Οι πληγές των τραπεζών και το αμαρτωλό σχέδιο

Ποια είναι η πραγματικότητα για τις "πληγές" των ελληνικών τραπεζών και γιατί το ερασιτεχνικό σχέδιο στήριξης της κυβέρνησης και η μνημειώδης προχειρότητα των χειρισμών απειλούν τώρα την ίδια την οικονομία.

Δημοσιεύθηκε: 14 Νοεμβρίου 2008 - 08:03

του Γιώργου Παπανικολάου

Οι πληγές των τραπεζών και το αμαρτωλό σχέδιο

Οι ελληνικές τράπεζες δεν επένδυσαν σε τοξικά ομόλογα, ούτε αντιμετωπίζουν τις ίδιες απειλές με τις τράπεζες του εξωτερικού λόγω υπερβολικής μόχλευσης (leverage).

Υπό αυτή την έννοια το σύστημα είναι ισχυρότερο απ’ ό,τι σε άλλες χώρες. Αυτό όμως που αποφεύγουν να ομολογήσουν τραπεζικοί παράγοντες και αρχές είναι ότι ΚΑΙ εδώ το σύστημα έχει σημαντικά προβλήματα, τα οποία θα απαριθμήσουμε συνοπτικά.

1. Αρκετές τράπεζες έχουν σχέση δανείων προς καταθέσεις σημαντικά μεγαλύτερη του 1, που σημαίνει ότι πρέπει από κάπου να δανείζονται για να μπορέσουν να συντηρήσουν τις υφιστάμενες χορηγήσεις τους.

Αν υποθέσουμε ότι σταματούν να λαμβάνουν δανεικά από άλλους, τότε θα πρέπει με τη σειρά τους να ζητήσουν πίσω (ή να μην ανανεώσουν) κατά περίπτωση το 10% - 20% των χορηγήσεών τους. Κάτι τέτοιο θα έχει τεράστιες οικονομικές επιπτώσεις στην Ελλάδα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή.

2. Αρκετές τράπεζες έχουν στηρίξει την ανάπτυξή τους σε τιτλοποιήσεις και σε ομολογιακά δάνεια, σημαντικό μέρος των οποίων μάλιστα πρόκειται να λήξει από τώρα και μέχρι το τέλος του 2009.

Οι συγκεκριμένες αγορές όμως είτε έχουν "παγώσει", είτε προσφέρουν χρήμα με πολύ ακριβότερους όρους απ' ό,τι στο παρελθόν. Η κατάληξη είναι περίπου ίδια. Αν κάτι δεν αλλάξει, οι τράπεζες όχι απλώς δεν θα αυξήσουν τα δάνειά τους, τουναντίον θα πρέπει να τα περικόψουν δραστικά και ταυτόχρονα να αυξήσουν τις τιμές στις οποίες δανείζουν, κάτι που έχει ήδη ξεκινήσει.

3. Η πτώση των τιμών στις αγορές δημιουργεί πολλά "τραύματα" στις τράπεζες. Πρώτον η κάθετη μείωση της κεφαλαιοποίησής τους επιδρά στη δυνατότητά τους να δανείζονται με ευχέρεια. Αλλιώς δανείζεται 2 - 3 δισ. σε ομόλογα μια τράπεζα με κεφαλαιοποίηση 10 δισ. κι αλλιώς αν έχει "αξία" μόλις 4 δισ. Από ένα σημείο και μετά, η ίδια η συρρίκνωση της κεφαλαιοποίησης τροφοδοτεί προβλήματα.

Eπιπλέον, από την πτώση των τιμών στις αγορές προκύπτουν υποαξίες αλλά και μειωμένα έσοδα από trading και προμήθειες. Ακόμη κι αν οι ζημίες αφαιρεθούν από την καθαρή θέση, μειώνουν τα ίδια κεφάλαια, άρα και τη δυνατότητα της τράπεζας να διατηρεί ικανοποιητικούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας.

4. Η ύφεση της οικονομικής δραστηριότητας, σε συνδυασμό με τον περιορισμό της ρευστότητας, είναι απολύτως πιθανό ότι θα αυξήσει τις επισφάλειες, μειώνοντας τα ίδια κεφάλαια των τραπεζών. Στην Ελλάδα, μάλιστα, όπου μεγάλο μέρος της δραστηριότητας (και των δανείων) έχουν να κάνουν με τη ναυτιλία, τον τουρισμό και την οικοδομή (τομείς που πλήττονται ιδιαίτερα από την κρίση) τα αποτελέσματα μπορεί να είναι ιδιαίτερα δυσάρεστα.

5. Μία ακόμη εν δυνάμει απειλή προέρχεται από την επέκταση των τραπεζών μας στις γειτονικές χώρες. Πρώτον, διότι στις περισσότερες από τις χώρες αυτές οι χορηγήσεις των θυγατρικών τραπεζών ξεπερνούν κατά πολύ τις καταθέσεις τους (άρα συντηρούνται με χρήματα της μητρικής από την Ελλάδα) και, δεύτερον, γιατί οι οικονομίες τους είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες τόσο σε κρατικό επίπεδο (ο λεγόμενος κίνδυνος χώρας) όσο και από πλευράς κινδύνου της εγχώριας πελατείας, επιχειρηματικής και ιδιωτικής.

Αυτά είναι τα ανοιχτά μέτωπα που έχουν να κλείσουν οι τραπεζίτες.

Μόνο που όλες οι τράπεζες δεν βρίσκονται στην ίδια θέση. Ορισμένες έχουν κεφαλαιακή επάρκεια, χαμηλό συντελεστή δανείων προς καταθέσεις ή και τη δυνατότητα να αυξήσουν τα κεφάλαιά τους χωρίς κρατική ενίσχυση.

