Οι αλλαγές στο ασφαλιστικό και τι σημαίνουν για τους πολίτες

Ο γενικός διευθυντής της Prudential B. Marghios & Partners Κων/νος Νικολάου αναφέρεται στα βασικά χαρακτηριστικά του κυοφορούμενου νέου ασφαλιστικού συστήματος, σημειώνοντας τα θετικά του σημεία, εστιάζοντας όμως παράλληλα και στην προεργασία που είναι απαραίτητη να γίνει.

Τα PEPP και τα Ταμεία Επαγγελματικής Ανάπτυξης αποτελούν χρήσιμα εργαλεία και καλούνται να παίξουν σημαντικό ρόλο στο νέο περιβάλλον, με τον κ. Νικολάου να σχολιάζει τις τρέχουσες εξελίξεις γύρω από αυτά, αλλά και να προτείνει μέτρα που θα πρέπει να υιοθετηθούν, προκειμένου να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του ασφαλιστικού ζητήματος.

Τέλος, ο κ. Νικολάου επαναλαμβάνει τη χρησιμότητα της ιδιωτικής ασφάλισης, τονίζοντας πως θα πρέπει να υπάρξουν κίνητρα που να προωθούν την ατομική αποταμίευση. «Να ενισχυθεί όσο δυνατόν περισσότερο η κουλτούρα και τα κίνητρα για αποταμίευση, μέσα από τους θεσμούς του κλάδου και μέσα από οικονομικά και άλλα εργαλεία, όπως η μείωση των εισφορών, η καλύτερη αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων του ΕΦΚΑ και η στοχευμένη μείωση της φορολογίας», σημειώνει χαρακτηριστικά.

Ποια είναι η γνώμη σας για τις επερχόμενες αλλαγές στο συνταξιοδοτικό σύστημα;

Κατ' αρχάς ξεκινώντας, να αναφέρουμε ότι σήμερα το σύστημα συνεχίζει να είναι 100% διανεμητικό, όσον αφορά τον κρατικό (πρώτο) πυλώνα σύνταξης. Ένα τμήμα αυτού πια έχει ως σύστημα παροχής (τεχνική βάση αναφοράς) το σύστημα νοητής κεφαλαιοποίησης, το λεγόμενο NDC, αλλά μη μας μπερδεύει η λέξη «κεφαλαιοποίηση»: μαζί της υπάρχει και η λέξη «νοητή». Το σύστημα παραμένει ουσιαστικά διανεμητικό. Δεν υπάρχει η λογική της αποταμίευσης αλλά της διανομής των εισφορών από τους εργαζόμενους στους συνταξιούχους. Σαφέστατα, αυτό δεν είναι κακό από μόνο του. Ίσα ίσα, ένα τμήμα μιας μελλοντικής σύνταξης του κάθε ασφαλισμένου πρέπει να έχει διανεμητικό χαρακτήρα. Όμως το «να έχεις όλα τα αυγά σου σε ένα καλάθι», σε καμία πτυχή της οικονομικής δραστηριότητας δεν είναι η σωστή τακτική. Πρέπει λοιπόν σε συνδυασμό και με τους άλλους δύο πυλώνες της ασφάλισης -Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης (2ος πυλώνας) και Ιδιωτικές Ασφαλιστικές (3ος πυλώνας)-, να διαμορφωθεί το πλαίσιο, που θα διασπείρει τον συνταξιοδοτικό κίνδυνο σε περισσότερα καλάθια και όχι μόνο σε ένα. Στον 2ο και 3ο πυλώνα, υπάρχει η λογική της αποταμίευσης ή αλλιώς, όπως θα θέλαμε να το πούμε, της κεφαλαιοποίησης. Η λογική πίσω από τη νέα πρόταση είναι η σταδιακή μετατροπή ενός τμήματος της διανεμητικής επικουρικής σύνταξης σε κεφαλαιοποιητική, δηλαδή το τμήμα αυτό να μετατραπεί σε έναν καθαρά αποταμιευτικό λογαριασμό, στον οποίο ο καθένας θα συγκεντρώνει για τον εαυτό του τις εισφορές του.

