Η «γεροντοκρατία», ο Αντετοκούνμπο και το πλήγμα στην οικονομία

Η υπέρβαση της κρίσης προϋποθέτει τη στοιχειώδη επίγνωση των προβλημάτων μας και την επιλογή μακροπρόθεσμων στόχων. Διαβάζουμε για την πτώση της κατανάλωσης ακόμα και σε είδη πρώτης ανάγκης. Εκτιμώ ότι σχετίζεται σημαντικά με τη μετανάστευση των νέων, που είναι και οι καλύτεροι καταναλωτές.

Μετά από αρκετά χρόνια κρίσης και αδιεξόδων (σε πολλά από τα οποία μαζικά επιδιώξαμε να εγκλωβιστούμε), επικρατεί η μοιρολατρία. Η πιο συχνή προτροπή προς τους νέους είναι «φύγε, δεν έχει μέλλον αυτός ο τόπος».

Η δημογραφική γήρανση και τα αναπάντητα ερωτήματα

Όλες οι προβλέψεις καταλήγουν ότι η Ελλάδα του μέλλοντος θα έχει πληθυσμό μικρότερο και γηραιότερο από τον σημερινό. Ο καθηγητής Γιώργος Πρεβελάκης αναφέρει: «Χώρες με γηρασμένο πληθυσμό, εκτός από τα οικονομικά προβλήματα που συνεπάγεται η έντονη εξάρτηση των ανενεργών ηλικιωμένων από τους ενεργούς νεοτέρους, δίνουν προτεραιότητα στις ανάγκες του παρόντος έναντι του μέλλοντος. Μειώνουν τις αμυντικές δαπάνες και την προσπάθεια για την προβολή της χώρας στο εξωτερικό (soft-power), καθώς προέχει να καλυφθούν συντάξεις και δαπάνες για την υγεία.

Στην πολιτική ζωή επικρατεί ο συντηρητισμός. Η «γεροντοκρατία» καθιστά τους νέους de facto παραμελημένη μειονότητα. Ως αντίδραση, οι νέοι επιλέγουν την εξέγερση ή τη μετανάστευση, με αποτέλεσμα να αυξάνει ακόμη περισσότερο το ποσοστό του γηρασμένου πληθυσμού».

Ας συνειδητοποιήσουμε ότι είναι πρακτικώς αδύνατον να συντηρηθεί το ασφαλιστικό σύστημα, με δεδομένη τη μείωση του πληθυσμού και τη δραματική επιδείνωση της ηλικιακής πυραμίδας. Η χώρα πρέπει να κάνει κάποιες πολιτικές επιλογές όπως: θα ενισχύσω τις συντάξεις ακόμα και αυξάνοντας τους φόρους, ή θα ενισχύσω τους νέους και τη δημιουργία οικογένειας; Θέλουμε περισσότερες γεννήσεις υποστηρίζοντας τους νέους γονείς, ή θα συνεχίσουν να υποστηρίζουν τους νέους τα γηραιότερα μέλη της ελληνικής οικογένειας; Θέλουμε μετανάστες από άλλες χώρες (και ποιους), ή μας ενδιαφέρει η εθνική καθαρότητα;

Υπάρχουν μόνο τέσσερις μεταβλητές για τον αριθμό του πληθυσμού μιας χώρας: Οι γεννήσεις, οι θάνατοι, οι εισροές (μετανάστες από άλλες χώρες) και οι εκροές (μετανάστευση προς άλλες χώρες). Εκτός αν πιστεύουμε ότι θα κλωνοποιήσουμε μαζικά τον «νεοέλληνα» με τα καθαρά γονίδια, για να διατηρηθούν αναλλοίωτα στην αιωνιότητα.

#NBA Vote -Giannis Antetokounmpo

Τον περασμένο Δεκέμβριο διεξήχθη ψηφοφορία για τους παίκτες που θα συμμετείχαν στο All Star Game του NBA και ο Γιάννης Αντετοκούνμπο ήταν υποψήφιος. Το μόνο που χρειαζόταν ήταν να γράψει κάποιος στα social media ολογράφως το όνομα «Giannis Antetokounmpo» με το συνοδευτικό #NBAVote.

Ομολογώ πως δεν τον ψήφισα. Δεν ήταν ότι δεν ήθελα ο Αντετοκούνμπο να είναι ο πρώτος Έλληνας που θα συμμετείχε (και που ευτυχώς τα κατάφερε), αλλά ντράπηκα να στείλω την ψήφο μου. Κάθε φορά που πήγαινα να ψηφίσω, μου ερχόταν στο μυαλό το απολυτήριο Γυμνασίου που (παρότι γεννήθηκε) εδώ αναφέρει σαν υπηκοότητα: "Αλλοδαπός".

