Πικρά μαθήματα από μια σύλληψη

Κάθε φορά που δημοσιεύεται άρθρο μου στο Euro2day.gr, δέχομαι τηλεφώνημα από ένα συνταξιούχο οδοντίατρο από τη Θεσσαλονίκη για να μου εκφράσει τα σχόλιά του. Με γνώρισε επειδή ήταν μέτοχος σε εισηγμένη εταιρεία της οποίας ήμουν οικονομικός διευθυντής. Μιλώντας για μερίσματα και αποδόσεις, μου διηγήθηκε (με ιδιαίτερη συγκίνηση) τη σύλληψή του από την Αστυνομία όταν ήταν μαθητής της 5ης δημοτικού, επειδή πουλούσε χτένες στη μετεμφυλιακή Θεσσαλονίκη. Αφού τον κράτησαν για ώρες και του κατέσχεσαν το εμπόρευμα, ο διοικητής του Τμήματος τον άφησε ελεύθερο, με τον όρο να προσκομίσει τον «έλεγχο αποδόσεως», για να αποδειχθεί ότι δεν έλεγε ψέματα όταν δήλωνε ότι πήγαινε σχολείο.

Η ιστορία μού ήρθε αυτόματα στο μυαλό, όταν διάβασα για τη σύλληψη μιας 90χρονης στις 22 Μαρτίου στους Αμπελόκηπους Θεσσαλονίκης, επειδή πουλούσε τερλίκια (πλεκτά χειροποίητα παπουτσάκια). Οι δύο συλλήψεις απέχουν χρονικά 70 χρόνια, αλλά το γεγονός ότι έγιναν στην ίδια πόλη με έκανε να αναρωτηθώ πόσα έχουν αλλάξει στη χώρα.

Σίγουρα η φύση των  ανθρώπων δεν έχει αλλάξει· ο Θουκυδίδης άρχισε να γράφει Ιστορία γιατί έκανε αυτή τη διαπίστωση. Όμως η ελληνική κοινωνία έχει αλλάξει (δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς) και η σημερινή Αστυνομία δεν έχει καμία ομοιότητα με αυτήν που υπήρχε τότε. Οι συγκρίσεις (αν υπάρχουν) αφορούν δύο διαφορετικά ελληνικά κράτη, συνεπώς χρήσιμα συμπεράσματα θα πρέπει να εξάγονται από το σήμερα και όχι από το παρελθόν.

Στην εποχή μας παραμένουν και ντοκουμέντα

Όσοι δουν το video με την 90χρονη να δίνει δακτυλικά αποτυπώματα και δεν νιώσουν ντροπή και αηδία, έχουν χάσει κάθε στοιχειώδη ανθρώπινη υπόσταση. Αναρωτιέμαι για τον τρόπο που συμπεριφέρεται ο αστυνομικός σε μια γυναίκα που θα μπορούσε να είναι γιαγιά του. Πώς είναι δυνατόν ο προϊστάμενός του να μην παρεμβαίνει για κάποια που έχει την ηλικία της μάνας του; Η απαίσια συμπεριφορά δεν έχει σχέση με τους χαμηλούς μισθούς ή τον «απαρχαιωμένο εξοπλισμό που δεν λειτουργεί». Είναι αποτύπωση της κατάστασης ενός άρρωστου κράτους (και η Αστυνομία είναι τα μαλακά του όργανα).

Προφανώς η 90χρονη συνελήφθη μετά από καταγγελία. Θα πρόσθετα ότι ακριβώς επειδή υπήρξε καταγγελία οδηγήθηκε (εντελώς αχρείαστα) στο ΑΤ, στο οποίο παρέμεινε για 12 ώρες(!), μια οιονεί παραβάτις του νόμου.

Η ανευθυνότητα πάντα καλύπτεται αποτελεσματικά πίσω από την αυστηρή τήρηση των διαδικασιών. Το ελληνικό Δημόσιο είναι αναποτελεσματικό και γραφειοκρατικό, τηρώντας διαδικασίες επί διαδικασιών, αδιαφορώντας για το αποτέλεσμα.  

Εύκολα βγαίνουν λάθος συμπεράσματα

Ποια αξία έχει ο φάκελος με τα δακτυλικά αποτυπώματα μιας υπέργηρης για το ελληνικό κράτος; Συμπληρώθηκε μάλιστα και δικογραφία για πλημμέλημα! Αν υπάρξουν κάποιοι που θα υπενθυμίσουν dura lex, sed lex, ισχυριζόμενοι ότι δεν πρέπει να υπάρχει καμία ανοχή στην ανομία καθώς έτσι οδηγηθήκαμε στη χρεοκοπία, είναι εντελώς άσχετοι με την πραγματικότητα. Δεν μας χρεοκόπησαν γιαγιάδες στις λαϊκές, ούτε καν οι χιλιάδες μεροκαματιάρηδες που δεν έκοβαν απόδειξη.

Εκεί που πρέπει να στραφεί όλη η προσπάθεια είναι να συλληφθούν όσοι εκμεταλλεύονται ανήλικους, υπέργηρους ή ανάπηρους (αντί για τα εμφανή θύματα). Αν επίσης κάποιοι εκμαιεύουν πολιτικά συμπεράσματα επειδή η σύλληψη έγινε με «αριστερή κυβέρνηση», ας περιμένουμε μέχρι να γίνει η επόμενη αντίστοιχη σύλληψη επί πρωθυπουργίας Κυριάκου Μητσοτάκη. Δεν θα αλλάξει η κατάσταση ούτε εύκολα, ούτε με απλές διαδοχές κυβερνήσεων. Άλλωστε σταδιακά φτάσαμε ως εδώ.

Προφανώς και δεν υπερασπίζομαι το παρεμπόριο, ούτε ότι η Αστυνομία πρέπει να παραμένει απαθής. Όμως η δουλειά του αστυνομικού είναι εύκολη μόνο στα αστυνομικά κράτη. Στα σύγχρονα δημοκρατικά κράτη -στα οποία θέλουμε να κατατασσόμαστε-, οι αστυνομικοί πρέπει να γνωρίζουν τους νόμους και τα όριά τους· η εικόνα και η συμπεριφορά τους είναι πολύ σημαντική, ενώ αποτελούν την πρώτη επαφή του πολίτη με τη Δικαιοσύνη. Χρειάζονται εκπαίδευση και για τα επικίνδυνα καθήκοντα, αλλά και για να διατηρούν τη δυνατότητα (μαζί με τη δικαιοδοσία) να εκτιμούν πότε θα επέμβουν και πώς.

Έχουν παρέλθει οι καιροί που αμόρφωτοι χωροφύλακες κυνηγούσαν κομμουνιστές. Αλλά σε μια χώρα που η πλειονότητα των πολιτικών αναλύσεων ανατρέχει στα κατάλοιπα του Εμφυλίου, ίσως κάποιοι να έχουν ακόμη ψευδείς εικόνες αστυνομικών στο μυαλό τους. Μέχρι να αλλάξουν πολλά στη χώρα, ας μην απορούμε με τραγικά περιστατικά σαν τη σύλληψη ανήμπορων, όταν ταυτόχρονα είναι δύσκολο να συλληφθούν (και να καταδικαστούν από την ελληνική Δικαιοσύνη) όσοι πραγματικά εγκληματούν.