-Tα τρία σημαντικά λάθη

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, τα λάθη της κυβέρνησης, της Τράπεζας της Ελλάδος και κάποιων τραπεζιτών ήταν τρία και σημαντικά:

Πρώτον, αποσιώπησαν επί αρκετό διάστημα την ύπαρξη αυτών των προβλημάτων δίνοντας στην κοινή γνώμη την αίσθηση ότι στο ελληνικό τραπεζικό σύστημα "όλα πάνε περίφημα'.

Δεύτερον, αμέσως μετά επιχείρησαν να περάσουν με εκπληκτική προχειρότητα και ανευθυνότητα ένα εντυπωσιακό πακέτο στήριξης, με όρους που το έκαναν να μοιάζει με… δώρο των φορολογουμένων, σε αυτούς ακριβώς τους τραπεζίτες που κατά δήλωσή τους "χαίρουν άκρας υγείας" και είναι κερδοφόροι.

Μετά την κατακραυγή που ξέσπασε, με την ίδια ακριβώς προχειρότητα άρχισαν να γίνονται αλλαγές στο πακέτο, από μέρα σε μέρα, πράγμα που θόλωσε ακόμη περισσότερο το τοπίο. Και στη συνέχεια ξεκίνησαν οι λαϊκιστικές επιθέσεις της κυβέρνησης στους τραπεζίτες, δίνοντας τη χαριστική βολή στην αξιοπιστία του συστήματος.

Όλα αυτά βέβαια έγιναν διότι η κυβέρνηση επέλεξε να αντιμετωπίσει δύο διαφορετικά προβλήματα μέσα από το ίδιο πρόχειρο και επιπόλαιο σχέδιο στήριξης, ενώ εξαρχής θα έπρεπε να έχει λάβει μέτρα σε δύο διαφορετικές κατευθύνσεις.

-Μια σειρά μέτρα για την ενίσχυση της ρευστότητας και της ανάπτυξης στην οικονομική δραστηριότητα, όπου οι τράπεζες θα έπαιζαν καθαρά διαμεσολαβητικό ρόλο στη διανομή των πόρων.

-Και μια σειρά μέτρα για εκείνες τις τράπεζες -αν υπάρχουν- που α) πραγματικά κρίνονται σημαντικές για τη διατήρηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος και β) έχουν πρόβλημα επιβίωσης. Προσέξτε, λέμε επιβίωσης, διότι μόνο αυτό μπορεί να έχει σημασία για την υγεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Το αν θα συρρικνωθεί και θα χάσει το τρένο του ανταγωνισμού μια τράπεζα, ή δύο δεν είναι πρόβλημα του συστήματος, ούτε του κράτους και των φορολογουμένων, εφόσον υπάρχουν αρκετές άλλες τράπεζες. Είναι πρόβλημα των μετόχων και της διοίκησής τους.

-Οι ευθύνες και το πρόβλημα

Για την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με πράξεις και παραλείψεις, υπάρχουν σαφώς μεγάλες ευθύνες. Ένα μέρος, το πιο μεγάλο, ανήκει στην υπεύθυνη κυβέρνηση και τους αρμοδίους της σε επίπεδο οικονομικής πολιτικής και εποπτείας του τραπεζικού συστήματος. Ήτοι, στους κ. Αλογοσκούφη και Προβόπουλο.

Το υπόλοιπο ανήκει σε εκείνους τους τραπεζίτες που επιχειρούν -ανεπιτυχώς- να ταυτίσουν τη σωτηρία του συστήματος με τη διάσωση των δικών τους συμφερόντων.

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο χρόνος κυλάει και το τοπίο δεν ξεκαθαρίζει.

Οι τραπεζίτες διαφωνούν μεταξύ τους και κάνουν αόριστες δηλώσεις (ενίοτε μάλιστα οι επίσημες αντικρούουν τις… ανεπίσημες) ροκανίζοντας τον χρόνο εν αναμονή της οριστικής μορφής του σχεδίου για να δουν πώς εξυπηρετούνται τα συμφέροντά τους.

Στο μεταξύ, βέβαια, η πραγματική οικονομία αρχίζει να ασφυκτιά, καθώς τα προβλήματα μέρα με τη ημέρα οξύνονται.

Κι αν το "σπιράλ" των εξελίξεων τεθεί σε κίνηση με ορμή περιορίζοντας τις επενδύσεις, τις πιστώσεις και εν τέλει την κατανάλωση, πολύ δύσκολα θα αντιστραφεί η τάση σε μια οικονομία που είναι περίπου υπερχρεωμένη - και ταυτόχρονα υστερεί από πλευράς διάρθρωσης, παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας.

Σε μια τόσο κρίσιμη στιγμή, απαιτούνται ηγετικές ικανότητες, στιβαρές και μελετημένες αποφάσεις, με διαφάνεια αλλά και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη συναίνεση...

Στην πράξη όμως αυτό που έρχεται στην επιφάνεια με δραματικό τρόπο, εξαιτίας της σοβαρότητας των περιστάσεων, είναι τα υπάρχοντα κενά ηγεσίας -από πλευράς ικανοτήτων και γενικότερα επάρκειας- που ταλαιπωρούν εδώ και χρόνια τη χώρα μας. Κι όχι μόνο σε πολιτικό επίπεδο.

Αυτή είναι δυστυχώς η πραγματική κατάσταση. Κι αν δεν αλλάξει θα πρέπει να ελπίζουμε μόνο στον "από μηχανής θεό" της Ελλάδας.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.