Η οικονομία θέτει τα όρια στις «εκρήξεις» Ερντογάν

Παρακολουθούμε την τελευταία περίοδο, και ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 2015, μια επιθετική έξαρση του Τούρκου προέδρου Ερντογάν προς όλες τις πλευρές: εξωτερικές και εγχώριες. Δεν προτίθεμαι να αναλύσω εδώ τους λόγους. Εντελώς πρόσφατα έχουμε σε εξέλιξη τις αντιπαραθέσεις με τη Γερμανία και την Ολλανδία, για τους λόγους που είναι ευρέως γνωστοί.

Μέχρι πού μπορεί να αντέξει ο Ερντογάν αυτή την αντιπαράθεση; Υπάρχει κάποιο όριο που θέτει σαφείς περιορισμούς σε όλες αυτές τις «υπολογισμένες» εκρήξεις του Ερντογάν; Νομίζω πως ναι. Είναι η κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, η οποία την τελευταία περίοδο έχει πάρει την κατιούσα. Βεβαίως δεν θέλω να ισχυριστώ ότι η οικονομία μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο, όταν κάποιος θέλει να υπερβεί τα όρια. Όμως νομίζω ότι ο Ερντογάν δεν είναι ο ανθρώπινος τύπος που μπορεί να πράξει με αυτόν τον τρόπο.

Οι ιδεολογικές προκείμενές του είναι γεμάτες από χυδαίο πραγματισμό, ούτε καν αξιοπρεπή πραγματισμό αμερικανικής προέλευσης. Θα προσπαθήσω να δείξω, στο πλαίσιο αυτού του άρθρου, τους συγκεκριμένους περιορισμούς στους οποίους υπόκειται η τουρκική οικονομία και τη μεγάλη εξάρτησή της από τις αντίστοιχες ευρωπαϊκές.

Οι κύριοι δείκτες της τουρκικής οικονομίας δείχνουν με σαφήνεια ότι βρίσκεται σε καθοδική πορεία. Σύμφωνα με τα στοιχεία της τουρκικής Στατιστικής Υπηρεσίας, ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν αρνητικός για το τρίτο τρίμηνο του 2016, στο -1,8%, με αποτέλεσμα ο ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ για το 2016 να κυμανθεί γύρω στο 3%, πολύ χαμηλό για μια αναπτυσσόμενη οικονομία που τη δεκαετία 2003-2012 μεγεθυνόταν με μέσο ετήσιο ρυθμό περίπου 8,5%. Ο πληθωρισμός (ΔΤΚ) τον Φεβρουάριο 2017 σκαρφάλωσε στο 10,13%, πολύ μακριά από τον στόχο που είχε θέσει η Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, περίπου στο 5,5%.

Τους περασμένους μήνες, λόγω διεθνών και κυρίως εγχώριων παραγόντων, σημειώθηκε έξοδος, δυτικής προέλευσης, βραχυπρόθεσμων ξένων επενδύσεων χαρτοφυλακίου από τις τουρκικές επιχειρήσεις, οι οποίες ως γνωστόν έχουν συνολικές υποχρεώσεις σε ξένο νόμισμα που υπερβαίνουν τα 213 δισ. δολάρια, και βραχυπρόθεσμες υποχρεώσεις ύψους 98,2 δισ. δολάρια (εκ των οποίων τα δύο τρίτα ανήκουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα).

Οι εξελίξεις αυτές οδήγησαν στην υποτίμηση της αξίας της τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου, του ευρώ, του ρωσικού ρουβλιού, αλλά και δέσμης νομισμάτων αναδυόμενων οικονομιών, προκαλώντας αφενός αύξηση του κόστους αναχρηματοδότησης της τουρκικής οικονομίας και αφετέρου δυσκολίες στην ίδια την αναχρηματοδότησή της, λόγω του σημαντικού ελλείμματος του τουρκικού ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.

Το τελευταίο επιβαρύνθηκε ιδιαιτέρως από τις απώλειες του τουριστικού τομέα της οικονομίας λόγω της κατάστασης στο εσωτερικό της χώρας, αλλά και των σχέσεων με τους γείτονές της (κυρίως τους Ρώσους).

Η δύσκολη αυτή κατάσταση, ως προς την αναχρηματοδότηση του εξωτερικού χρέους, αλλά και την ανάγκη συναλλάγματος στην οποία βρίσκεται η Τουρκία, έγινε εμφανής όταν ο ίδιος ο Ερντογάν κάλεσε τον τουρκικό λαό να μετατρέψει σε τουρκικές λίρες ό,τι διακρατούσε σε ξένο νόμισμα.

Μάλιστα προχώρησε στη μετατροπή σε εγχώριο νόμισμα των καταθέσεων σε ξένο νόμισμα που διατηρούσαν ορισμένες δημόσιες επιχειρήσεις (π.χ. το Χρηματιστήριο Αξιών της Κωνσταντινούπολης).

Σημειώνουμε ότι στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβέρνησης, στις 12 Ιανουαρίου 2017, δημοσιεύτηκε κυβερνητική απόφαση σύμφωνα με την οποία δίνεται η δυνατότητα να χορηγηθεί η τουρκική υπηκοότητα σε όσους ξένους υπηκόους:

* Αγοράσουν ακίνητη περιουσία αξίας τουλάχιστον 1 εκατομμυρίου δολαρίων.

* Έχουν πάγιες επενδύσεις τουλάχιστον 2 εκατομμυρίων.

* Έχουν δημιουργήσει τουλάχιστον 100 θέσεις εργασίας.

* Έχουν καταθέσεις ύψους τουλάχιστον 3 εκατομμυρίων δολαρίων για τρία έτη.

* Έχουν αγοράσει κρατικά ομόλογα ύψους τουλάχιστον 3 εκατομμυρίων δολαρίων και τα διακρατούν για τρία έτη.

Όλα αυτά στην προσπάθεια να προσελκυσθούν ξένοι πόροι.

* Ο Κώστας Μελάς είναι Δρ Οικονομίας, πρόεδρος του ομίλου Κοινωνικού Οικονομικού Προβληματισμού και Πολιτικής Δράσης