Ασφαλιστική μεταρρύθμιση: Το ισπανικό μοντέλο κόντρα στον Μακρόν

Όταν ο Πρόεδρος της Γαλλίας Σαρλ ντε Γκωλ στο Σύνταγμα του 1958 εισήγαγε το σημερινό άρθρο 49 παράγραφος 3, ο Φρανσουά Μιτεράν το θεώρησε ως το «διαρκές πραξικόπημα» στην Γαλλία.

Ιστορικά, σε αυτό το αποκαλούμενο ως «διαρκές πραξικόπημα» από το 1958 μέχρι το 2023 προσέφυγαν 100 φορές οι 16 πρωθυπουργοί των γαλλικών κυβερνήσεων της συγκεκριμένης περιόδου. Ειδικότερα 10 πρωθυπουργοί της δεξιάς προσέφυγαν στο συγκεκριμένο άρθρο 44 φορές και 6 πρωθυπουργοί των σοσιαλιστών προσέφυγαν 56 φορές.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο άρθρο προβλέπεται η δυνατότητα, εάν δεν κατατεθεί εντός 24 ωρών πρόταση μομφής και εάν δεν ψηφισθεί η πρόταση μομφής εντός 48 ωρών, το σχετικό νομοσχέδιο επικυρώνεται με Προεδρικό Διάταγμα χωρίς ψηφοφορία και δημοσιεύεται άμεσα στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Εάν όμως η πρόταση μομφής ψηφισθεί τότε η κυβέρνηση ανατρέπεται, το νομοσχέδιο απορρίπτεται και η Γαλλία προσφεύγει σε βουλευτικές εκλογές.

Όμως επειδή η πλειοψηφία (9 ψήφοι διαφορά) της Εθνοσυνέλευσης ( Κοινοβούλιο) δεν ψήφισε (20/3/2023) τις τρεις προτάσεις (Μ. Λεπέν (94 ψήφοι) Ζ.Λ. Μελανσόν και συνασπισμού κομμάτων του Κέντρου –Liot, 278 ψήφοι ενώ απαιτούνταν 287 ψήφοι) μομφής που κατατέθηκαν, το συγκεκριμένο νομοσχέδιο επικυρώθηκε χωρίς συζήτηση και ψηφοφορία στο γαλλικό Κοινοβούλιο.

Αξίζει να σημειωθεί ότι από το 1958 μέχρι το 2023 μία μόνο φορά ψηφίσθηκε (5/10/1962) πρόταση μομφής, ο Πρόεδρος Ντε Γκωλ διέλυσε την Εθνοσυνέλευση και προκήρυξε βουλευτικές εκλογές.

Στη σημερινή Γαλλία πλέον θα ισχύει η αύξηση του ελάχιστου ορίου ηλικίας συνταξιοδότησης από τα 62 έτη στα 64 έτη, σε βαθμό που η συμπλήρωση των προϋποθέσεων πλήρους σύνταξης στο μέλλον ενός σημερινού νέου εργαζόμενου να είναι 43 χρόνια ασφάλισης και τουλάχιστον 70 ετών η ηλικία συνταξιοδότησης.

Στις συνθήκες αυτές, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της αναλογιστικής μελέτης του Συμβουλίου Προσανατολισμού των Συντάξεων (COR - Ανεξάρτητη Αρχή για τις Συντάξεις), η μέση σύνταξη των 1.532 ευρώ (2022), το 2050 θα είναι 1.672 ευρώ (σε σταθερές τιμές) και το 2070 θα είναι 1.795 ευρώ (σε σταθερές τιμές).

Έτσι, η αναλογία μεταξύ της μηνιαίας καθαρής σύνταξης και του καθαρού εισοδήματος από εργασία, ενώ το 2022 ήταν 61%, το 2050 εκτιμάται ότι θα είναι 52% και το 2070 θα είναι 45% (Chr.Ramaux, Alternatives Economiques, 9/3/2023).

H προοπτική αυτή θεωρείται τεκμηριωμένα από ειδικούς πανεπιστημιακούς, ειδικούς ερευνητές, τις πολιτικές δυνάμεις της αντιπολίτευσης, τα συνδικάτα και το 70% των πολιτών της Γαλλίας ως επιλογή μείωσης του επιπέδου των συντάξεων, ανισοτήτων, εξοικονόμησης πόρων (12,4 δισ. ευρώ μέχρι το 2027, 13,5 δισ. ευρώ μέχρι το 2030 και 21,2 δισ. ευρώ μέχρι το 2035) οι οποίοι θα χρησιμοποιηθούν, σύμφωνα με σχετική μελέτη (Μ.Zemmour, 2022) ως φοροελαφρύνσεις προς τις επιχειρήσεις.

Βέβαια, το βασικό και επαναλαμβανόμενο επιχείρημα της κυβέρνησης του Ε. Μακρόν, το οποίο εξάντλησε συλλογικά (71%) την ανοχή των Γάλλων πολιτών, ήταν η επίτευξη της μείωσης του ελλείμματος στο 3% του ΑΕΠ κατά την επόμενη διετία.

Η αφήγηση αυτή που πυροδότησε, όπως προκύπτει εκ του αποτελέσματος, τη μεγάλη διάρκεια και την μαζική συμμετοχή των κινητοποιήσεων στην Γαλλία, εξηγεί, μεταξύ άλλων, την οργή, την αδικία, την περιφρόνηση, κ.λπ. των Γάλλων πολιτών.

Επιπλέον, οι Γάλλοι πολίτες αξιολογούν την επί 100 φορές προσφυγή στο άρθρο 49.3 τόσο ως θεσμοποιημένη συνταγματικά παράκαμψη της ψήφου των εκλογικών εκπροσώπων στην Βουλή, όσο και ως μία σοβαρή παθογένεια της δημοκρατικής λειτουργίας της χώρας (S.G. Chomenidi, Kreport,19/3/2023).

Στις συνθήκες αυτές το συγκεκριμένο Προεδρικό Διάταγμα (νέος νόμος) για το συνταξιοδοτικό στην Γαλλία χαρακτηρίζεται, μεταξύ άλλων, από την περικοπή δαπανών, την φτωχοποίηση των συνταξιούχων και την άρνηση αναζήτησης εσόδων για την χρηματοδότηση του.

Από την άποψη αυτή αξίζει να σημειωθεί ότι σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση της αύξησης των εσόδων αντί αυτής της Γαλλίας της μείωσης των δαπανών κινείται στις μέρες μας η στρατηγική των αλλαγών του συνταξιοδοτικού συστήματος στην Ισπανία.

Πράγματι, όπως προκύπτει από τις μέχρι σήμερα συζητήσεις, διαλόγους, μελέτες, ανακοινώσεις, κ.λπ., η πρόκληση του ισπανικού εγχειρήματος αναφέρεται στην βελτίωση του επιπέδου των συντάξεων, στην διασφάλιση της μακροχρόνιας βιωσιμότητας του δημόσιου συνταξιοδοτικού συστήματος και στις δημοσιονομικές απαιτήσεις της Ευρωπαϊκή Επιτροπής.

Στην προοπτική αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι η συνταξιοδοτική πραγματικότητα της Ισπανίας σήμερα αποτυπώνεται, κατά βάση, στο γεγονός ότι τα συνταξιοδοτικά δικαιώματα υπολείπονται από το επίπεδο των αντίστοιχων δικαιωμάτων των χωρών της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. Πράγματι, τον Δεκέμβριο του 2022 οι συνταξιούχοι ήταν 9,9 εκατομ. άτομα. Το 60% αυτών ελάμβανε μηνιαία σύνταξη χαμηλότερη από 1.000 ευρώ και το 64% των συνταξιούχων χηρείας ελάμβανε μηνιαία σύνταξη χαμηλότερη από 800 ευρώ (A.Misse, Alternatives Econimiques, 3/3/2023).

Τα δεδομένα αυτά σημαίνουν ότι το συνταξιοδοτικό σύστημα στην Ισπανία δεν μπορεί αντικειμενικά να θεωρηθεί γενναιόδωρο, δεδομένου, μεταξύ άλλων, σύμφωνα με την Έκθεση του Ευρωπαϊκού Δικτύου κατά της φτώχειας, το ποσοστό φτώχειας των συνταξιούχων άνω των 65 ετών είναι 17,5% έναντι 21,7% για το σύνολο του πληθυσμού.

Στις συνθήκες αυτές η κυβερνητική πρωτοβουλία στην Ισπανία συντελείται σε δύο στάδια:

1. Στο πρώτο στάδιο το οποίο αναφέρεται στη συντελούμενη αύξηση του επιπέδου των συντάξεων κατά 8,5%, δηλαδή κατά 1/10 της ποσοστιαίας μονάδας περισσότερο από το μέσο ποσοστό πληθωρισμού του 2022.
2. Στο δεύτερο στάδιο το οποίο αφορά την τρέχουσα περίοδο όπου συζητούνται εναλλακτικές προτάσεις και εκπονούνται αντίστοιχες αναλογιστικές μελέτες στην κατεύθυνση της αναζήτησης τεκμηριωμένων ποσοτικά προτάσεων αύξησης των εσόδων του συνταξιοδοτικού συστήματος και όχι μείωσης των δαπανών (A.Misse, 3/3/2023).

Στην κατεύθυνση αυτή τα συνδικάτα υποστηρίζουν την αύξηση του επιπέδου του μηνιαίου μισθού (4.495 ευρώ) επί του οποίου επιβάλλονται σήμερα οι καταβαλλόμενες ασφαλιστικές εισφορές, δεδομένου ότι είναι μικρότερο από τον αντίστοιχο μέσο μηνιαίο μισθό των κρατών-μελών της Ε.Ε.-27.

Επιπλέον, σήμερα στην Ισπανία εκτιμάται ότι υπάρχουν 1.100.000 εργαζόμενοι οι οποίοι έχουν υψηλότερο από το προαναφερόμενο επίπεδο μηνιαίο μισθό, σε βαθμό που όπως εκτιμάται από τα ισπανικά συνδικάτα, τα πρόσθετα ετήσια έσοδα του συνταξιοδοτικού συστήματος από τη συγκεκριμένη πηγή θα είναι οκτώ δισ. ευρώ.

Tα έσοδα αυτά εκτιμάται ότι θα είναι ικανά να χρηματοδοτήσουν τις νέες συνταξιοδοτήσεις (20 εκατομ. άτομα) στην Ισπανία της γενιάς baby boom (όσων γεννήθηκαν την περίοδο 1955-1977) (Α. Μisse, 3/3/2023) κατά τα επόμενα τριάντα χρόνια.

* Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι Ομότ. Καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου και ο Βασίλειος Γ. Μπέτσης είναι Δρ. Παντείου Πανεπιστημίου