Είμαστε τελικά έτοιμοι για να περάσουμε στο νέο προτεινόμενο σύστημα;

Χωρίς να πλατειάσουμε στη σύνδεση αυτής της κίνησης με άλλες, θα ήθελα να παραθέσω κάποιες σκέψεις, για την επιτυχή ή μη έκβαση του συγκεκριμένου εγχειρήματος, με βάση τα χαρακτηριστικά που έχουν ήδη ανακοινωθεί ότι θα έχει, δηλαδή ότι θα παραμείνει υπό κρατική σκέπη: Πρώτον, ο σημερινός ΕΦΚΑ πρέπει να ετοιμαστεί μηχανογραφικά, λογιστικά, αλλά και από πλευράς διαχείρισης κινδύνου. Η νέα σχέση που θα έχουν οι ασφαλισμένοι με τον e-ΕΦΚΑ θα είναι διαφορετική: π.χ. πρόσβαση τύπου e-banking, πληροφορίες ανά πάσα στιγμή για τον ατομικό λογαριασμό, τις εισφορές, τη μελλοντική παροχή, τις επενδύσεις. Σήμερα π.χ. ο ΕΦΚΑ δεν ενημερώνει για το παραμικρό αναφορικά με τη μελλοντική παροχή που έχει θεμελιώσει ο ασφαλισμένος. Γενικά, η ενημέρωση και η σωστή πληροφόρηση είναι πάρα πολύ σημαντικά ζητήματα, πολύ πιο σημαντικά από όσο ίσως νομίζουμε. Και δεύτερον, είναι πολύ σημαντικό να γνωρίζουμε την πραγματική επίπτωση που θα έχει η μετάβαση από το ένα σύστημα στο άλλο. Ακούγονται πολλά νούμερα, χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένη τοποθέτηση από την πλευρά του κράτους. Πόσα δισ. ευρώ τελικά είναι το κόστος της μετάβασης; Το κόστος είναι εμπροσθοβαρές ή οπισθοβαρές; Το κόστος θα εξυπηρετηθεί από τη φορολογία ή από τις εισφορές; Για το κόστος πρέπει -αφού πρώτα υπολογιστεί- να υπάρχει τουλάχιστον άλλη μια πηγή επικύρωσης και υπολογισμού των αποτελεσμάτων, ώστε να είμαστε σίγουροι για το τι συζητάμε και με ποιο ρυθμό. Είναι πολύ διαφορετικό να είμαστε σίγουροι για τα νούμερα και να συζητάμε τις πηγές χρηματοδότησης, από το να σχεδιάζουμε σενάρια, χωρίς να ξέρουμε την ορθότητά τους. Χρειάζεται διαφάνεια, ώστε να υπάρχει σιγουριά και όσο το δυνατόν μεγαλύτερη σύμπνοια για τόσο μεγάλες αλλαγές.

Στις συμπληρωματικές λύσεις που αναφέρονται, πέραν των Ταμείων Επαγγελματικής Ασφάλισης και της ιδιωτικής ασφάλισης, το τελευταίο χρονικό διάστημα επισημαίνεται και η περίπτωση των PEPP (PanEuropean Pension Products).

Τα PEPP είναι μια σοβαρή προσπάθεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, να δημιουργηθεί ένα ασφαλιστικό συνταξιοδοτικό προϊόν, που θα το πουλάνε όλοι οι εγκεκριμένοι φορείς (π.χ. ασφαλιστικές εταιρείες, ΤΕΑ, επενδυτικές εταιρείες) με μια ενιαία μορφή, ώστε εύκολα να μπορεί ένας ασφαλισμένος να συγκρίνει το προϊόν από εταιρεία σε εταιρεία και να μπορεί να το μεταφέρει αντιστοίχως, ακόμα και εκτός της χώρας του. Δεν αποτελεί λύση για τα πάντα, όπως μερικές φορές παρουσιάζεται, ωστόσο είναι ένα βήμα προς τα εμπρός, αναφορικά με τις επιλογές που πρέπει να έχουμε. Αναμένουμε τις τελικές αποφάσεις που θα ληφθούν για την τελική μορφή των προϊόντων αυτών. Κατά τη γνώμη μου, ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία της οδηγίας των PEPP είναι η έμφαση που δίδεται στη σωστή πληροφόρηση και στον τρόπο παρουσίασης των δεδομένων στον ασφαλισμένο, ώστε να υπάρχει συγκρισιμότητα μεταξύ των παρόχων της υπηρεσίας και διαφάνεια για το κόστος με το οποίο επιβαρύνεται η διαχείριση (π.χ. πλαφόν στο κόστος). Η αλλαγή που θα επιβάλει πιθανόν είναι να αναγκάσει τους φορείς να αποκτήσουν και να παρουσιάσουν ένα κοινό format, όσον αφορά τα απλά συνταξιοδοτικά προϊόντα που πουλάνε.

