του Γιώργου Παπανικολάου

Χωρίς δημόσιες εξαγγελίες και με την αντιπολίτευση να παρακολουθεί με έκδηλη αμηχανία, η κυβέρνηση εμφανίζεται να προωθεί στην πράξη τη δημιουργία ”υπερεθνικών πρωταθλητών”, πρώτο κοινό σημείο των οποίων είναι ο ρόλος του Δημοσίου (με τη στενή και την ευρεία έννοια του όρου) στο μετοχολόγιο αλλά και τη διοίκησή τους.

Δεύτερο κοινό σημείο τους, η εκμετάλλευση της κυρίαρχης θέσης, του μεγέθους που ήδη κατέχουν στην εσωτερική αγορά, αλλά σε σημαντικό βαθμό θα απολέσουν μελλοντικά προκειμένου να αποκτήσουν ισχύ στην ευρύτερη περιοχή.

Χαρακτηριστικότατο, στην ολότητά του, ίσως και ”πιλότος”, το παράδειγμα της Εθνικής του κ. Αράπογλου, είναι το πιο προωθημένο, όχι όμως και το μοναδικό.

Παρότι δεν είναι διαπιστωμένο ότι οι ενέργειες που παρατηρούνται αποτελούν μέρος ενός κεντρικά καταστρωμένου και ενορχηστρωμένου σχεδίου, είναι βέβαιο ότι ο υπουργός Εθνικής Οικονομίας, Γιώργος Αλογοσκούφης, γνωρίζει και διακριτικά στηρίζει τις επιλογές της διοίκησης Αράπογλου στην Εθνική Τράπεζα, αυτές της διοίκησης Βουρλούμη στον ΟΤΕ και την Cosmote, αλλά και τις κινήσεις που αρχίζει να κάνει η ΔΕΗ.

”Πρωταθλητισμό” εκτός, όχι εντός έδρας

Χωρίς ποτέ να έχει αποδεχθεί ή χρησιμοποιήσει τον όρο ”εθνικός πρωταθλητής”, ο υπουργός φαίνεται να αντιλαμβάνεται πλήρως ότι ο οποιοσδήποτε ”πρωταθλητής” μπορεί να έχει εθνικά στοιχεία στο μετοχολόγιο και στη διοίκησή του, δεν μπορεί όμως να κάνει πρωταθλητισμό απλώς και μόνο κατέχοντας ισχυρό ή ακόμη και μονοπωλιακό μερίδιο στην εγχώρια αγορά.

Διότι πολύ απλά η ελληνική αγορά είναι πολύ μικρή. Αντιθέτως, το παιχνίδι της επιβίωσης θα παιχτεί στο εξωτερικό. Ο πρωταθλητής, λοιπόν, πρέπει να είναι ”υπερεθνικός”.

Προφανώς δεν είναι τυχαίο το ότι η κίνηση της Εθνικής με τη Finansbank ελάχιστα απείχε χρονικά από την εξαγορά της Γερμανός από την Cosmote, μια εξαγορά που δεν αφορά μόνον την ελληνική αγορά αλλά και τις άλλες περιοχές στις οποίες κινείται η Cosmote.

Kαι μήπως δεν είναι ήδη η Εθνική ”πρωταθλητής” στον ελληνικό τραπεζικό χώρο (τώρα, μετά την απόκτηση της P&K, είναι πρώτη ξανά και στο χώρο της κεφαλαιαγοράς) αλλά και η Cosmote στο χώρο της κινητής τηλεφωνίας, όπου άλλωστε είναι και ο μόνος... ”Έλλην” αθλητής;

”Μπόλιασμα” με τον ιδιωτικό τομέα

Το ζήτημα, λοιπόν, είναι τι όγκο θα αποκτήσουν αυτές οι εταιρίες στο εξωτερικό και πόσο θα καταφέρουν οι διοικήσεις τους να τις ”μπολιάσουν” ακόμη περισσότερο με στελέχη και ”πνεύμα” ιδιωτικής πρωτοβουλίας, πράγμα που με τη σειρά του εξηγεί και τις εγχώριες εξαγορές.

