Το ευρώ, οι μεταρρυθμίσεις και το μεγάλο δίκιο του Γιούνκερ

Σε πρόσφατες δηλώσεις του ο πρόεδρος της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ ανέφερε ότι η Ελλάδα έκανε μεταρρυθμίσεις που δεν έκαναν πολλές άλλες χώρες.

«Οι Έλληνες,» είπε, «παρά την όποια δυσθυμία για την κατάσταση, έκαναν παρά πολλές διαρθρωτικές -και άλλες- μεταρρυθμίσεις, περισσότερες από τους δογματικούς Βορειοευρωπαίους».

Με αυτή του τη δήλωση ο πρόεδρος της Κομισιόν -άθελά του φυσικά- «έθαψε» οριστικά το επιχείρημα όσων πιστεύουν ότι για την τραγική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η χώρα σήμερα δεν ευθύνεται το ευρώ, αλλά η έλλειψη μεταρρυθμίσεων.

Διότι προφανώς αν η Ελλάδα έχει κάνει περισσότερες μεταρρυθμίσεις από τους «δογματικούς Βορειοευρωπαίους», τότε πώς εξηγείται αλήθεια το γεγονός ότι οι Βορειοευρωπαίοι βρίσκονται σε απείρως καλύτερη οικονομική κατάσταση; Πολύ απλά: Διότι για την τραγική κατάσταση της Ελλάδας σήμερα δεν ευθύνεται η έλλειψη μεταρρυθμίσεων (άσχετα με το πόσο αναγκαίες είναι για αισθητικούς λόγους) αλλά το ευρώ.

H εμπειρική πραγματικότητα, όπως και ο έρωτας, δυστυχώς έρχονται πολλές φορές να διαψεύσουν και τις πιο λογικές αναλύσεις μας.

Πιστεύουμε και θεωρούμε αυτονόητο ότι αν κρύψουμε κάπως τη φαλάκρα μας, αν χάσουμε μερικά κιλά, αν γίνουμε «cool», τότε η «καλή» μας θα σπεύσει επιτέλους να μας πει το «ναι», που με τόση ανυπομονησία περιμέναμε. Και όταν αυτό δεν συμβεί, αρνούμεθα να κατανοήσουμε το γεγονός και προσφεύγουμε σε διάφορες «συνωμοσιολογικές» θεωρίες.

Το ίδιο και με τις οικονομικές μας θεωρίες. Πιστεύουμε και θεωρούμε αυτονόητο ότι αν υλοποιηθούν οι διάφορες «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις», θα γίνουμε μια «cool» οικονομία που επιτέλους θα επιτύχει την Ανάπτυξη. Και όταν δεν συμβαίνει αυτό, αρχίζουμε να βρίζουμε τους επάρατους… «δραχμιστές»!

Όμως, όπως έδειξε ο Δανός οικονομολόγος Λαρς Κρίστενσεν σε δημοσίευσή του, η ανάπτυξη εντός των χωρών της ευρωζώνης δεν εξαρτάται από τις «διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις» που έχει κάνει μια χώρα αλλά από την ειδική σχέση που έχει το νόμισμα της χώρας με το ευρώ.

Συγκεκριμένα, συνέκρινε τους ρυθμούς ανάπτυξης αφενός των χωρών της ευρωζώνης και αυτών που έχουν σταθερές ισοτιμίες προς το ευρώ (όπως η Βουλγαρία και η Δανία) -που τις αποκαλεί «peggers»- και αφετέρου αυτών που έχουν κυμαινόμενες ή ημικυμαινόμενες ισοτιμίες προς το ευρώ -τις «floaters»: Σουηδία, Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Ρουμανία. Επίσης ο Κρίστενσεν συμπεριέλαβε στις floaters τις Ελβετία, Τουρκία, Ισλανδία και Νορβηγία.

Στο γράφημα οι peggers έχουν κόκκινο χρώμα και οι floaters πράσινο.

Τα αποτελέσματα είναι συγκλονιστικά. Οπως δείχνει το γράφημα:

Μεταξύ των 21 ευρωζωνικών χωρών (peggers) περίπου οι μισές έχουν σήμερα χαμηλότερο ΑΕΠ από ό,τι το 2007, ενώ αντίστοιχα, όλες οι χώρες με κυμαινόμενες ισοτιμίες (floaters) έχουν σήμερα υψηλότερο ΑΕΠ από ό,τι το 2007!

