεων. Παράλληλα, ο σερβικός τραπεζικός τομέας βρίσκεται σε μια πορεία αναδιοργάνωσης και αντιμετώπισης των προβλημάτων που δημιούργησε η εμπόλεμη σύρραξη της δεκαετίας του 90. Κατά συνέπεια για μια ακόμα χρονιά κατέστη ζημιογόνος.

Νέα τριμηνιαία έκδοση στην Αγγλική

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG εγκαινιάζει τη νέα τριμηνιαία έκδοση: ”New Europe - Quarterly Economic Review” στην Αγγλική. Σκοπός του νέου τριμηνιαίου περιοδικού είναι η εις βάθος ανάλυση και ενημέρωση των πελατών της Τράπεζας και του ευρύτερου αναγνωστικού κοινού για τις εξελίξεις στον μακροοικονομικό τομέα, τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, τις χρηματοοικονομικές αγορές και το τραπεζικό σύστημα των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου. Η έκδοση είναι απόρροια του αυξημένου ενδιαφέροντος για τις οικονομίες των χωρών αυτών, τόσο από την πλευρά της Eurobank EFG, όσο και από το ευρύτερο επενδυτικό και επιχειρηματικό κοινό. Την έκδοση επιμελείται ο Οικονομικός Σύμβουλος του Ομίλου, Καθηγητής κ. Γκίκας Χαρδούβελης, Συντονιστής είναι ο κ. Ηλίας Λεκκός, Ph.D., Senior Economist. Στη συγγραφή συμμετέχουν επίσης ο κ. Μανώλης Δαβραδάκης, Ph.D., Research Economist, και η κα. Έλενα Σιμιντζή, Research Analyst.