Πέρα από τα λοιπά περιουσιακά στοιχεία ή τα μερίδια αγοράς, τόσο η Εθνική (με την P&K) όσο και η Cosmote (με τη Γερμανός) ”αγόρασαν” στελέχη, ανώτερα, μεσαία αλλά και κατώτερα, με νοοτροπία του ”ιδιωτικού τομέα”.

Μέσα βέβαια από αυτή τη διαδικασία επέρχονται και άλλες αλλαγές. Το μετοχολόγιο της Εθνικής μεταβλήθηκε ήδη, με τους ξένους να αυξάνουν τη συμμετοχή τους στο 45,5%.

Μια προσεκτική ματιά θα δείξει ότι τώρα το Δημόσιο ελέγχει έμμεσα ένα μικρό αλλά άκρως παρεμβατικό ποσοστό της τάξεως του 12%-13%, μέσω Ταμείων που εποπτεύονται από αυτό, πάνω από 5% κατέχουν τα Ταμεία των εργαζομένων, ενώ η ”ελληνικότητα” παραμένει συνολικά σε ποσοστό σχεδόν 55%.

Στην ίδια ”γραμμή” οι θεσμικές αλλαγές

Την ίδια ώρα επέρχονται θεσμικές αλλαγές, οι οποίες αποκτούν ακόμη πιο μεγάλη σημασία αν συνδυαστούν με εξελίξεις όπως οι παραπάνω.

Ο νέος νόμος περί ανωνύμων εταιριών, που μπήκε σε στάδιο διαβούλευσης, προβλέπει καταστατικές μειοψηφίες με το 20% του μετοχικού κεφαλαίου, αντί του 33,3% μέχρι τώρα (μεγάλη η σημασία της διάταξης αυτής, καθώς τα ποσοστά του Δημοσίου ολοένα θα μειώνονται στις εισηγμένες), προαιρετική εκλογή διοικητικών συμβουλίων με ψηφοδέλτιο, ακόμη και εξ αποστάσεως ψήφο στις γενικές συνελεύσεις, (κάτι που ευλόγως διευκολύνει τους ξένους επενδυτές).

Το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης δείχνει να καταλαβαίνει πως εν μέσω παγκοσμιοποίησης δεν υπάρχει ελπίδα για ισχυρές ελληνικές εταιρίες που δεν σέβονται το ρόλο των ξένων επενδυτών, στρατηγικών ή μη.

Παίζει λοιπόν το παιχνίδι μαζί τους και φαίνεται να ελπίζει ότι κρατώντας ένα μικρό αλλά ισχυρό ποσοστό -άμεσα ή έμμεσα- για το Δημόσιο, θα προφυλάξει κάποια συμφέροντα, είτε αυτά είναι εθνικά είτε και πολιτικά (διότι σαφώς υπάρχουν και αυτά), ακόμη και σε περιπτώσεις όπως ενδεχομένως να συμβεί στο χώρο των τηλεπικοινωνιών, όπου η εξεύρεση ”στρατηγικού παρτενέρ” είναι περίπου μονόδρομος.

”Στον αέρα” η... αντιπολίτευση

Από την άλλη πλευρά, η αντιπολίτευση εμφανίζεται ανίκανη να παρακολουθήσει τις εξελίξεις και... ”ντουφεκάει στον αέρα”, όπως καυστικά επισήμανε χθες σε πρωτοσέλιδο δημοσίευμά της κυριακάτικη εφημερίδα που παραδοσιακά πρόσκειται σε αυτή.

Η επιχειρηματολογία της αντιπολίτευσης εξαντλείται σε μια παρωχημένη ”σκανδαλολογία” που δεν πείθει κανέναν σοβαρό παράγοντα, ενώ η ίδια η φρασεολογία και τα ”στοιχεία” που επικαλούνται οι εκπρόσωποί της ανήκουν σε περασμένες δεκαετίες, όντας εκτός της σημερινής διεθνούς οικονομικής πραγματικότητας.