Ευτυχώς η Ελλάδα δεν κατόρθωσε να καταπιεί και αυτό το παιδί της. Διερωτώμαι όμως, θα αναγνωριζόταν ο Αντετοκούνμπο ως Έλληνας, αν δεν έπαιζε στο ΝΒΑ και παρέμενε ένας από τους Νιγηριανούς που πουλάνε γυαλιά ηλίου σε πεζοδρόμια και CD στις παραλίες;

Να φύγουνε, να πάνε αλλού

Σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις, οι Έλληνες πιστεύουν ότι: ο αριθμός των μεταναστών είναι υπερβολικά μεγάλος (88,3%), οι μετανάστες αυξάνουν την εγκληματικότητα (64,4%) και την ανεργία (58%), η παρουσία τους δεν έχει θετική οικονομική επίπτωση (63,6%), δεν εμπλουτίζει τον πολιτισμό μας (64,7%) και δεν βοηθάει στην επίλυση του μεταναστευτικού (72,5%). Αυτές οι απόψεις της πλειοψηφίας των Ελλήνων παρουσιάζουν μια σταθερότητα όπως φαίνεται και στον πίνακα (συγκρινόμενες με προηγούμενες έρευνες)

Ακόμα και σήμερα δεν έχει επαρκώς εκτιμηθεί πόσο καλό έχουν κάνει στην ελληνική οικονομία οι Αλβανοί μετανάστες. Παρότι αντηχούσε στα αυτιά τους το σύνθημα «δεν θα γίνεις Έλληνας ποτέ», ενσωματώθηκαν στην ελληνική κοινωνία με έναν εξαιρετικά αθόρυβο (και βολικό) τρόπο.

Στο εξαιρετικά διδακτικό βιβλίο του δημοσιογράφου Τζόναθαν Τέπερμαν «Λύσεις Υπάρχουν-Δέκα παραδείγματα από χώρες που έλυσαν κρίσιμα προβλήματα της εποχής τους» (εκδόσεις διαΝΕΟσις) αναφέρει ότι «το 60% των κορυφαίων επιχειρήσεων υψηλής τεχνολογίας στη Silicon Valley διοικούνται από μετανάστες πρώτης ή δεύτερης γενιάς».

Ο μύθος ότι ο Έλληνας έχει ανοσία στον ρατσισμό διαλύθηκε όταν εμφανίστηκαν οι πρώτοι μετανάστες στη δεκαετία του ’90, και ιδιαίτερα όταν ήρθαν στη χώρα και μετανάστες εκτός Βαλκανίων και Ανατολικής Ευρώπης. Είναι βολικοί όσοι δουλεύουν στα χωράφια ή σαν οικιακό προσωπικό, όταν οι οικογένειές τους είναι μακριά και τους περιμένουν να γυρίσουν (ενώ οι Έλληνες εργοδότες τους βλέπουν σαν προσωρινούς συγκατοίκους).

Τα οφέλη της οικονομίας από ανθρώπους που έχουν γεννηθεί αλλού (αυτοί ή οι γονείς τους) είναι πολλαπλά, ιδιαίτερα αν εφαρμόσουμε και τις σωστές πολιτικές και εκσυγχρονισμούς που σήμερα χρειάζεται η χώρα. Με την απαραίτητη συνθήκη ότι οι κανόνες θα ισχύουν για όλους, είτε έχουν γεννηθεί εδώ είτε αλλού και βρέθηκαν ανάμεσά μας.

Με ποιες προϋποθέσεις ενσωμάτωση

Σύμφωνα με έρευνα της Pew Research, οι Έλληνες σε ποσοστό 54% πιστεύουν ότι είναι σημαντικό να είναι κάποιος χριστιανός για να αποκτήσει την εθνική ταυτότητα (αν και το ποσοστό είναι 39% στις νεότερες ηλικίες 18 έως 34 ετών, είναι παγκόσμιο ρεκόρ).

Ταυτόχρονα η πλειοψηφία των Ελλήνων (μαζί με τους Ούγγρους που έχουν την πιο αντιδημοκρατική κυβέρνηση στην ΕΕ) θεωρεί σημαντικό να έχει γεννηθεί κάποιος εδώ για να είναι Έλληνας.

Είναι φανερό ότι μας ενοχλεί η μουσουλμανική πίστη των μεταναστών. Αυτό δεν είναι άλλωστε αποκλειστικά ελληνικό φαινόμενο, αν και ο όρος ισλαμοφοβία είναι προβληματικός και παραπλανητικός. Ούτε υποστηρίζω ότι οι θρησκευτικοί κανόνες πρέπει να υπερβαίνουν την ισχύ και τους νόμους του κοσμικού κράτους.

Και ναι, πρέπει επιτέλους να σεβαστούμε τον διαχωρισμό Κράτους - Εκκλησίας, που στη χώρα μας -παρότι δεν είναι και η πιο θεοσεβούμενη- είναι ατελής και προβληματικός. Η ελληνορθόδοξη Εκκλησία μάλλον έχει να κερδίσει αν δεν συνοδεύουν αγήματα και υπουργοί σκηνώματα αγίων. Αν όμως προϋπόθεση για να γίνει κάποιος Έλληνας είναι η βάπτισή του σαν χριστιανός ορθόδοξος, τότε εκτός των γηγενών που δεν το επιθυμούν, θα απομονώσουμε στις δικές τους κλειστές κοινωνίες και ένα μεγάλο τμήμα όσων έχουν έρθει στη χώρα, κάτι που έχει αποδειχθεί εκρηκτικό ακόμα και μετά από 2 ή 3 γενιές.

Είναι φανερό ότι πρέπει να συνυπάρξουμε και με όσους έχουν διαφορετικές ιδιότητες (πολιτισμικές, θρησκευτικές) ή χαρακτηριστικά, όπως κάνουν τα πλέον επιτυχημένα κράτη του πλανήτη. Αυτό δεν σημαίνει ανοχή σε όσους ξεφεύγουν των κανόνων που θέτουμε (αν και οι Έλληνες είναι οι πρώτοι που τους καταπατούν).

Όπως αναφέρει και η (διωκόμενη σαν ρατσίστρια) Σώτη Τριανταφύλλου, ο πλουραλισμός είναι διαφορετική έννοια από την πολυπολιτισμικότητα. Αν δημιουργηθούν εισαγόμενες κυψέλες ανθρώπων με διαφορετικούς κανόνες από αυτές της υπόλοιπης ελληνικής κοινωνίας, τότε έχουμε χάσει και το μελλοντικό παιχνίδι.

Ποιες προτεραιότητες χρειαζόμαστε

Η αναγκαιότητα θα οδηγήσει τελικά όσες χώρες έχουν δημογραφικό πρόβλημα στη λύση της μετανάστευσης. Ο τρόπος που η κάθε χώρα θα χειριστεί το θέμα της ενσωμάτωσης των μεταναστών στις νέες τους πατρίδες είναι καθοριστικό. Η Ελλάδα θα χρειαστεί 2 ή και περισσότερα εκατομμύρια μετανάστες τα επόμενα χρόνια.

Τυχόν άρνηση αυτής της πραγματικότητας σήμερα, θα πληρωθεί ακριβά σε ένα αύριο που δεν θα αργήσει. Ό,τι έχει διαμορφώσει ήδη η παγκοσμιοποίηση δεν πρόκειται να ανατραπεί ακόμα και αν αλλάξουν οι τάσεις ή οι ρυθμοί. Δεν είναι αναγκαίο να αρνηθούμε την ταυτότητά μας, αλλά ας μη μας διαφεύγει ότι και αυτή διαμορφώνεται συνέχεια (και όχι πάντα προς το καλύτερο).

Ταυτόχρονα πρέπει να αποφασίσουμε να δώσουμε προτεραιότητα ενίσχυσης στους νέους εις βάρος των γηραιοτέρων. Δεν πρέπει να σκοτώνουμε τους ανθρώπους σαν τα άλογα όταν γεράσουν, αλλά δεν είναι δυνατόν να στερούμε το δικαίωμα να ζήσουν αξιοπρεπώς όσοι γεννήθηκαν μετά το πάρτι που μας οδήγησε στη χρεοκοπία, ή με τις πολιτικές μας να εμποδίζουμε κάποιους ακόμα και να γεννηθούν εδώ.

Επίσης είναι ανάγκη να αυξήσουμε τους δεσμούς μας με όσους νέους Έλληνες εξόρισε η κρίση αντί να τους στερούμε ακόμα και το δικαίωμα στην ψήφο. Από την αντιμετώπιση αυτών των ζητουμένων θα κριθεί και η μελλοντική ύπαρξη της χώρας.

Όσο πιο έγκαιρα το συνειδητοποιήσουμε, τόσο το καλύτερο.

*Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.