Η φοροκαταιγίδα, τα κακομαθημένα παιδιά και οι... δανειστές

Δεν υπάρχει δήλωση επαγγελματικού εκπροσώπου που να μην αναφέρει το πρόβλημα της υπερφορολόγησης. Όλοι οι διεθνείς δείκτες κατατάσσουν την Ελλάδα σταθερά στις τελευταίες θέσεις ανάμεσα σε απίθανες χώρες στο θέμα της επιχειρηματικότητας.

Παρότι ο ΟΟΣΑ αναφέρει την Ελλάδα πρώτη σε μεταρρυθμίσεις (για τα έτη 2007-2014), ελάχιστα έχει βελτιωθεί η θέση μας σε διεθνείς μετρήσεις. Μάλλον ο ΟΟΣΑ μετράει τα νομοθετικά ψηφίσματα (σε μία χώρα που δεν τηρεί όσα νομοθετεί), ενώ η νομοθετική πλημμυρίδα ενισχύει την απέχθεια του ελληνικού λαού σε οτιδήποτε βαφτίζεται μεταρρύθμιση.

Στο μυαλό των Ελλήνων, οι «επώδυνες μεταρρυθμίσεις» είναι ταυτισμένες με αυξήσεις φόρων. Όλες οι κυβερνήσεις, από την έναρξη της κρίσης, έριξαν την ευθύνη αύξησης των φόρων στους ξένους. Η σημερινή προσθέτει και «χαώδεις ιδεολογικές διαφορές» από τον (κατά Παυλόπουλο) «μινώταυρο του νεοφιλελευθερισμού».

Αυτό ταιριάζει με την πεποίθηση της πλειοψηφίας των Ελλήνων ότι περίπου ο μισός πλανήτης κοιμάται και ξυπνάει μηχανορραφώντας συνωμοσίες για την κατασπάραξη του πλούτου της χώρας. Είναι ένα μεγάλο αλλά και βαθιά παρηγορητικό ψέμα. Μήπως όμως φταίνε τελικά οι ξένοι για τις αυξήσεις των φόρων;

Ανάλγητοι δανειστές, ευαίσθητοι Ελληνες

Ο ιστορικός Κ. Κωστής έγραψε μία ωραία συνοπτική ιστορία του νεοελληνικού κράτους από τον 18ο αιώνα έως σήμερα και έβαλε (διόλου τυχαία) για τίτλο του βιβλίου «Τα κακομαθημένα παιδιά της Ιστορίας». Η πλειοψηφία των Ελλήνων πιστεύει ότι «οι ξένοι» θέλουν να μας χρεοκοπήσουν για να πάρουν για ένα κομμάτι ψωμί (μπιρ-παρά στα τούρκικα) το έδαφος, το υπέδαφος και τις θάλασσές μας. Πιστεύουν ότι η Ελλάδα έχει προσφέρει περισσότερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση από όσα έχει λάβει από αυτήν (53,9% σύμφωνα με έρευνα της διαΝΕΟσις Απρ. 2015). Τα κακομαθημένα παιδιά πάντα ψάχνουν για δικαιολογίες και ευθύνες τρίτων.

Βέβαια στον σύγχρονο ελληνικό εμπορικό κινηματογράφο υπάρχει και «Ένας Άλλος Κόσμος», όπου η ανάλγητη ελεγκτής εκπρόσωπος των ξένων αφεντικών απέκτησε τύψεις από τον τρόπο που φέρθηκε σε Ελληνες εργαζόμενους. Αν τέτοιες φαντασιώσεις έχουν έστω και ελάχιστη σχέση με την πραγματικότητα, τότε -πού ξέρεις- μπορεί και να μας λυπηθεί η Βελκουλέσκου. Ποια είναι όμως η πραγματική κατάσταση στην οποία βρισκόμαστε;

Με το ένα πόδι στη δραχμή

Πολλοί σοβαροί χρηματοοικονομικοί αναλυτές (όπως ο Α. Κούτρας) αναφέρουν ότι είμαστε ήδη σε «καθεστώς μισής δραχμής» καθώς «υπάρχει μία de facto απεξάρτηση από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα και πλέον σχεδόν κανείς δεν πάει σε τράπεζα για να πάρει δάνειο, αλλά για να διεκπεραιώσει πληρωμές». Χιλιάδες επιχειρήσεις και εκατομμύρια πολίτες έχουν πλέον προσαρμοστεί στο περιβάλλον των capital controls, τα οποία φρενάρουν την οικονομία και έχουν φέρει τη χώρα δεκαετίες πίσω, παρά τους ισχυρισμούς της κυβέρνησης για περιορισμένες επιδράσεις.

