Το κούρεμα χρέους και οι κίνδυνοι... υποτροπής

Ακόμα και για έναν λαό όπως τους Έλληνες που τους αρέσει να διαφωνούν για τα πάντα (Δόξα τω Θεώ!) υπάρχουν ορισμένες «αυτονόητες» αλήθειες. Μια από αυτές είναι ότι αν οι πιστωτές μας προέβαιναν σε μια ριζική μείωση του χρέους (ας πούμε 50%) αυτό θα σήμαινε ένα τέλος στα βάσανα μας.

Ομως καλώς ή κακώς το «αυτονόητο» δεν είναι κατ΄ ανάγκη αληθές. Ας μη ξεχνάμε ότι για εκατοντάδες έτη (ακόμα και σήμερα) θεωρείτο «αυτονόητο» ότι ο ήλιος «ανατέλλει» και «δύει» χωρίς αυτό να έχει καμία σχέση με την πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει και για το θέμα του χρέους.

Το αν η διαγραφή του χρέους βοηθά ή όχι μια χώρα είναι κάτι το οποίο μπορεί να τεκμηριώσει η εμπειρική έρευνα. Και δυστυχώς τα συμπεράσματα των επιστημονικών ερευνών δεν προσφέρουν πολύ χώρο για βεβαιότητες.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Απλοποιώντας κάπως τα πράγματα, αυτή την στιγμή υπάρχει μία διάσταση απόψεων μεταξύ της Ελλάδας και των ξένων (κυρίως ευρωπαίων) πιστωτών όσον αφορά το θέμα του Ελληνικού (κρατικού κυρίως) χρέους.

Ενώ αμφότεροι συμφωνούν ότι το μέγεθος του χρέους είναι προβληματικό, διαφωνούν για την αντιμετώπισή του. Οι Ελληνες ζητούν μια σημαντική ονομαστική μείωση του χρέους ενώ από την πλευρά τους οι «ξένοι» επιθυμούν μια μείωση με όρους Καθαρής Παρούσας Αξίας (NPV) –δηλαδή παράταση αποπληρωμής, μείωση του επιτοκίου κλπ.

Ποια από τις δύο προτάσεις οδηγεί στην έξοδο από την οικονομική κόλαση που βιώνει η Ελλάδα τα τελευταία έτη; Θα πρέπει να τονισθεί εδώ ότι η παγκόσμια επιστημονική βιβλιογραφία σε θέματα κρατικών χρεών δεν είναι τόσο πλούσια όσο η βιβλιογραφία σε θέματα χρεών του ιδιωτικού τομέα. Αλλά ας ρίξουμε μια ματιά σε ορισμένες πρόσφατες μελέτες.

Oι μελέτες του αφρικανολόγου Easterly δείχνουν ότι παραδόξως η διαγραφή χρεών σε υπερχρεωμένες φτωχές χώρες τις περισσότερες φορές οδηγεί ξανά σε υπερχρέωση τους. Απο την πλευρά του ο Rose δείχνει ότι η αναδιάρθρωση του κρατικού χρέους οδηγεί σε μείωση του εμπορίου κατά 8% του ΑΕΠ.

Σε έρευνα τους οι οικονομολόγοι Arteta και Hale δείχνουν ότι οι αναδιαρθρώσεις του κρατικού χρέους είναι πιο επιζήμιες για την πρόσβαση μιας χώρας στις διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές από ότι οι αναδιαρθρώσεις του ιδιωτικού χρέους.

Ομως πιο κοντά στα ενδιαφέροντα μας είναι η έρευνα των Reinhart and Trebesch (2016). Η μελέτη αυτή επικεντρώνεται στις επιπτώσεις της ελάφρυνσης του χρέους την δεκαετία του ‘30 στην Ευρώπη και την δεκαετία του ‘90 στην Λατινική Αμερική. Το συμπέρασμα τους είναι ότι η αναδιάρθρωση του χρέους είναι πιο αποτελεσματική όσον αφορά την ανάπτυξη όταν παίρνει την μορφή του «κουρέματος» παρά όταν παίρνει την μορφή NPV.

Επεκτείνοντας την προηγούμενη μελέτη οι οικονομολόγοι Gong Cheng, Javier Diaz-Cassou και Aitor Erce βρίσκουν ότι η ελάφρυνση του χρέους όταν παίρνει την μορφή «κουρέματος» οδηγεί σε 2% επιπλέον αύξηση του ΑΕΠ μετά από δύο έτη. Αντίθετα αν η ελάφρυνση παίρνει την μορφή ΝPV τότε δεν υπάρχει κανένα αναπτυξιακό μπόνους.

Σημαίνουν όλα αυτά ότι τώρα μπορούμε όλοι να συστρατευθούμε πίσω από το αίτημα της ονομαστικής διαγραφής του χρέους που προτείνει η Ελληνική κυβέρνηση;

Οχι ακριβώς. Διότι η έρευνα των τριών οικονομολόγων δείχνει και κάτι άλλο:

Οτι οι χώρες που δεν δέχονται «κούρεμα» του χρέους έχουν περισσότερες πιθανότητες να ακολουθήσουν μια σώφρωνα δημοσιονομική πολιτική σε σχέση με αυτές που δέχονται το «κούρεμα» (που πιθανότατα θα ξανακαταλήξουν υπερχρεωμένες). Οπως γράφουν συνοψίζοντας τα πορίσματα τους:

«Σύμφωνα με τους υπολογισμούς μας μόνο οι αναδιαρθρώσεις του χρέους που επιβάλλουν ένα ονομαστικό κούρεμα φαίνεται ότι βελτιώνουν τις οικονομικές προοπτικές των οφειλετών. Αυτές οι αναδιαρθρώσεις οδηγούν σε 2% υψηλότερη αύξηση του ΑΕΠ μετά από δύο έτη. Από την άλλη πλευρά οι συμφωνίες αναδιάρθρωσης που βασίζονται σε όρους NPV δεν έχουν θετικές επιπτώσεις στην ανάπτυξη. Ομως από την άλλη πλευρά οι χώρες που χρησιμοποιούν αναδιάρθρωση με όρους NPV έχουν περισσότερες πιθανότητες να ασκούν στο μέλλον μια σώφρωνα δημοσιονομική πολιτική από αυτές που επιτυγχάνουν ένα ονομαστικό κούρεμα τους χρέους. Οι έρευνες μας δείχνουν ότι αν το πρόβλημα της δημοσιονομικής πειθαρχίας είναι το βασικό πρόβλημα, τα ονομαστικά κουρέματα δεν είναι η λύση»

Δυστυχώς λοιπόν η ευτυχώς τίποτα δεν είναι «αυτονόητο» σε αυτή την ζωή. Ούτε καν το θέμα της διαγραφής του χρέους. Και έτσι θα μπορούμε να συνεχίσουμε να διαφωνούμε και σε αυτό το θέμα.

Δόξα τω Θεώ!

* Ο Τάκης Μίχας σπούδασε Ανθρωπολογία στη Δανία και εργάσθηκε για πολλά χρόνια σε Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Υπήρξε αρθρογράφος της Wall Street Journal και άλλων διεθνών εντύπων καθώς και συγγραφέας βιβλίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ζει στη Λατινική Αμερική, όπου γράφει βιβλίο για το φαινόμενο του Populismo.