Χαρίτσης: Αλλαγή παραγωγικού μοντέλου με όπλο το ΕΣΠΑ

Με την πολιτική και δημοσιονομική σταθεροποίηση μετά το κλείσιμο της πρώτης αξιολόγησης του ελληνικού προγράμματος, έχουν τεθεί οι αναγκαίες προϋποθέσεις για την ανάκαμψη της οικονομίας. Ωστόσο, η κρίση της ελληνικής οικονομίας δεν είναι απλώς κυκλική ή συγκυριακή, ώστε η επιστροφή σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης να ισοδυναμεί με το ξεπέρασμά της. Η κρίση είναι αντίθετα μια κρίση δομική, κρίση ενός στρεβλού παραγωγικού μοντέλου.

Επομένως, η ανασυγκρότηση της οικονομίας σε στέρεες βάσεις απαιτεί βαθιές τομές στη διάρθρωσή της. Απαιτεί ένα νέο πρότυπο δίκαιης και βιώσιμης ανάπτυξης. Δίκαιη ανάπτυξη σημαίνει ρήξη με την πελατειακή διασύνδεση μεταξύ ισχυρών οικονομικών παικτών και πολιτικής εξουσίας, έμφαση στην άμβλυνση των εκρηκτικών κοινωνικών ανισοτήτων και στην αύξηση των ποιοτικών θέσεων εργασίας. Βιώσιμη ανάπτυξη σημαίνει έναν ολοκληρωμένο περιβαλλοντικό σχεδιασμό και μακροπρόθεσμες επενδύσεις που να αξιοποιούν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας.

Η ανασυγκρότηση της ελληνικής οικονομίας δεν μπορεί παρά να στηριχτεί στο πιο σημαντικό τέτοιο πλεονέκτημα, το υψηλά καταρτισμένο ανθρώπινο δυναμικό. Η στρατηγική υποβάθμισης της εργασίας, που ακολουθήθηκε στα χρόνια της κρίσης, είναι για την Ελλάδα αδιέξοδη και καταστροφική. Αφενός, οδηγεί στη μαζική μετανάστευση των μορφωμένων νέων ανθρώπων. Αφετέρου, δεν αυξάνει την ανταγωνιστικότητα της ελληνικής οικονομίας, καθώς δεν απαντά στα πραγματικά της προβλήματα: τα χαμηλά επίπεδα καινοτομίας και επένδυσης στην έρευνα και την τεχνολογία.

Για την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας σε στέρεες βάσεις απαιτούνται λοιπόν, πέρα από την προϋπόθεση της δημοσιονομικής σταθερότητας, εκείνες οι αποφασιστικές ωθήσεις που όχι μόνο θα επιταχύνουν την ανάκαμψη αλλά και θα την προσανατολίσουν προς το ζητούμενο νέο παραγωγικό υπόδειγμα.

Απαιτείται, με άλλα λόγια, μια ολοκληρωμένη στρατηγική για την προσέλκυση νέων επενδυτικών πόρων και προπάντων για τη συντονισμένη αξιοποίηση όλων των διαθέσιμων πόρων στην κατεύθυνση του ριζικού μετασχηματισμού του παραγωγικού προτύπου. Μια τέτοια στρατηγική υπάρχει πλέον για πρώτη φορά.

Ο σχεδιασμός του ΕΣΠΑ 2014-20, ο νέος Αναπτυξιακός Νόμος, τα σύγχρονα χρηματοδοτικά εργαλεία για μικρομεσαίες επιχειρήσεις (που διασφαλίζουν οι συμφωνίες μας με διεθνείς χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς) υπηρετούν τον στόχο του δομικού μετασχηματισμού, ενισχύοντας μια νέα δυναμική επιχειρηματικότητα με τα χαρακτηριστικά της εξωστρέφειας, της επένδυσης στην τεχνολογική καινοτομία, της αξιοποίησης του καταρτισμένου ανθρώπινου δυναμικού.

Στην ενίσχυση της επιχειρηματικότητας με αυτά τα χαρακτηριστικά στοχεύουν οι δράσεις του νέου ΕΣΠΑ. Βασικό μέλημα του σχεδιασμού και της υλοποίησης είναι η ρήξη με τα πελατειακά δίκτυα του παρελθόντος μέσα από την απλοποίηση των διαδικασιών, τη διάχυση της πληροφόρησης και την κατοχύρωση της διαφάνειας σε όλα τα επίπεδα (ανοιχτή πρόσβαση στα δεδομένα, ανώνυμη και αδιάβλητη αξιολόγηση).

Μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου θα εκδοθεί ο β' κύκλος των προσκλήσεων για τρεις δράσεις (αυτοαπασχόληση νέων επιστημόνων, νεοφυής επιχειρηματικότητα, αναβάθμιση υφιστάμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων στους στρατηγικούς τομείς προτεραιότητας) που συνάντησαν πολύ μεγάλο ενδιαφέρον. Με δράση συνολικού προϋπολογισμού 370 εκατ. ευρώ, που θα ανακοινωθεί εντός του Σεπτεμβρίου, θα ενισχυθούν συμπράξεις επιχειρήσεων με ερευνητικούς φορείς για την προαγωγή επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία. Θα ακολουθήσουν σύντομα, μεταξύ άλλων, δράσεις για τη δικτύωση των επιχειρήσεων (clusters, meta-clusters), με στόχο τη δημιουργία εγχώριων αλυσίδων αξίας, καθώς και για την κατοχύρωση ευρεσιτεχνιών.

