Η συνταγή για τη σωστή διαχείριση των προβληματικών δανείων

Στον απόηχο της ανακοίνωσης των αποτελεσμάτων των τεστ αντοχής για τις ελληνικές τράπεζες, διάχυτη είναι η ικανοποίηση που επικρατεί στους τραπεζικούς κύκλους αναφορικά με την επάρκεια των κεφαλαιακών τους αποθεμάτων και των προοπτικών που ανοίγονται ώστε να αρχίσουν πλέον να εξυπηρετούν τον βασικό λειτουργικό τους ρόλο, που δεν είναι άλλος από την παροχή ρευστότητας στην πραγματική οικονομία.

Παρόλα αυτά, μείζον εξακολουθεί να παραμένει το πρόβλημα της διαχείρισης από τα πιστωτικά ιδρύματα των σε καθυστέρηση και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων τους ή όπως έχει επικρατήσει «προβληματικών ή κόκκινων δανείων», η διευθέτηση του οποίου αποτελεί καθοριστικό παράγοντα σταθεροποίησης του τραπεζικού συστήματος.

Το νέο πλαίσιο εποπτικών υποχρεώσεων, το οποίο έχει τεθεί σε ισχύ από τις αρχές Ιουνίου 2014, με την Πράξη Εκτελεστικής Επιτροπής 42/30.5.2014 της Τράπεζας της Ελλάδος (ΤτΕ), αναγνωρίζει την ανάγκη ανάπτυξης από τα πιστωτικά ιδρύματα ολοκληρωμένων στρατηγικών διαχείρισης προβληματικών δανείων. Το πλαίσιο αυτό προβλέπει τις εξής βασικές υποχρεώσεις:

Στρατηγική διαχείρισης καθυστερήσεων

Η θέσπιση χωριστής καταγεγραμμένης Στρατηγικής Διαχείρισης Καθυστερήσεων (ΣΔΚ) καταδεικνύει την αναγκαιότητα διαμόρφωσης ενός συμπαγούς και οργανωμένου επιχειρησιακού πλαισίου διαχείρισης των σε καθυστέρηση και μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Η ανωτέρω στρατηγική περιλαμβάνει συγκεκριμένο πλαίσιο πολιτικής σχετικά με τον τρόπο σχεδιασμού και έγκρισης της μεθοδολογίας αξιολόγησης της βιωσιμότητας του δανειολήπτη, και κάθε προσφερόμενου τύπου ρύθμισης ανά κατηγορία δανείου και δανειολήπτη, χρήζει απαραίτητης εξειδίκευσης σε αναλυτικές διαδικασίες και υποστηρίζεται από αποτελεσματικά πληροφορικά συστήματα. Καθίσταται σαφές, ότι το νέο εποπτικό πλαίσιο, επιχειρεί τομή στη μέχρι τώρα αντιμετώπιση των ληξιπρόθεσμων οφειλών, αναγνωρίζοντας ουσιαστικά την ανάγκη για ολικό ανασχεδιασμό της μέχρι τώρα λειτουργίας διαχείρισης, με τον σχεδιασμό και την υλοποίηση κατάλληλων δομών που θα διασφαλίζουν την αποτελεσματικότητα του εγχειρήματος.

Λειτουργία διαχείρισης προβληματικών δανείων

Τα πιστωτικά ιδρύματα οφείλουν να συστήσουν ανεξάρτητη οργανωτικά, λειτουργία διαχείρισης των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και ρύθμισης δανείων των δανειοληπτών που αντιμετωπίζουν οικονομικές δυσκολίες. Η λειτουργία αυτή θα επιφορτίζεται με τη συστηματική παρακολούθηση του συνολικού χαρτοφυλακίου για τον έγκαιρο εντοπισμό ανοιγμάτων ύποπτων να εμφανίσουν καθυστέρηση στο προσεχές μέλλον, αξιολόγηση και εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων, ώστε από τη μία να διευκολύνεται ο δανειολήπτης και από την άλλη να προλαμβάνει το πιστωτικό ίδρυμα δυσμενή πιστωτικά γεγονότα που σε αθροιστική βάση ενδέχεται να πλήξουν την κεφαλαιακή του βάση.

Όργανα εταιρικής διακυβέρνησης για τη διαχείριση των σε καθυστέρηση και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων και τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας

Ανάλογα με τον βαθμό διαφοροποίησης του εκάστοτε χαρτοφυλακίου, τα πιστωτικά ιδρύματα δύναται να συστήσουν εξειδικευμένες μονάδες, κατάλληλα στελεχωμένες και επιφορτισμένες με τη διαχείριση δανείων με κοινά χαρακτηριστικά. Παράλληλα, η σύσταση ειδικών επιτροπών έγκρισης και γενικότερης εξέτασης των προβληματικών δανείων που εμπίπτουν σε συγκεκριμένα κριτήρια, κρίνεται ωφέλιμη, ιδιαίτερα στα μεγάλα πιστωτικά ιδρύματα, τα χαρτοφυλάκια των οποίων χαρακτηρίζονται από υψηλό βαθμό διαφοροποίησης.

Η διασφάλιση του κατάλληλου βαθμού ανεξαρτησίας σε σχέση με τις υπόλοιπες λειτουργικές δομές και ειδικότερα με τις λειτουργίες της χορήγησης και διαχείρισης του υγιούς χαρτοφυλακίου, αποτελεί θεμελιώδες χαρακτηριστικό του νέου πλαισίου το οποίο ενδέχεται να επιφέρει ευρείες αλλαγές στις εσωτερικές οργανωτικές δομές των πιστωτικών ιδρυμάτων, σε επίπεδο επιτροπών και μονάδων καθώς και στο γενικότερο πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης από το οποίο διέπονται.

Συγκεκριμένα, τα πιστωτικά ιδρύματα καλούνται να αναθεωρήσουν και να προσαρμόσουν ανάλογα το μοντέλο εταιρικής διακυβέρνησης και το οργανόγραμμά τους, διασφαλίζοντας την απαραίτητη ανεξαρτησία. Η επάρκεια ανεξάρτητου και κατάλληλα στελεχωμένου προσωπικού, ιδιαίτερα στα μεγάλα πιστωτικά ιδρύματα, θα βοηθήσει στη σύσταση των απαραίτητων μονάδων και επιτροπών με τον απαιτούμενο βαθμό διαφάνειας και ανεξαρτησίας, σε αντίθεση με πιστωτικά ιδρύματα μικρότερου μεγέθους και βαθμού διαφοροποίησης χαρτοφυλακίου, όπου η διοίκηση καλείται να ισορροπήσει μεταξύ του νέου εποπτικού πλαισίου και της ισχύουσας πρακτικής.

Σύμφωνα με το νέο εποπτικό πλαίσιο, η αποτελεσματική διαχείριση προβληματικών δανείων προϋποθέτει την ενεργή συμμετοχή της ανώτερης διοίκησης τόσο σε εκτελεστικό επίπεδο, μέσω της συμμετοχής σε ειδικές επιτροπές, όσο και σε εποπτικό επίπεδο για τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας της εν λόγω λειτουργίας. Οι εισηγήσεις και οι εκθέσεις για την αποτελεσματικότητα της λειτουργίας υποβάλλονται, τουλάχιστον ανά τρίμηνο, στο Δ.Σ. - ένα τουλάχιστον μέλος του οποίου επιφορτίζεται ειδικώς και με το αντικείμενο της στενότερης παρακολούθησης της ΣΔΚ. Επίσης, υποβάλλονται και στη Μονάδα Διαχείρισης Κινδύνων, ο επικεφαλής της οποίας εκφράζει τη γνώμη του στο Δ.Σ., για τις σχετικές εισηγήσεις, μέσω της Επιτροπής Διαχείρισης Κινδύνων. Η εν λόγω λειτουργία υπόκειται στον έλεγχο και παρακολούθηση των οργάνων εσωτερικού ελέγχου του πιστωτικού ιδρύματος.

Συνοψίζοντας, η νέα αυτή Εποπτική Πράξη, αναμένεται να αποτελέσει σημαντική μεταρρύθμιση η οποία στοχεύει να βάλει φρένο στην μετακύλιση των επισφαλών απαιτήσεων στο διηνεκές, δίνοντας σαφείς κατευθυντήριες οδηγίες αναφορικά με τη διαχείριση προβληματικών δανείων. Η διασφάλιση της ανεξαρτησίας στο πλαίσιο μιας καταγεγραμμένης στρατηγικής με διακριτούς ρόλους που θα αποτυπώνει την ενεργή συμμετοχή ολόκληρου του οργανισμού στη συλλογική και συντονισμένη προσπάθεια για αποτελεσματική διαχείριση του προβληματικού χαρτοφυλακίου, αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο της νέας φιλοσοφίας που καλούνται να ασπαστούν τα πιστωτικά ιδρύματα. Η συνεπής τήρηση του νέου εποπτικού πλαισίου, προσαρμοσμένου στις ιδιαιτερότητες του κάθε πιστωτικού ιδρύματος, μπορεί να αποτελέσει σημαντική ευκαιρία και στρατηγικό πλεονέκτημα για το πιστωτικό ίδρυμα που θα το εφαρμόσει αποτελεσματικά, δεδομένου ότι η συνολική εξυγίανση του προβληματικού χαρτοφυλακίου αποδεσμεύει κεφάλαια προς όφελος του πιστωτικού ιδρύματος.

Κλείνοντας, παρέχουμε τρεις προτάσεις της KPMG προς τα Διοικητικά Συμβούλια:

1. Ορίστε ένα κατάλληλο μέλος του Δ.Σ. με ευθύνη τη στενότερη παρακολούθηση της υλοποίησης της ΣΔΚ καθώς και της αποτελεσματικότητας της λειτουργίας διαχείρισης των ανοιγμάτων σε καθυστέρηση και των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων.

2. Προσαρμόστε το μοντέλο και το πλαίσιο εταιρικής διακυβέρνησης (πολιτικές και διαδικασίες) στις νέες εποπτικές απαιτήσεις διασφαλίζοντας σε κάθε περίπτωση την ανεξαρτησία της λειτουργίας.

3. Ετοιμαστείτε αποτελεσματικά για τους εποπτικούς ελέγχους, μέσω της καθιέρωσης περιοδικής υποβολής αναφορών και διασφαλίστε ότι το Δ.Σ. μπορεί να επιδεικνύει γνώση και εποπτεία.

* Ανώτερος Σύμβουλος, Τμήμα Συμβουλευτικών Υπηρεσιών, KPMG