Oι κίνδυνοι για την ευρωπαϊκή οικονομία

Δουλειά και καθήκον των επενδυτικών συμβούλων και των χρηματοοικονομικών αναλυτών στις τράπεζες είναι να προβλέπουν τι μπορεί να συμβεί σε ένα οικονομικό περιβάλλον και ανάλογα να προτείνουν στρατηγικές και κινήσεις.

Κατά κανόνα δε, με βάση την περίφημη θεωρία του «όποιος φυλάει τα ρούχα του έχει τα μισά», οι διάφοροι σύμβουλοι-αναλυτές δίνουν μεγαλύτερη έμφαση στα καταστροφικά σενάρια παρά στην ψύχραιμη ανάλυση της πραγματικότητας.

Εξάλλου, επειδή τα καταστροφικά σενάρια δημιουργούν και το ανάλογο κλίμα, προσφέρονται για κερδοσκοπικές κινήσεις -με αποτέλεσμα κάποιοι Τζωρτζ Σόρος, Ντόναλντ Τραμπ κ.α. να γίνονται δισεκατομμυριούχοι και στη συνέχεια να κάνουν φιλανθρωπίες και να υπόσχονται μέτρα υπέρ των... πτωχών.

Στο πλαίσιο αυτό, από τον αγγλοσαξονικό κυρίως χώρο, βρίθουν εκ νέου οι καταστροφικές προβλέψεις για την Ευρώπη και την πορεία της, ενώ επανέρχεται στο προσκήνιο η περί ευρώ καταστροφολογία. Έτσι, ορισμένοι επενδυτές εκπονούν στρατηγικές ωσάν η ΕΕ να βρισκόταν υπό διάλυση, πράγμα που απέχει αισθητά από την πραγματικότητα.

Διαχειριστές κεφαλαίων που συμμετείχαν φέτος στη Συνάντηση Επενδυτών του Reuters θεωρούν ότι πρόκειται για τους μεγαλύτερους κινδύνους για το 2017 και επισημαίνουν ότι η ανάδυση του δεξιού λαϊκισμού οδήγησε στο αιφνιδιαστικό αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στη Βρετανία και των προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ.

«Οι περισσότεροι πελάτες μας ανησυχούν περισσότερο για την Ευρώπη», αναφέρει ο Μαρκ Χάφελε, διευθυντικό στέλεχος της UBS Wealth Management, που καθορίζει την επενδυτική πολιτική για περιουσιακά στοιχεία άνω των 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων. Όπως τονίζει, «ο μεγάλος κίνδυνος θα ήταν μία διάλυση της ΕΕ, αν αναλάβουν την εξουσία πολλά δεξιά κόμματα, όπως της Μαρίν Λε Πέν στην Γαλλία που θέλει να βγάλει από την ευρωζώνη μία μεγάλη χώρα σαν τη Γαλλία. Αυτό φοβίζει τον κόσμο». Ο Χάφελε προβλέπει άνοδο του ευρώ το 2017 -μία πρόβλεψη που αντανακλά την άποψη ότι είναι ακόμα παράτολμο να στοιχηματίσει κανείς στη διάλυση της ευρωζώνης.

Ο Χιου Χέντρι, ωστόσο, ιδρυτής και υπεύθυνος επενδύσεων του hedge fund Electrica Asset Management, είναι πιο απαισιόδοξος. Επισημαίνει πως όλο και περισσότεροι επενδυτές στοιχηματίζουν στην «ευρωπαϊκή διάλυση», που, αν γίνει πραγματικότητα το επόμενο έτος, θα έχει επίκεντρο τις γαλλικές εκλογές τον Μάιο. Εκτιμά ότι «ο μεγαλύτερος κίνδυνος για την παγκόσμια οικονομία είναι η οξύτατη πολιτική κρίση που επικρέμεται πάνω από την Ευρώπη και την οποία δεν μπορεί να αντιμετωπίσει η νομισματική πολιτική».

Κατά τη γνώμη μας, οι παραπάνω εκτιμήσεις, αν δεν κρύβουν κερδοσκοπικές προθέσεις, υποδηλώνουν παντελή άγνοια του θεσμικού υπόβαθρου της ΕΕ, αλλά και του τρόπου που η οντότητα αυτή λειτουργεί. Ακόμα χειρότερα, οι καταστροφολογικές προβλέψεις καλλιεργούν φόβους και λαϊκισμούς και στην ουσία συσκοτίζουν τα πραγματικά προβλήματα. Και, από την άποψη αυτή, στη σφαίρα της οικονομίας δύο είναι σήμερα τα μεγάλα ευρωπαϊκά προβλήματα.

Το πρώτο είναι η κάμψη της παραγωγικότητας και η απώλεια ποσοστών συμμετοχής στην παγκόσμια αγορά. Από 26% συμμετοχή στο παγκόσμιο εμπόριο το 1996, η ΕΕ των 28 χωρών μελών έχει πέσει στο 20% σήμερα, αλλά παραμένει πάντα η πρώτη εμπορική δύναμη στον κόσμο. Σε απόλυτα νούμερα, αυτή η πτώση της τελευταίας εικοσαετίας αντιπροσωπεύει περί τα 20 τρισεκατομμύρια ευρώ, τα οποία εκτιμάται ότι θα μπορούσαν να είχαν μεταφραστεί σε 10 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Αντ' αυτού, την εικοσαετία 1996-2016 η ΕΕ αύξησε αισθητά τα δημόσια χρέη των χωρών μελών της, τα οποία σήμερα αντιπροσωπεύουν περί τα 15 τρισεκατομμύρια ευρώ. Είναι, δηλαδή, ισόποσα περίπου με την απώλεια εμπορικού τζίρου.

Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι στην εικοσαετία της εμπορικής υποχωρήσεως μειώθηκε και η συνολική αποταμίευση στην Ευρώπη -γεγονός που κάνει δύσκολη και τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών τραπεζών, πολλές από τις οποίες αντιμετωπίζουν προβλήματα κεφαλαιοποίησης.

Αν δε στα παραπάνω προβλήματα προσθέσουμε και τη δημογραφική κάμψη της ΕΕ, τότε η χρηματοοικονομική της κατάσταση παρουσιάζει επιδείνωση. Και το πιθανότερο είναι η τελευταία να οδηγήσει σε περισσότερη Ευρώπη μετά τις τελευταίες αμερικανικές εκλογές.

Ως γνωστόν, στη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας ο Ντόναλντ Τραμπ ανακοίνωσε ένα δημοσιονομικά επεκτατικό πρόγραμμα. Μεταξύ άλλων, υπόσχεται γενναίες φοροαπαλλαγές, αύξηση στις αμυντικές δαπάνες και ένα γιγάντιο πρόγραμμα ανακατασκευής εθνικών υποδομών. Όλα αυτά απαιτούν χρήματα, πάρα πολλά χρήματα, ακόμα και για τα δεδομένα των ΗΠΑ. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει πλεόνασμα και δεν θα μπορούν να χρηματοδοτηθούν μέσω φόρων, θα πρέπει αναγκαστικά να χρηματοδοτηθούν μέσω δανεισμού. Το επίπεδο δανεισμού των ΗΠΑ είναι ήδη σε αστρονομικά επίπεδα και δεν φαίνονται στον ορίζοντα τάσεις αποκλιμάκωσης.

Το πιθανότερο, λοιπόν, είναι να υπάρξουν πληθωριστικές πιέσεις και αύξηση των επιτοκίων του δολαρίου. Αυτό σημαίνει ότι θα υπάρξουν σημαντικές ανακατατάξεις στις παγκόσμιες χρηματαγορές και μεταφορά επενδυτικών κεφαλαίων προς τις ΗΠΑ. Πώς θα επηρεαστεί η ευρωπαϊκή οικονομία, ειδικά σε μία περίοδο όπου η μακροπρόθεσμη τάση είναι για πτώση του ευρώ σε σχέση με το δολάριο; Κανείς δεν μπορεί να ξέρει ακριβώς. Το μόνο σίγουρο είναι ότι πολλά θα εξαρτηθούν από τις πολιτικές που θα επιλέξει να εφαρμόσει ο νέος Αμερικανός πρόεδρος και όχι από τις προεκλογικές εξαγγελίες του.

Κατά συνέπεια, η δική μας πρόβλεψη είναι ότι το 2017 θα έχει δυσκολίες αλλά και ευκαιρίες για την Ευρώπη, η δε πιθανή υποτίμηση του ευρώ έναντι του δολαρίου θα ενισχύσει τις χώρες με εξωστρέφεια.

Όσο για τους «πολλά βαρείς», οι οποίοι προβλέπουν τη διάλυση της ευρωζώνης, καλά θα κάνουν να ενημερώνονται για το τι γίνεται και από την πλευρά της Κίνας και των θέσεών της, τόσο έναντι του ενιαίου νομίσματος όσο και απέναντι στο ελεύθερο εμπόριο.

Κατά τα λοιπά, η κυρία Λε Πεν δεν πρόκειται να δει εξουσία και οι Ιταλοί σε μεγάλο βαθμό ξέρουν καλύτερα από εμάς τι κάνουν.