Η προσαρμογή είναι ένα φυσιολογικό αποτέλεσμα που θα επιτύγχαναν έτσι και αλλιώς εύκολα οι Έλληνες καθώς είναι συνηθισμένοι σε τακτικές επιβίωσης έναντι ενός κράτους που θεωρούν (τις περισσότερες φορές δίκαια) εχθρικό και επικίνδυνο. Έχουν πλέον αποσυρθεί πάνω από 115 δισεκατομμύρια ευρώ (!) από το εγχώριο τραπεζικό σύστημα στη διάρκεια της κρίσης. Οι Ελληνες, εκτιμώντας ολόσωστα τα ρίσκα, προχώρησαν σε αναλήψεις και εμβάσματα στο εξωτερικό που ήταν ευθέως ανάλογα με τους μεταβαλλόμενους βαθμούς κινδύνου εξόδου από το ευρώ.

Από τον Οκτώβριο 2009 και μέχρι τις εκλογές του Ιουνίου 2012 αποσύρθηκαν 88,9 δισ. ευρώ (στοιχεία της ΤτΕ) με προορισμούς κυρίως ξένες τράπεζες και κρατικά ομόλογα της Δυτικής Ευρώπης. Από τον Νοέμβριο 2014 μέχρι το κλείδωμα των καταθέσεων τον Ιούλιο του 2015 εξαφανίστηκαν 45 δισ. ευρώ σε όποιο προορισμό θα μπορούσαν να είναι ελεύθερα προσβάσιμα (ακόμα και στα στρώματα). Τα capital controls είχαν προαναγγελθεί τόσες πολλές φορές που λίγους έπιασαν στον ύπνο.

Κλειδώνω-ξεκλειδώνω, αλλά οι καταθέσεις δραπετεύουν

Τον Ιούλιο οι καταθέσεις των ελληνικών τραπεζών ανήλθαν σε 122,6 δισ. ευρώ, όταν στα τέλη του 2001 (χρονιά εισόδου μας στο ευρώ) ήταν 126 δισ. Οι φόροι πλέον πληρώνονται από καταθέσεις και όχι από κέρδη ή αμοιβές.

Αμυνόμενες στην επερχόμενη φορολογική επιδρομή, οι εναπομείνασες κερδοφόρες επιχειρήσεις μετακομίζουν το ταμείο και τις χρηματοοικονομικές τους συναλλαγές εκτός Ελλάδος. Τα λίγα στελέχη του ιδιωτικού τομέα (τα οποία προνομιακά στοχεύουν φορολογικά μέτρα) αντιδρούν με διάφορους τρόπους (όπως μεταφέροντας τη φορολογική τους κατοικία σε θυγατρικές της εταιρείας τους στο εξωτερικό ή μετατρέποντας μισθούς σε διανομή κερδών Δ.Σ.).

Πρόκειται για απολύτως φυσιολογικές αντιδράσεις και δεν υπάρχουν στοιχεία ανηθικότητας ή απουσίας φορολογικής συνείδησης. Καθώς οι προηγούμενες κυβερνήσεις έφτασαν τη φορολογική επιβάρυνση στο ταβάνι, η περαιτέρω αύξησή της από τη σημερινή κυβέρνηση οδηγεί επιχειρήσεις, επαγγελματίες και στελέχη του ιδιωτικού τομέα είτε στις στέγες με τα αφορολόγητα κεραμίδια είτε στη μεταμόρφωσή τους σε μη ανιχνεύσιμα φαντάσματα της παραοικονομίας. Εν μέσω συνεχιζόμενης ύφεσης είναι φανερό ότι η φοροδοτική ικανότητα της χώρας είναι εξαντλημένη και η φορολόγηση κάθε δραστηριότητας ή ο ΕΝΦΙΑ αποτελεί μια έμμεση κατάσχεση των καταθέσεων.

Σε ποιους να καταλογίσουμε τις ευθύνες

Ο πρόεδρος του Euroworking Group Τόμας Βίζερ σε συνέντευξή του ανέφερε ότι η αύξηση φόρων ήταν πολιτική επιλογή της κυβέρνησης. Η αλήθεια είναι ότι κάτι είχαμε υποψιαστεί. Το θέμα είναι γιατί οι ξένοι δεν επέμειναν στην εφαρμογή άλλου μίγματος απέναντι σε μία κυβέρνηση που -παρά τους θεατρινισμούς- είναι διατεθειμένη πίσω από το παραβάν να υπακούσει σε οτιδήποτε τη διατηρεί στην εξουσία.

