Συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ: Η… παραμόρφωση ενός άσχημου φόρου

Σύμφωνα με μια πρόσφατη και αρκετά τεκμηριωμένη μελέτη του ΙΟΒΕ («Η φορολογία των ακινήτων και το μέλλον του κλάδου των κατασκευών στην Ελλάδα»), με την κατάργηση του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ το ΑΕΠ της χώρας θα μεγάλωνε κατά €1,1 έως €1,4 δισ. ευρώ ετησίως, ο «ρυθμός μεγέθυνσης της ελληνικής οικονομίας τα επόμενα χρόνια θα μπορούσε να είναι κατά 0,60-0,67 ποσοστιαίες μονάδες υψηλότερος» και σε μία πενταετία θα δημιουργούνταν 33.000 νέες θέσεις εργασίας.

Πώς φτάσαμε να είμαστε ευρωπαϊκοί πρωταθλητές στον φόρο κατοχής ακινήτων

Ο ΕΝΦΙΑ (κλείνει φέτος τα πέμπτα του γενέθλια) αποτελεί μετεξέλιξη φόρων περιουσίας (ΕΕΤΗΔΕ/ΕΕΤΑ) που εισπράχθηκαν για 3 χρόνια μέσω λογαριασμών ηλεκτρικού ρεύματος και είχαν και σαν παράπλευρο αποτέλεσμα μεγάλες ζημιές για τη ΔΕH. Οι μοναδικοί κερδισμένοι ήταν κάποιοι απατεώνες (υπόθεση Energa) που εισέπραξαν εκατομμύρια φόρους τους οποίους -αφού γλέντησαν στη Μύκονο- κρύβουν ακόμη και σήμερα, παρότι κατοικούν στη φυλακή.

Ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ δεν υπήρχε στον αρχικό σχεδιασμό του φόρου. Προέκυψε ως απαίτηση του Ευάγγελου Βενιζέλου και βουλευτών επαρχίας, που ανησυχούσαν για την επιβάρυνση των ακινήτων εκτός σχεδίου πόλης.

Ταίριαζε και με την επικοινωνιακή πομφόλυγα της «φορολόγησης των πλουσίων», σε συνδυασμό με την αύξηση των αντικειμενικών τιμών μόνο σε ένα δήμο (Ψυχικού), θεωρώντας ότι εκεί μένουν όλοι οι πλούσιοι και ότι όλοι όσοι μένουν εκεί είναι πλούσιοι (φυσικά αυτό κρίθηκε αντισυνταγματικό, με αποτέλεσμα να επιστραφούν όλα τα επιπλέον ποσά στους δημότες Ψυχικού από τη σημερινή κυβέρνηση).

Επιλέγοντας την αύξηση των φόρων (αντί της μείωσης των δαπανών) ως πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης, η Ελλάδα κατέληξε να έχει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά φορολογίας κατοχής ακίνητης περιουσίας (ως ποσοστό του ΑΕΠ) και συναγωνίζεται χώρες (ΗΒ, Γαλλία) στις οποίες η αγορά ακινήτων έχει αποδόσεις, βάθος και ευκολία ρευστοποίησης.

Οι επόμενοι συμπλήρωσαν την καταστροφική πολιτική των προηγούμενων

Η σημερινή κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε εξαιρετικά επιτυχημένα τον ΕΝΦΙΑ προεκλογικά, χωρίς μάλιστα να της στοιχίσει η μετεκλογική ασυνέπεια αφού, όχι μόνο δεν κατάργησε τον τρισκατάρατο φόρο, αλλά τον αύξησε επιλεκτικά.

