Σε ποιες χώρες μπορείς να γίνεις πλούσιος… γρηγορότερα

Ίσως έφταιγε η γλυκιά ανοιξιάτικη νύχτα, ίσως το γεγονός ότι το δεύτερο μπουκάλι κρασί ήταν σχεδόν άδειο, η ξανθιά καλλονή ένοιωθε μια εμφανή οικειότητα απέναντι μου, έχοντας λύσει από ώρα τα μαλλιά της. Ωστόσο η ερώτηση της δεν ήταν προς την κατεύθυνση που έλπιζα.

-Ας κάνουμε την υπόθεση ότι είσαι αποφασισμένος να κάνεις ότι χρειαστεί, μέσα στα νόμιμα πλαίσια βέβαια, για να γίνεις πραγματικά πλούσιος. Ποια θα ήταν η ιδανική χώρα για εσένα;

-Δεν μπορώ να σου πω συγκεκριμένη χώρα, ομολόγησα, αλλά μπορώ να σου περιγράψω κάποια χαρακτηριστικά. Καλό είναι να δραστηριοποιηθείς επιχειρηματικά εκεί που κυριαρχούν οι νόμοι της ελεύθερης αγοράς. Χαμηλοί φόροι εισοδήματος, αδύναμα σωματεία, μικρή επιβάρυνση κοινωνικής ασφάλισης και γενικά η μικρότερη δυνατή κυβερνητική παρέμβαση.

-Και όμως μπορώ να σου αποδείξω πως κάνεις λάθος, μου απαντάει με αναίδεια.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που μας δείχνουν πόσοι έχουν περιουσία πάνω από ένα εκατομμύριο ανά ποσοστό του πληθυσμού, είναι από την Credit Suisse*. Πρώτη χώρα σε αναλογία είναι οι ΗΠΑ. 403.974 άτομα ή 7,1% του συνολικού πληθυσμού. Καμία έκπληξη, καθώς εκεί είναι η Wall Street που μαζεύει λεφτά από όλο τον πλανήτη και η Silicon Valley που μαζεύει μυαλά από όλο τον κόσμο. Δεύτερη είναι η Αυστραλία με 7%, η οποία έχει ένα ειδικό καθεστώς για να προσελκύει εκατομμυριούχους από άλλες χώρες. Τρίτη είναι η Δανία με 286.712 ή 5,5%. Τέταρτο το Βέλγιο με 313,045 ή 5.2%. Ακολουθούν η Νορβηγία με 4,6% και η Σουηδία με 4,5%. Η Ελλάδα έχει 108,127 εκατομμυριούχους που αντιστοιχούν στο 1% του πληθυσμού.

-Παραδέχομαι πως ακούγεται περίεργο που χώρες όπως οι Σκανδιναβικές βρίσκονται στις κορυφαίες θέσεις της λίστας, αν και δεν πληρούν τις προϋποθέσεις που έθεσα στην αρχή, αλλά δεν μπορεί αν βγει κάποιο καθαρό συμπέρασμα.

-Αν όμως ανεβάσεις τον πήχη στο 1 δισ.; Αν θέλεις να γίνεις όχι εκατομμυριούχος, αλλά δισεκατομμυριούχος; Αν εξαιρέσουμε τους φορολογικούς παραδείσους, πρώτη είναι η Σουηδία, στους δισεκατομμυριούχους ανά κάτοικο! Έναν κάθε 320.000. Ακολουθεί το Ισραήλ με έναν κάθε 475.000 και ΗΠΑ έναν ανά 572.000. 

-Ομολογώ πως μου προκαλεί έκπληξη. Οι σκανδιναβικές χώρες γνωρίζουμε πως έχουν πολύ υψηλούς φόρους. Εκεί μπορεί να μην υπάρχουν φτωχοί, αλλά οι υψηλοί φόροι εμποδίζουν την δημιουργία υπερβολικού πλούτου. Και όχι μόνο αυτό. Έχουν υψηλό εργατικό κόστος. Πέρα από την δυσκολία να βρεις εργαζόμενους, όταν το κοινωνικό κράτος είναι τόσο γενναιόδωρο, δεν σου δίνει κίνητρα να δουλεύεις ασταμάτητα. Κοινωνικό δίχτυ ασφαλείας το ονομάζουν, αλλά σε αυτές τις χώρες περισσότερο για αιώρα μοιάζει.