Οι ξένοι τεχνοκράτες και κυρίως οι πολιτικοί τους προϊστάμενοι φέρουν τεράστιες ευθύνες αποδεχόμενοι τις αυξήσεις φόρων που τους προτείνουν οι ελληνικές κυβερνήσεις αντί άλλων (εφικτών) μέτρων. Γνωρίζουν τις τραγικές συνέπειες.

Δυστυχώς, δεν έχουμε ούτε τη δυνατότητα να τους καταδικάσουμε, ούτε να τους καταψηφίσουμε. Για αυτό οι μεγάλες ευθύνες για την αύξηση των φόρων πρέπει πάντα να αναζητούνται στο εσωτερικό. Άλλωστε και άλλες χώρες που ταπεινώθηκαν από μνημόνια δεν αύξησαν τους συντελεστές φορολογίας (ή οι αυξήσεις ήταν ασήμαντες) όπως στην Ιρλανδία ή στην Κύπρο. Τους ίδιους ανθρώπους με εμάς είχαν απέναντί τους.

Φαίνεται ότι οι ξένοι έχουν καταλήξει εδώ και καιρό σε δύο συμπεράσματα: (1) η Ελλάδα είναι μία αγιάτρευτη περίπτωση, (2) έχουν σοβαρότερα θέματα να ασχοληθούν.

Συνεπώς η τακτική τους είναι να επιβάλλουν «λύσεις» που γνωρίζουν ότι δεν είναι λύσεις. Έτσι κερδίζουν χρόνο και διατηρούν την Ελλάδα υπερβολικά δανεισμένη (και εντελώς αδύναμη να αντιδράσει). Η σημερινή κυβέρνηση προσπαθεί με κάθε ευκαιρία που προσφέρει μία συνεχώς μεταβαλλόμενη διεθνής σκηνή να γίνει ένα πραγματικό πρόβλημα, ώστε να ασχοληθούν σοβαρά μαζί της.

Έχασε κάθε διαπραγμάτευση το 2015, όσο θράσος και αν επέδειξε. Όλες οι απειλές όχι μόνο αστόχησαν αλλά επέστρεψαν σαν πρόσθετα εγχώρια βάρη. Εν τω μεταξύ οι Ελληνες ψάχνουν ατομικές λύσεις για τους ίδιους και τα παιδιά τους, είτε μέσω διατήρησης κεκτημένων (από συντάξεις και συντεχνιακές εξαιρέσεις), είτε ασκώντας την τέχνη της φοροδιαφυγής. Δεν υπολογίζουν πλέον σε ένα κράτος που δεν μπορεί να τους ευνοήσει και καταριούνται τους πολιτικούς για αυτό.

Μαγικές φορολογικές λύσεις δεν υπάρχουν

Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι μαγικές φορολογικές λύσεις, όπως να μειωθεί ο ΕΝΦΙΑ 30% -πετυχαίνοντας να χορτάσει το κράτος φόρους και να μείνει η δημόσια πίτα ολόκληρη-, δεν υπάρχουν. Οι φορολογικοί συντελεστές πρέπει να μειωθούν δραστικά και πολλοί φόροι να καταργηθούν. Φορολογούμε τις αυξήσεις κεφαλαίων στις επιχειρήσεις. Διατηρούμε αρχαίους φόρους όπως το χαρτόσημο.

Ισοπεδωτικοί κεφαλικοί φόροι όπως τα τέλη επιτηδεύματος καλύπτουν την αδυναμία αποτύπωσης της φοροδοτικής ικανότητας, πυροβολώντας όσους επιχειρούν. Οι ασφαλιστικές εισφορές αντιστοιχούν σε πρόσθετη φορολογία παρά σε μελλοντικές συντάξεις και περίθαλψη. Πρόχειροι νόμοι αλλάζουν ανάλογα με το ποια συντεχνία κατάφερε να περάσει τελευταία τροπολογίες. Όσοι φόροι και αν θεσπιστούν, το ελληνικό δημόσιο και οι κρατικές δαπάνες δεν μπορούν να συντηρηθούν από έναν άρρωστο και ισχνό ιδιωτικό τομέα.

Αν συνεχιστεί η ίδια φορολογική λογική, οι πλούσιοι (όπως τους ορίζει ο καθένας) θα γίνουν φτωχοί (ή φορολογικά αόρατοι) και οι φτωχοί θα μετατραπούν σε διακονιάρηδες σε μία χώρα που θα θυμίζει όσες σέρνονται για δεκαετίες ανάμεσα στη μετάβαση από τον υπαρκτό σοσιαλισμό σε έναν μίζερο καπιταλισμό.

Με την ελπιδοφόρα διαφορά ότι 300 ηλιόλουστες μέρες τον χρόνο θα εξακολουθούν να μας μειώνουν την κατάθλιψη...

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος.