της Φωτεινής Οικονόμου (*)

Μια από τις εκτενέστερες αλλά και πάντα επίκαιρες συζητήσεις στο χώρο της Χρηματοοικονομικής αφορά τις δυνατότητες πρόβλεψης των τιμών και των αποδόσεων των μετοχών.

Τα αποτελέσματα πολλών εμπειρικών ερευνών έρχονται σε αντίθεση με τη θεωρία των αποτελεσματικών αγορών (Efficient Market Hypothesis), σύμφωνα με την οποία, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις, οι χρηματιστηριακές τιμές των μετοχών αντανακλούν όλες τις διαθέσιμες πληροφορίες. Σε αυτήν την περίπτωση, οποιαδήποτε προσπάθεια πρόβλεψης των τιμών των μετοχών καθίσταται ανεπιτυχής.

Παρά την σπουδαιότητα της θεωρίας των αποτελεσματικών αγορών, μελέτες σε διάφορα χρηματιστήρια έχουν αποκαλύψει την ύπαρξη επαναλαμβανόμενων συμπεριφορών και τάσεων, οι οποίες είναι γνωστές στη βιβλιογραφία ως ημερολογιακές ανωμαλίες, όπως είναι η επίδραση του Ιανουαρίου (January Effect), του Δεκεμβρίου (Santa Claus Rally ή December Effect), της Δευτέρας (Monday Effect), της αλλαγής του μήνα (Turn of the Month Effect) κ.λπ., με σημαντικότερη όλων την επίδραση του Ιανουαρίου.

Το φαινόμενο αυτό ονομάσθηκε έτσι λόγω των παρατηρούμενων υψηλότερων αποδόσεων του Ιανουαρίου σε σχέση με τις αποδόσεις των άλλων μηνών.

Οι μετοχές έχουν επιδείξει ιστορικά αφύσικα υψηλές αποδόσεις κατά το μήνα Ιανουάριο, σε βαθμό που ξεπερνούν ορισμένες φορές και το μέσο όρο των αποδόσεων ολόκληρου του χρόνου.

Η διεθνής βιβλιογραφία έχει επιδείξει πλήθος μελετών για την ανίχνευση του φαινομένου αυτού κυρίως στο Αμερικάνικο Χρηματιστήριο, αλλά και σε αυτά του Καναδά, της Αγγλίας, της Αυστραλίας, του Χονγκ Κονγκ, της Ιαπωνίας και της Ελλάδας.

Έχει παρατηρηθεί ότι μακροπρόθεσμα το φαινόμενο εμφανίζεται εντονότερα στις εταιρείες μικρής χρηματιστηριακής αξίας (small-cap), αλλά δεν είναι εμφανής ο τρόπος εκμετάλλευσής του προς όφελος των επενδυτών, καθώς η αγορά στο σύνολό της αναμένει το φαινόμενο και αντιδρά ανάλογα.

Οι λόγοι εμφάνισης του φαινομένου συνδέονται κυρίως με ψυχολογικούς λόγους (prospect theory and procedures rationality), λόγους αναδιάρθρωσης θεσμικών χαρτοφυλακίων (window dressing), φορολογικούς λόγους (tax loss selling hypothesis) κ.λπ.

Σκοπός του άρθρου αυτού είναι η διερεύνηση της ύπαρξης εποχικών προτύπων στις Χρηματιστηριακές Αγορές της Αθήνας και της Νέας Υόρκης. Για τον σκοπό αυτό χρησιμοποιήθηκαν μηνιαίες αποδόσεις (με βάση τις τιμές κλεισίματος) των δεικτών ΓΔΧΑΑ, Dow Jones Industrials και Nasdaq Composite κατά την περίοδο από τον Ιανουάριο 1981 έως και το Δεκέμβριο 2005.

Το μοντέλο που χρησιμοποιήθηκε είναι αυτό της πολλαπλής παλινδρόμησης με ερμηνευτικές μεταβλητές 12 ψευδομεταβλητές, η κάθε μια εκ των οποίων αντιπροσωπεύει και ένα μήνα.

Για την ελληνική χρηματιστηριακή αγορά, θα μπορούσαμε να δεχτούμε τόσο τον Ιανουάριο όσο και το Φεβρουάριο ως μήνες ανόδου, ενώ οι υπόλοιποι μήνες δεν παρουσιάζουν στατιστικά σημαντική επίδραση.

Αντιθέτως, για το δείκτη Dow Jones, οι στατιστικά σημαντικότερες επιδράσεις παρατηρούνται το Νοέμβριο, το Δεκέμβριο και τον Απρίλιο.

Αυτή η παρατήρηση δεν πρέπει να μας ξαφνιάζει καθώς μια ακόμη ημερολογιακή ανωμαλία της χρηματιστηριακής αγοράς είναι το ”φαινόμενο του Δεκεμβρίου” ή Santa-Claus Rally σύμφωνα με το οποίο ο Δεκέμβριος είναι ο μήνας που παρουσιάζει τις υψηλότερες αποδόσεις! Τέλος, αποκαλύπτεται ξεκάθαρα η ύπαρξη του ”φαινομένου του Ιανουαρίου” για το δείκτη Nasdaq, με την στατιστικά σημαντική επίδραση του μηνός.

Είναι εμφανές ότι, μακροπρόθεσμα και σε επίπεδο μέσων αποδόσεων, επαληθεύονται οι αυξημένες αποδόσεις του Ιανουαρίου, τόσο για το ελληνικό όσο και για το αμερικάνικο χρηματιστήριο.

Παρά τα ευρήματα για έντονη ή λιγότερο έντονη εποχικότητα στις αποδόσεις στην ελληνική και την αμερικάνικη χρηματιστηριακή αγορά, η απόδοση του Ιανουαρίου έχει σημαντικές διακυμάνσεις καθιστώντας ανέφικτη την ασφαλή πρόβλεψη των μελλοντικών μηνιαίων αποδόσεων.

Συμπερασματικά, από την ανωτέρω ανάλυση και τα αντίστοιχα διαγράμματα, προκύπτει το συμπέρασμα ότι το ”φαινόμενο του Ιανουαρίου” εμφανίζεται τόσο στην ελληνική, όσο και στην αμερικάνικη χρηματιστηριακή αγορά.

Ωστόσο, πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν ότι αν και οι ανωμαλίες της αγοράς επαληθεύονται μακροπρόθεσμα, δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν σαν μια αποτελεσματική στρατηγική επίτευξης βραχυπρόθεσμων υπεραποδόσεων.

** Το πλήρες άρθρο με τα διαγράμματα που το συνοδεύουν δημοσιεύεται στη διπλανή στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”.

* Η συγγραφέας του άρθρου είναι φοιτήτρια του τμήματος Χρηματοοικονομικής και Τραπεζικής Διοικητικής του Πανεπιστημίου Πειραιά και θα ήθελε να ευχαριστήσει τον Επίκουρο Καθηγητή του τμήματος Δρ. Νικόλαο Φίλιππα για την πολύπλευρη βοήθεια και υποστήριξη που της παρείχε στην εκπόνηση αυτού του άρθρου.