Πώς μπορεί να γίνει πιο ελκυστικό το περιβάλλον για τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης;

Συνήθως, οι προτάσεις που γίνονται έχουν να κάνουν με αλλαγή του υπάρχοντος νομικού καθεστώτος. Επειδή, η δική μου άποψη είναι ότι πρέπει να γίνεται ένα βήμα τη φορά, θα αναφέρω κάποιες προτάσεις-ζητήματα, οι οποίες δεν χρειάζονται καμία νομική αλλαγή: Πρώτον, επιτάχυνση της διαδικασίας ανοίγματος των ΤΕΑ. Σήμερα, για να ανοίξει ένα ΤΕΑ χρειάζονται 9-12 μήνες. Το μεγαλύτερο τμήμα του χρόνου αυτού απαιτείται για την έγκριση του καταστατικού του ΤΕΑ. Όπως με τις ΙΚΕ, υπάρχει ένα πρότυπο καταστατικό, που αν ακολουθηθεί, η εταιρεία ανοίγει εντός 3-4 ημερών, έτσι και με το ΤΕΑ, θα μπορούσε να υπάρχει το αντίστοιχο πρότυπο (π.χ. για ΤΕΑ καθορισμένων εισφορών εταιρείας ή επαγγελματιών), για το οποίο αν δεν ζητηθούν αποκλίσεις, να μπορούσε να ανοίξει σε πολύ πιο γρήγορο χρόνο. Επιπλέον, δεν υπάρχει από την πλευρά της πολιτείας ένας μέγιστος χρόνος απάντησης στο αίτημα για τη δημιουργία ενός ΤΕΑ, με αποτέλεσμα να μπορεί ένα αίτημα να χρονίζει, δικαιολογημένα ή μη. Και δεύτερον, να ελευθερωθεί η δυνατότητα για επιλογή μείγματος επενδύσεων από το μέλος, με βάση την ηλικία του. Σήμερα είτε δεν υπάρχει η επιλογή είτε υπάρχει με ένα συγκεκριμένο περιορισμένο τρόπο.

Ποιο τελικά προβλέπετε ότι θα είναι το μέλλον του ασφαλιστικού μας συστήματος; Προς ποιες κατευθύνσεις θα πρέπει να δράσουμε;

Είναι μάλλον προφανές ότι οι αλλαγές στο ασφαλιστικό θα συνεχίζονται. Πρέπει η Πολιτεία να εκμεταλλευτεί την εμπειρία που υπάρχει σε αυτό τον τομέα. Για παράδειγμα, ήδη υπάρχουν ΤΕΑ που έχουν κάνει ακριβώς αυτή τη μετάβαση, από διανεμητική επικουρική σύνταξη σε κεφαλαιοποιητική με παρόμοια χαρακτηριστικά και προβλήματα, όπως το ΕΤΕΑΠΕΠ (Επαγγελματικό Ταμείο των Εταιρειών Πετρελαιοειδών). Σήμερα, υπάρχει το «know how» στην ασφάλιση και άνθρωποι να στηρίξουν, αρκεί να ερωτηθούν και να ακουστούν οι καλές πρακτικές. Παράλληλα με την αλλαγή αυτή, πρέπει να στηριχθούν και οι λοιπές λύσεις, όπως:

• Στα ΤΕΑ να επισπευσθούν οι διαδικασίες ανοίγματος και λειτουργίας, με την καθιέρωση όσο το δυνατόν πιο συγκεκριμένων τεχνικών και νομικών απαιτήσεων, π.χ. με τη δημιουργία πρότυπου καταστατικού.
• Στην ιδιωτική ασφάλιση, να δοθούν κίνητρα για ατομική αποταμίευση, χωρίς τα λάθη του παρελθόντος, που οδήγησαν στην ολική κατάργηση αυτών των κινήτρων, μετά την καταστρατήγηση που υπήρξε.
• Τα PEPP να ενταχθούν ομαλά στην ελληνική πραγματικότητα.
• Να ενισχυθεί όσο το δυνατόν περισσότερο η κουλτούρα και τα κίνητρα για αποταμίευση, μέσα από τους θεσμούς του κλάδου και μέσα από οικονομικά και άλλα εργαλεία, όπως η μείωση των εισφορών, η καλύτερη αξιοποίηση των ανθρώπινων πόρων του ΕΦΚΑ, η στοχευμένη μείωση της φορολογίας που θα οδηγεί σε αποταμίευση κ.ά.