Συγκεκριμένα για τον συμπληρωματικό φόρο: (α) αύξησε τον συντελεστή για τις επιχειρήσεις από 0,50% σε 0,55%, (β) μείωσε το αφορολόγητο όριο για τα φυσικά πρόσωπα από 300 σε 200 χιλ. ευρώ, (γ) καθιέρωσε επιπλέον φορολόγηση 0,1% για τα ιδιοχρησιμοποιούμενα ακίνητα των επιχειρήσεων (που εξαιρούνταν της πρόσθετης φορολόγησης), (δ) κατάργησε την έκπτωση 50% του ΕΝΦΙΑ για τις ΑΕΕΑΠ ακυρώνοντας εκατοντάδες εκατομμύρια προγραμματισμένων επενδύσεων (διατηρώντας παράλληλα τα ιερά προνόμια της Εκκλησίας και των Μονών), (ε) κατάργησε την έκπτωση 20% στα μη ηλεκτροδοτούμενα ακίνητα, με αποτέλεσμα να φορολογούνται ακόμη και κουφάρια επιχειρήσεων ως ακίνητα-κόσμημα.

Οι επιπτώσεις των παραπάνω αποτυπώνονται στα απολογιστικά στοιχεία είσπραξης του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ, όπου παρατηρείται μία σημαντική αύξηση από το 2015 στο 2016:

1. Ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ ανέρχεται στο 20% του συνολικού φόρου.

2. Το 40% του συμπληρωτικού ΕΝΦΙΑ επιβαρύνει τις επιχειρήσεις.

3. Το μεγαλύτερο ποσοστό ΕΝΦΙΑ (56%) για περίπου 50 χιλιάδες επιχειρήσεις προέρχεται από τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ.

Συμπληρωματικά συμπεράσματα

Είναι φανερό ότι ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ:

(α) επιβαρύνει υπέρμετρα τόσο την παραγωγή όσο και τις υψηλές περιουσίες (που δεν αντιστοιχούν απαραίτητα και σε υψηλά εισοδήματα)

(β) υπερφορολογεί κυρίως τις επιχειρήσεις, συμβάλλοντας στη διατήρηση του επενδυτικού τέλματος. Τα πλούσια φυσικά πρόσωπα επηρεάζονται λιγότερο και έχουν τρόπους άμυνας (και μέσω μετανάστευσης του πλούτου τους).

(γ) δεν δικαιολογείται με το επιχείρημα της προοδευτικότητας, καθώς ο ΕΝΦΙΑ προβλέπει κλιμάκωση της φορολογίας ανάλογα με τις αντικειμενικές τιμές ζώνης και συνεπώς έχει χαρακτηριστικά προοδευτικής φορολογίας. Η έλλειψη Κτηματολογίου οδήγησε στην ανάγκη ο ΕΝΦΙΑ να μην υπολογίζεται στην αντικειμενική αξία των ακινήτων, καθώς δεν υπάρχει σε κάποια κρατική βάση δεδομένων. Η φορολογητέα αξία του ΕΝΦΙΑ υπολογίζεται με κλιμάκια και ο φόρος αυξάνεται ανά τετραγωνικό, ανάλογα με την αντικειμενική τιμή ζώνης.

Επισημαίνοντας τα λάθη αλλά αλληθωρίζοντας επίμονα αριστερά

Ο Στέφανος Μάνος και η Μιράντα Ξαφά επεσήμαναν επανειλημμένα τα συμπεράσματα της μελέτης του ΙΟΒΕ για τον συμπληρωματικό ΕΝΦΙΑ. Η απορία μου είναι γιατί δεν απευθύνονται και στη Νέα Δημοκρατία, η οποία θέσπισε τον συμπληρωματικό φόρο και προετοιμάζεται να αναλάβει την κυβέρνηση.

Φαίνεται ότι οι κομματικές προτιμήσεις δημιουργούν πολιτικούς γλωσσοδέτες. Οι θέσεις της ΝΔ για την αγορά ακινήτων είναι επιεικώς πρόχειρες. Θα ήταν προτιμότερο αντί η ΝΔ να τάζει μείωση του ΕΝΦΙΑ κατά 30% σε δύο δόσεις, να μείωνε 20% τον ΕΝΦΙΑ καταργώντας τον συμπληρωματικό φόρο. Η (σωστή) θέση της μεταφοράς του φόρου των ακινήτων στους Δήμους είναι αδύνατη με συμπληρωματικό φόρο καθώς δεν υπολογίζεται ανά ακίνητο αλλά στο άθροισμα της περιουσίας (η οποία μπορεί να βρίσκεται σε διαφορετικούς δήμους).

Φόροι περιουσίας

Η βασική λογική του συμπληρωματικού ΕΝΦΙΑ είναι η φορολόγηση της συνολικής περιουσίας. Προκύπτει όμως το ερώτημα: γιατί να υπολογίζονται μόνο τα ακίνητα και να εξαιρούνται τα υπόλοιπα περιουσιακά στοιχεία; (καταθέσεις, ομόλογα, μετοχές κ.λπ). Στην «επαναστατική περίοδο» της «πρώτης φοράς αριστερής» διακυβέρνησης, κάποιοι έφτασαν να ονειρεύονται την επιβολή ΕΝΦΙΑ στα ακίνητα Ελλήνων στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, όσες ευρωπαϊκές χώρες είχαν επιβάλει φόρο περιουσίας τον κατάργησαν σταδιακά. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστες χώρες (Νορβηγία, Ισπανία, Ελβετία) που συνεχίζουν να επιβάλλουν καθαρούς φόρους περιουσίας.

Οι πλούσιοι έχουν μικρότερο ποσοστό της περιουσίας τους σε ακίνητα σε σχέση με τους υπόλοιπους. Έχουν επίσης τις δυνατότητες ενός μπουφέ επενδυτικών προϊόντων παγκοσμίως, δυνατότητα που δεν διαθέτουν τα μεσαία και σίγουρα τα κατώτερα εισοδηματικά στρώματα, των οποίων τα ακίνητα είναι εγκλωβισμένα στις δαγκάνες του ΕΝΦΙΑ. Πολλοί πληρώνουν ενοίκιο ακόμη και για την κύρια κατοικία, διατηρώντας καταθέσεις στο εξωτερικό.

Στην Ελλάδα ανέκαθεν η οικονομική ελίτ διατηρούσε τις καταθέσεις της στο εξωτερικό (κάτι που δεν ισχύει για άλλες χώρες). Εδώ υπάρχουν αριστεροί πρίγκιπες που -παρότι υπουργοί της παρούσας κυβέρνησης- διατηρούν εκατομμύρια καταθέσεων στην Εσπερία.

Ο βασικότερος λόγος μετανάστευσης των καταθέσεων (πέραν αυτών που ήταν προϊόντα εγκλήματος) ήταν -και εξακολουθεί να είναι- η έλλειψη εμπιστοσύνης στο πολιτικό μας σύστημα. Ας μη μας διαφεύγει ότι η οικονομική ελίτ χρηματοδοτούσε κρυφά (αλλά όλοι γνωρίζαμε) κυβερνητικά κόμματα καθώς και μεμονωμένους πολιτικούς (χωρίς ποτέ να σταματήσουν να χλευάζουν ιδιωτικά το χαμηλό τους ανάστημα).

Συμπέρασμα

Ο συμπληρωματικός ΕΝΦΙΑ πρέπει να καταργηθεί άμεσα. Δημιουργεί στρεβλώσεις και αφανή κόστη που στοιχίζουν πανάκριβα. Η κυβέρνηση επέλεξε τη μείωση του ΕΝΦΙΑ σε 5,4 εκατ. φορολογούμενους (δηλαδή για το 85%) με μικρά ποσά που δεν θα έχουν πρακτικά κανένα θετικό αποτέλεσμα (πλην των επιδιωκόμενων ψήφων στις ερχόμενες εκλογές). Η αξιωματική αντιπολίτευση έχει παρόμοια προσέγγιση, τάζοντας μειώσεις που δεν αγγίζουν την προβληματική κατασκευή του ΕΝΦΙΑ.

Το ελληνικό δράμα είναι ότι οι μεταρρυθμίσεις που χρειαζόμαστε είναι αντιδημοφιλείς και έχουν ελάχιστους υποστηρικτές. Και δυστυχώς, δεν υπάρχει από μηχανής Θεός για να μας σώσει.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)