Απόλυτη προτεραιότητα για το μέλλον της χώρας και για τη στήριξη της ανάπτυξης στις γνώσεις και δεξιότητες του ανθρώπινου δυναμικού αποτελεί η ανάσχεση της τάσης φυγής των υψηλά καταρτισμένων νέων ανθρώπων. Τον στόχο αυτό υπηρετεί ένα πλέγμα δράσεων του νέου ΕΣΠΑ γύρω από τρεις άξονες: (α) την ενίσχυση της νέας δυναμικής επιχειρηματικότητας, (β) τη στήριξη των νέων ερευνητών και τη δημιουργία ερευνητικών ομάδων σε πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, (γ) τη σύνδεση της επιχειρηματικότητας με την ερευνητική δραστηριότητα στη χώρα.

Σε αντίθεση με τους δύο προηγούμενους αναπτυξιακούς νόμους, όπου η μερίδα του λέοντος των κονδυλίων κατευθύνθηκε σε λίγα επενδυτικά σχέδια, κατά κανόνα χαμηλής τεχνολογίας, με αποτέλεσμα την αναπαραγωγή ενός στρεβλού παραγωγικού μοντέλου, ο νέος αναπτυξιακός νόμος είναι στρατηγικά προσανατολισμένος στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, στα επιχειρηματικά δίκτυα, στη στήριξη σχεδίων που επενδύουν στην καινοτομία και την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθέμενης αξίας. Οι προκηρύξεις για τα τέσσερα πρώτα καθεστώτα του νέου αναπτυξιακού νόμου θα εκδοθούν έως τις αρχές Οκτωβρίου.

Όπως και στις προσκλήσεις επιχειρηματικότητας του ΕΣΠΑ, έτσι και στα καθεστώτα του αναπτυξιακού νόμου εντάσσονται πλέον ισότιμα και ενθαρρύνονται να υποβάλλουν αιτήσεις κοινωνικές συνεταιριστικές επιχειρήσεις. Θα υπάρξουν μάλιστα σύντομα δράσεις του ΕΣΠΑ που θα απευθύνονται αποκλειστικά σε εγχειρήματα αυτού του είδους. Η κοινωνική οικονομία μπορεί να αποτελέσει έναν δυναμικό κλάδο της οικονομίας, όπως σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, δημιουργώντας θέσεις εργασίας και αφυπνίζοντας ατομικές και συλλογικές δεξιότητες που παραμένουν σήμερα αδρανείς.

Τέλος, μια αποφασιστική ώθηση στην οικονομία μέσα από υγιείς και μακρόπνοες ιδιωτικές επενδύσεις αναμένεται να δώσει η σύσταση του Ταμείου Συμμετοχών (Fund of Funds). Υπό τη διαχείριση του Ευρωπαϊκού Επενδυτικού Ταμείου (EIF) και με τη χρηματοδοτική συνδρομή όσο το δυνατόν περισσότερων και αξιόπιστων συμμετεχόντων (εθνικών και διεθνών οργανισμών, ιδιωτικών επενδυτικών εταιρειών) επιδιώκεται να δημιουργηθεί μια επενδυτική πλατφόρμα, η οποία θα καλύψει μέρος του χρηματοδοτικού κενού των ελληνικών μικρομεσαίων επιχειρήσεων, αλλά και θα συμβάλει στη μετατόπιση της χρηματοδότησης από τις μη επιστρεπτέες επιδοτήσεις σε πιο σύγχρονα χρηματοδοτικά εργαλεία (συμμετοχή στη μετοχική σύνθεση: equity capital,venture capital). Αποφασιστικό ρόλο στη διαχείριση της πλατφόρμας θα διαδραματίσει ο νέος δημόσιος αναπτυξιακός φορέας, που θα προκύψει από τη συνένωση και αναβάθμιση των ΕΤΕΑΝ και ΤΑΝΕΟ.

Σε συνδυασμό με τις ευρύτερες οικονομικές και πολιτικές εξελίξεις που αναμένονται το επόμενο διάστημα (επιτυχής ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης, διευθέτηση του δημόσιου χρέους, ένταξη των ελληνικών τραπεζών στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ), ο σοβαρός σχεδιασμός για τη βέλτιστη αξιοποίηση των διαθέσιμων χρηματοοικονομικών εργαλείων, που περιγράφτηκε παραπάνω, θα συμβάλει αποφασιστικά στην ουσιαστική ανάταξη της ελληνικής οικονομίας.

*Ο κ. Αλέξης Χαρίτσης είναι υφυπουργός Οικονομίας, Ανάπτυξης και Τουρισμού.