-Πώς να γίνεις πραγματικά πλούσιος με τόσο αντίξοες συνθήκες; Αν είχαμε λίγη ανθρωπιά, θα έπρεπε να νιώσουμε συμπάθεια για την προσπάθεια των πολύ πλούσιων, άρχισε να με κοροϊδεύει.

-Πως τα καταφέρνουν; απόρησα. Που οφείλεται αυτό το μυστήριο;

-Ο πρώτος λόγος είναι η δωρεάν ποιοτική εκπαίδευση. Η δημόσια παιδεία αποτελεί το μόνο θεσμό που μπορεί να δώσει ευκαιρίες για μια καλύτερη ζωή σε όσους δεν επιλέχτηκαν από την τύχη να γεννηθούν πλούσιοι. Οι γνώσεις είναι το βασικότερο προσόν στην προσπάθεια του ανθρώπου να αναβαθμίσει το βιοτικό του επίπεδο. Να ξεδιπλώσει το ταλέντο και τις φιλοδοξίες του.

Η ανώτερη οικονομική μορφή είναι ο αυτοδημιούργητος άνθρωπος. Συνεπώς η ιδανική κοινωνία δίνει όσο δυνατόν περισσότερες ευκαιρίες σε κάποιον από τα χαμηλά στρώματα, να ανέλθει στα υψηλότερα. Με ποιο τρόπο; Ενθαρρύνοντας τη διάθεση για καινοτομία. Τον πλούτο του ταλέντου, έναντι στην σιγουριά των ραντιέρηδων, την τάση για δημιουργία, κόντρα στην έτοιμη οικογενειακή περιουσία.

Μια πρόσφατη έκθεση ΟΟΣΑ αναφέρει πως ένα παιδί από φτωχή οικογένεια στην Ελλάδα, χρειάζεται 4 γενιές για να φτάσει το μέσο εισόδημα. Στις ΗΠΑ και Βρετανία 5 (150 χρόνια). Στις σκανδιναβικές χώρες 2 (Δανία) ή 3 (Φιλανδία, Νορβηγία, Σουηδία). Αυτές έχουν το ρεκόρ. Στην Νότια Αμερική έχουμε τις χειρότερες επιδόσεις με κορυφαία την Κολομβία, με 11 γενιές.

Ο δεύτερος λόγος έχει να κάνει με τον βασικό μισθό. Στην Σκανδιναβία έχουμε το εξής παράδοξο. Ο υψηλός κατώτατος μισθός έχει σαν αποτέλεσμα ο εργοδότης – επιχειρηματίας, να αποφεύγει να προσλαμβάνει πολλούς ανειδίκευτους. Γιατί; Επειδή του κοστίζουν ένα σωρό λεφτά. Έλα όμως που χρειάζονται και αυτοί για να βγει η δουλειά. Έχουν λοιπόν κάθε κίνητρο να αντικαταστήσουν αυτές τις δουλειές με ρομποτικά συστήματα. Αλλιώς δεν θα μπορούν να είναι ανταγωνιστικοί. Ξέρουμε πως οι νέες τεχνολογίες κατά κανόνα αυξάνουν την παραγωγικότητα. Και τι γίνεται όταν έχεις αυξημένη παραγωγικότητα; Αυξάνονται τα κέρδη σου.

Τι άλλο κάνουν τα εργατικά σωματεία στην Σκανδιναβία εκτός από το να ανεβάζουν τον βασικό και τα επιδόματα; Κρατάνε χαμηλά την αμοιβή των υψηλόμισθων υπαλλήλων. Που ναι μεν αμείβονται παραπάνω από τους ανειδίκευτους, αλλά λιγότερο από τους συνάδελφους τους σε άλλες δυτικές χώρες. Έτσι οι επιχειρήσεις εξοικονομούν χρήματα.

-Τελικά το καλύτερο μέρος να κυνηγήσεις το «American dream» δεν είναι οι ΗΠΑ. Είναι να είσαι επιχειρηματίας στη Σκανδιναβία, έβγαλε την ετυμηγορία.

Κανονικά θα έπρεπε να συμφωνήσω, αλλά ο ιδεολογικός εγωισμός μου δεν με άφησε. Πέρασα στην αντεπίθεση, αν και ήξερα πως έτσι θα αποχαιρετούσα τις προοπτικές μου να τις δείξω την συλλογή μου από γραμματόσημα. Όχι πως είχα βέβαια.

-Νομίζεις πως βρήκες το κόλπο; Τους λιώνουμε όλους στους φόρους για να δημιουργήσουμε τις συνθήκες να βγουν δισεκατομμυριούχοι; Μα αν δεν υπάρχει σωστή οργάνωση, οι τεράστιοι φόροι θα σπαταληθούν. Δεν θα επιστρέφουν στον πληθυσμό όσον αφορά την εκπαίδευση, την υγεία ή οτιδήποτε άλλο. Κυρίως όμως, οι φόροι δεν πρέπει να τιμωρούν τους επιτυχημένους. Είναι θεμιτό, και θα πρόσθετα επιθυμητό, οι άνθρωποι να επιδιώκουν να γίνουν πλούσιοι από την δημιουργικότητα και την ζωντάνια τους.

Πέρα από αυτό, δεν είναι ρεαλιστικό σήμερα κάτι τέτοιο. Ότι ισχύει για τους καταναλωτές, ισχύει και για τους επενδυτές. Όποιοι επιλέγουν την καλύτερη ποιότητα, δεν τους πειράζει να την πληρώνουν ακριβότερα. Αντίθετα, όταν κάποιος προσφέρει χαμηλότερη ποιότητα, προκειμένου να τον προτιμήσει το κοινό, ρίχνει την τιμή. Με τον ίδιο τρόπο λειτουργούν και τα κράτη. Όσα αδυνατούν να καλύψουν επαρκώς τις ανάγκες των σύγχρονων επιχειρήσεων, αναγκαστικά κάνουν εκπτώσεις στους φόρους και τους μισθούς.

Είναι αδύνατον ένα κράτος να προσελκύσει επενδύσεις διατηρώντας υψηλούς φόρους σε συνδυασμό με προβληματικές παροχές. Είτε θα πρέπει να μειωθούν οι φόροι, είτε να δημιουργηθούν ευνοϊκές συνθήκες που να διευκολύνουν την επιχειρηματικότητα.

Έπεσε βαριά σιωπή. Η βραδιά άρχισε να πηγαίνει πολύ, πολύ στραβά. Ευτυχώς είχαν μαζευτεί τα κύρια πιάτα και το μοναδικό που μπορούσε να μου καρφώσει ήταν το γλυκό του κουταλιού. Όχι πως και αυτό ήταν ακίνδυνο σε επιδέξια χέρια.

-Αυτή είναι η λύση λοιπόν; μου λέει εκνευρισμένα. Το μαγικό κόλπο που θα λύσει όλα τα προβλήματα είναι οι χαμηλοί φορολογικοί συντελεστές;

Το σκεπτικό παραδέχομαι πως ακούγεται σωστό. Όσο χαμηλότερη είναι η φορολογία σε μια χώρα, τόσο πιο εύκολα προσελκύονται επενδυτικά κεφάλαια. Ανοίγοντας νέες επιχειρήσεις θα δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Όλοι θα βρουν δουλειά, η σπανιότητα διαθέσιμων εργαζόμενων θα ανεβάσει τους μισθούς και θα ζούμε όλοι ευτυχισμένοι και πλούσιοι, τρέχοντας ανέμελοι στα ανθισμένα λιβάδια. Για κάτσε όμως. Τότε πως γίνεται η Βουλγαρία, έχοντας επί δεκαετίες τον χαμηλότερο φορολογικό συντελεστή σε όλη την ΕΕ, να είναι ακόμα φτωχή;

-Για να λέμε την αλήθεια, προσπάθησα να κατευνάσω τα πνεύματα, στην πράξη, η πολιτική βούληση στην διαμάχη μεταξύ λιγότερων ή περισσότερων φόρων είναι υπερεκτιμημένη. Μπορεί όχι στις λεπτομέρειες, αλλά στην κατεύθυνση των πολιτικών των κυβερνήσεων που βαραίνει ο ανταγωνισμός. Για να ευημερήσει μια χώρα πρέπει να τα καταφέρει καλύτερα από την γείτονα της στην προσέλκυση κεφαλαίων. Η ευχέρεια της επιλογής της φορολογικής πολιτικής είναι περισσότερο θέμα οικονομικών συνθηκών.

Οι εύπορες χώρες όπως η Γερμανία και η Γαλλία, έχουν υψηλότερο φορολογικό και ασφαλιστικό κόστος για τις επιχειρήσεις, αλλά έχουν και την ευχέρεια να το επιβάλουν. Γιατί; Επειδή προσφέρουν μεγαλύτερη ανταποδοτικότητα. Διαθέτουν ποιότητα δημόσιων υποδομών, σταθερό φορολογικό σύστημα, διασφάλιση υγιούς ανταγωνισμού, εξασφαλισμένη ζήτηση από ένα εύρωστο και πολυπληθές καταναλωτικό κοινό, εξειδικευμένη εργασία από ένα μορφωμένο εργατικό δυναμικό.

-Αν περιορίζεται τόσο ασφυκτικά στο θέμα της φορολογικής πολιτικής, τι μπορούμε να περιμένουμε από μια κυβέρνηση;

-Να συνεισφέρει στην οργάνωση των υπηρεσιών του κράτους. Όλοι έχουμε δυσάρεστες εμπειρίες από την επαφή μας με την δημόσια διοίκηση. Να σταματήσουν οι αγανακτισμένοι να παρομοιάζουν το κράτος με οίκο ανοχής.

-Πρόκειται περί τεράστιας πλάνης, είπε με την βελούδινη φωνή της. Αισθησιακή χωρίς να το επιδιώκει.
Ένας οίκος ανοχής έχει οργάνωση, παραγωγικότητα, αποτελεσματικότητα. Ο πελάτης ξέρει τι θέλει, ο υπάλληλος ξέρει πώς να τον εξυπηρετήσει. Ποτέ δεν θα δεις πλεονάζον προσωπικό και κανείς δεν προσλαμβάνεται με μέσο αν δεν πληροί τουλάχιστον τις μίνιμουμ προϋποθέσεις. Έχει σταθερή ροή εισπράξεων σε όλους τους οικονομικούς κύκλους, και αξιοσημείωτη κερδοφορία. Δεν ξέρει τι σημαίνει γραφειοκρατία. Όλοι οι πελάτες φεύγουν ικανοποιημένοι και χαμογελαστοί. Αν τυχόν κάποιος δεν μείνει ευχαριστημένος, κανείς δεν τον υποχρεώνει να ξαναπάει. Είναι ο μοναδικός κλάδος (ίσως μαζί με την λαϊκή αγορά) που λειτουργούν άψογα οι ιδιότητες της ελεύθερης αγοράς. Δεν υπάρχει μονοπώλιο. Ούτε ολιγοπώλιο. Ούτε καρτέλ.

Να μια ανάλυση που δεν περίμενα από γυναίκα!

-Οπότε βγάλαμε το συμπέρασμα; συνεχίζει. Αρκεί η δημόσια διοίκηση να γίνει αποτελεσματική και παραγωγική για να υπάρξουν οι προϋποθέσεις να αρχίσει η οικονομία να πετάει;

-Δυστυχώς ούτε αυτό αρκεί, παραδέχτηκα. Το βασικότερο εμπόδιο στις αναπτυγμένες χώρες, όχι μόνο στην Ελλάδα, είναι το δημογραφικό. Λιγότεροι νέοι σε παραγωγική ηλικία υποστηρίζουν έναν αυξημένο αριθμό ατόμων ηλικιωμένων. Οι τραπεζίτες ως σύγχρονοι αλχημιστές μπορούν από το μηδέν να γενούν χρήμα, όχι παιδιά.

Δεν βγαίνει ο λογαριασμός ακόμα και στις ευνοϊκότερες συνθήκες. Ακόμα και αν εφαρμόζεται με άψογο τρόπο το οποιοδήποτε οικονομικό ή φορολογικό σύστημα θεωρεί ο καθένας μας ιδανικό. Για να είναι βιώσιμη αυτή η αναλογία, πρέπει να εκμεταλλευτούμε έξυπνα την τεχνολογία σε συνδυασμό με μια παραγωγική ανασυγκρότηση, έτσι ώστε να ανέβει η παραγωγικότητα. Σε τέτοιο επίπεδο, όπου ο παραγόμενος πλούτος να είναι σαν να δουλεύουν πολλαπλάσιοι.

-Πόσο είναι εφικτό άραγε είναι κάτι τέτοιο; είπε προβληματισμένη.

Δεν απάντησα. Την άφησα να αναρωτιέται κάνοντας νόημα στον σερβιτόρο να μας φέρει τον λογαριασμό. Τουλάχιστον αυτός ήταν ρεαλιστικό να αποπληρωθεί.

* Global Wealth Databook 2018, Οκτώβρης 2018

* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, πιστοποιημένος επενδυτικός σύμβουλος από την Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς, συγγραφέας του βιβλίου Επενδυτές χωρίς Σύνορα (www.ependytes.com).