Κυρίως δε, εμφανίζεται παντελώς ανέτοιμη να παρουσιάσει μια οποιαδήποτε εναλλακτική ”στρατηγική” για το σχεδιασμό της ελληνικής οικονομικής και επιχειρηματικής πολιτικής στο νέο διεθνές πλαίσιο. Κι αυτό ίσως είναι το χειρότερο.

Έτσι, παρατηρεί πικρόχολα την Εθνική να αλλάζει χαρακτήρα με τρόπο που αναμφίβολα δημιουργεί πολιτικά οφέλη για την κυβέρνηση, τον ΟΤΕ να κινείται στην ίδια κατεύθυνση μέσω της πιο ”ευέλικτης” Cosmote, αλλά και τη ΔΕΗ να κάνει τα πρώτα δειλά βήματα επέκτασης στο εξωτερικό, ενώ επίκειται εκτός πολύ μεγάλου απροόπτου η καθ’ όλα επιτυχής ιδιωτικοποίηση της Εμπορικής.

Ο ρόλος της Εμπορικής

Με έναν ”σμπάρο” δύο τρυγόνια για τον κ. Αλογοσκούφη, που δεν έχει λόγο να θέλει περαιτέρω συγκέντρωση ”εκ των ενόντων”, γι’ αυτό και αποθάρρυνε όσο πιο... κομψά γινόταν τους εγχώριους διεκδικητές της Εμπορικής.

Η Εθνική είναι ήδη ”πρωταθλητής” και με το χαμηλότερο κόστος χρήματος στη χώρα μας λόγω της τεράστιας καταθετικής της βάσης. Τώρα μάλλον τον ενδιαφέρει να ενταθεί ο ανταγωνισμός στο εγχώριο τραπεζικό τομέα, προς όφελος κυρίως των καταναλωτών.

Γι’ αυτό και θέλει ένας μεγάλος ξένος ”παίκτης” να αποκτήσει ”έτοιμο” μεγάλο δίκτυο λιανικής τραπεζικής. Για να σπάσει αυτό που ορισμένοι αποκαλούν ”τραπεζική συμφωνία κυρίων” στο εγχώριο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ο ρόλος της ιδιωτικής πρωτοβουλίας

Τα παραπάνω σημαίνουν ότι η μόνη ελπίδα για ελληνικές ισχυρές επιχειρήσεις αρχίζει και τελειώνει στις πρώην ΔΕΚΟ και μια πρώην κρατική τράπεζα; Σαφώς και όχι. Ωστόσο, ”το μέγεθος μετράει” διεθνώς και στους συγκεκριμένους τομείς αυτές οι εταιρίες έχουν το μέγεθος.

Σε άλλους τομείς, εναπόκειται στους ιδιώτες επιχειρηματίες να ακολουθήσουν το παράδειγμα του ”ανατέλλοντος” ”εθνικού πρωταθλητή” στο χώρο των τροφίμων, δηλαδή της Vivartia, που προέκυψε από τη συνένωση δυνάμεων μεταξύ της ΔΕΛΤΑ και της Chipita και όπως δείχνουν οι κινήσεις της, έχει πολύ μεγάλες βλέψεις.

Χρειάζεται ωστόσο όραμα και συνεννόηση για να δοθεί ο αγώνας, ώστε, όπως είπε χαρακτηριστικά και ο Ν. Καραμούζης της Eurobank -αναφερόμενος στο επίσης ”καυτό” ζήτημα της ελληνικής κεφαλαιαγοράς-, να μην παραδοθεί η ελληνική επιχειρηματικότητα ”αμαχητί”.

Ας δοθεί τουλάχιστον ο αγώνας, που σίγουρα δεν είναι εύκολος, κι ας χαθεί.