Αν κοιτάξουμε τον μέσο (median) ρυθμό ανάπτυξης από το 2007 έως το 2015, οι floaters είχαν πενταπλάσιους (!) ρυθμούς ανάπτυξης από ό,τι οι peggers: 7,9% έναντι 1,5%!

Ακόμα και η Ισλανδία, που υπέστη τραπεζική κατάρρευση το 2008, και η Ουγγαρία, που ήταν πολιτικά δυσλειτουργική και με υψηλό χρέος, παρουσιάζουν υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης από ό,τι η πλειοψηφία των χωρών της ευρωζώνης.

Μάλιστα, αυτές οι δύο χώρες ξεπέρασαν Ολλανδία, Δανία και Φινλανδία -χώρες τις οποίες οι οπαδοί της ευρωζώνης πάντοτε θεωρούν ως πρότυπα επιτυχών μεταρρυθμίσεων, χρηστής διαχείρισης, έλλειψης διαφθοράς κ.λπ.!

Με άλλα λόγια, οι οικονομικές προοπτικές μιας χώρας εκτός της ευρωζώνης είναι καλύτερες απ’ αυτές που είναι εντός! Το νόμισμα κάνει τη διαφορά και όχι κάποιες φαντασιακές μεταρρυθμίσεις. Kάτι φυσικά που δεν είναι news για τους Κινέζους αλλά εξακολουθεί παραδόξως να είναι «είδηση» για τους εγχώριους «ευρωπαϊστές».....

«Για μένα», γράφει ο Δανός οικονομολόγος, «δεν υπάρχει καμία αμφιβολία. Η μαζική υπεροχή των floaters δεν είναι σύμπτωση. Το ευρώ είναι ένας Μηχανισμός Νομισματικού Στραγγαλισμού και αν δεν υπήρχε η κρίση που βιώνουμε στην Ευρώπη, θα είχε προ καιρού τελειώσει».

Kαι προσθέτει:

«Μπορούμε να συζητήσουμε γιατί το ευρώ υπήρξε μια τέτοια μηχανή καταστροφής της ανάπτυξης, όμως δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η κρίση στην Ευρώπη προκλήθηκε από το ευρώ και όχι από την ατομική κακοδιαχείριση διάφορων οικονομιών».

Φυσικά παραμένει τo αρχικό ερώτημα γιατί οι οικονομικές αναλύσεις μας, όσο λογικές και αν είναι, διαψεύδονται πολλές φορές από την εμπειρική πραγματικότητα -τον μοναδικό κριτή της αλήθειας .

Διότι όπως έδειξε ο κορυφαίος ιστορικός της επιστήμης, ο μακαρίτης Τόμας Κουν στο μνημειώδες The Structure of Scientific Revolutions, πολλές φορές οι θεωρίες μας βασίζονται σε ορισμένες ασυνείδητες απόψεις που έχουμε, π.χ. για την ανθρώπινη φύση, που τις θεωρούμε «αυτονόητες» και οι οποίες επηρεάζουν την ανάλυσή μας χωρίς καν να το συνειδητοποιούμε.

Υπάρχουν πάντα οι «απροσδιόριστοι παράμετροι» που προσδιορίζουν τον βαθμό εναρμόνισης των θεωριών μας με την πραγματικότητα.

Ευτυχώς, υπάρχει πάντοτε ο τελευταίος κριτής, η εμπειρική πραγματικότητα, που μας απαλλάσσει (ελπίζουμε!) από τις ψευδαισθήσεις μας. 

* Ο Τάκης Μίχας σπούδασε Ανθρωπολογία στη Δανία και εργάσθηκε για πολλά χρόνια σε Ελευθεροτυπία και Καθημερινή. Υπήρξε αρθρογράφος της Wall Street Journal και άλλων διεθνών εντύπων καθώς και συγγραφέας βιβλίων στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Ζει στη Λατινική Αμερική, όπου γράφει βιβλίο για το φαινόμενο του Populismo.