Steve Keen: Η... παιδιάστικη αντίληψη των υπουργών Οικονομικών

Ένας από τους πιο διακεκριμένους ομιλητές του συμποσίου στη Βιέννη, που πραγματοποιήθηκε πριν λίγες ημέρες και είχε ως θέμα την ελληνική κρίση, ήταν ο καθηγητής Steve Keen. Ο Keen θεωρείται ένας από τους κορυφαίους οικονομολόγους σήμερα παγκοσμίως και είναι επικεφαλής στο Kingston University του Λονδίνου.

Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε μαζί του για λογαριασμό του Εuro2day.gr και να μάθουμε τις θέσεις του για την πολιτική λιτότητας, τη δημιουργία του πλούτου και τις διαφορές μεταξύ νοικοκυριού και κράτους, όσον αφορά στη σώφρονα οικονομική πολιτική.

Ο κεντρικός τραπεζίτης της Ελλάδας πρόσφατα ανάφερε πως αν δεν αυξηθούν οι καταθέσεις, δεν μπορούν οι τράπεζες να δώσουν δάνεια. Συμμερίζεστε αυτή την άποψη;

Έχει επικρατήσει η άποψη ότι οι τράπεζες είναι ενδιάμεσοι μεταξύ δανειοληπτών και καταθετών. Είναι μια θεωρία χαζή, την οποία πρέπει να ξεφορτωθούμε. Στην πραγματικότητα, τα δάνεια δημιουργούν τις καταθέσεις και όχι το ανάποδο.

Οι τράπεζες δημιουργούν το χρήμα όπως έχουν αρχίσει και οι ίδιες οι Κεντρικές Τράπεζες  (ΚΤ) να το παραδέχονται, με πρώτη την BoE το 2014. Δεν είναι η μόνη πλέον. Ακόμα και η Γερμανική ΚΤ θεωρεί πως αυτό είναι μια παρανόηση, όπως και η ΚΤ της Νορβηγίας.

Το παράδοξο είναι πως οι ειδικοί έχουν υποπέσει σε αυτή την παρανόηση. Οι υπόλοιποι, οι ερασιτέχνες, αποδείχτηκε πως είχαν ορθότερη αντίληψη πάνω σε αυτό το θέμα. Οι τράπεζες δημιουργούν χρήματα από το τίποτα. Αυτή είναι η άποψη των ενηλίκων. Η άλλη είναι η παιδιάστικη. Και βέβαια, έχοντας αυτό ως βάση, η οπτική των μακροοικονομικών διαφοροποιείται αισθητά.

Συχνά ακούμε πως οι χώρες πρέπει να έχουν τον οικονομικό προγραμματισμό που έχουν τα σώφρονα νοικοκυριά. Ισχύει ή είναι και αυτό μια πλάνη;

Οι συντάκτες του συμφώνου Ανάπτυξης και Σταθερότητας της ΕΕ θεωρούν πως για να λειτουργεί μια οικονομία εύρυθμα, οφείλουν τα κράτη να συμμορφωθούν με ισορροπημένους δημοσιονομικούς στόχους. Όμως οι χώρες δεν λειτουργούν όπως τα νοικοκυριά. 

Για να αυξήσεις τα χρήματα στους τραπεζικούς λογαριασμούς, πρέπει να τα παράγεις. Αυτό είναι ένα θέμα πάνω στο οποίο ο Σόιμπλε έχει πλήρη άγνοια και αυτή η άγνοια είναι η αιτία αυτής της παιδιάστικης συμπεριφοράς.

Οι χώρες παράγουν χρήματα από τις εξαγωγές. Για παράδειγμα, όταν εξάγει Μερσεντές η Γερμανία, λαμβάνει χρήματα που κατατίθενται σε γερμανικούς τραπεζικούς λογαριασμούς. Κατόπιν οι τράπεζες τα πηγαίνουν στην ΕΚΤ και παίρνουν πιστώσεις. Έτσι το εμπορικό πλεόνασμα μετατρέπεται σε χρήμα.

Ο δεύτερος τρόπος είναι να δημιουργηθεί περισσότερο χρέος. Χρήμα και χρέος δημιουργούνται ταυτόχρονα, χωρίς να αλλάξει η καθαρή αξία του δανειολήπτη. Από τη μια, αυξάνεται το χρέος τους, από την άλλη, αυξάνονται τα περιουσιακά τους στοιχεία, δηλαδή το χρήμα.

Ο τρίτος τρόπος είναι από τα κράτη, τα οποία χρηματοδοτούνται από τις ΚΤ, εάν ξοδεύουν περισσότερα από τους φόρους που συλλέγουν. Αυτό στην ΕΕ δεν επιτρέπεται να γίνει. Για την ακρίβεια, προτιμούν η κυβέρνηση όχι να δημιουργεί, αλλά να καταστρέφει το χρήμα. Αυτό δεν είναι υπεύθυνο. Είναι παιδιάστικο. Και επιμένω στον χαρακτηρισμό.

Μπορείτε να μας δώσετε ένα παράδειγμα;

Η Ισπανία είναι ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα. Επί χρόνια ακολουθούσε υποδειγματικά τα κριτήρια της συνθήκης του Μάαστριχ για το 60% του χρέους επί του ΑΕΠ. Παρ' όλα αυτά δεν απέφυγε τα προβλήματα.

Στο παρακάτω διάγραμμα αποδεικνύονται δύο πράγματα πέρα από κάθε αμφιβολία:

α) το κριτήριο του 60% δεν απέτρεψε τη δημιουργία φούσκας του ιδιωτικού χρέους

β) όταν ξεκίνησε η πτώση της πίστωσης, η άνοδος του κρατικού χρέους εκτοξεύτηκε ενώ άρχισε να μειώνεται του ιδιωτικού

Ακόμα πιο χαρακτηριστικό είναι το επόμενο διάγραμμα, που μας δείχνει πως πίστωση και ανεργία έχουν με εντυπωσιακή ακρίβεια αντίθετες πορείες

Παρόμοια διαγράμματα έχουμε και για την Ελλάδα. Οι τυφλές πολιτικές λιτότητας καταστρέφουν το ΑΕΠ, όσο μειώνουν το χρέος και υπομοχλεύουν τον ιδιωτικό τομέα.

Μπορούν να ελπίζουν σε κάτι οι Έλληνες, προκειμένου να αρχίσει η ανάκαμψη;

Η απάντηση στο πού θα βρουν χρήματα οι Έλληνες είναι πως σε αυτή τη φάση μόνο η κυβέρνηση μπορεί να τα δημιουργήσει. Τα πλεονάσματα που επιβάλλει η τρόικα καταστρέφουν τον πλούτο, δεν εξοικονομούν χρήματα. Έτσι εξηγείται ο φαύλος κύκλος που έχει παγιδέψει την ελληνική οικονομία.

Από τη στιγμή που μια χώρα δεν έχει εξουσία να υποτιμήσει το νόμισμά της, και αν δεν είναι αυτή που επωφελείται από τη δημοσιονομική εξισορρόπηση, δεν υπάρχει τίποτα ικανό να τη σταματήσει από το να υποφέρει.

Η μόνη διέξοδος για την αποφυγή της φτώχειας δεν είναι άλλη από τη μετανάστευση.

*Βίντεο από όλες τις ομιλίες του συμποσίου μπορείτε να βρείτε εδώ

** Ο Βασίλης Παζόπουλος ([email protected]) είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου «Επενδυτές χωρίς Σύνορα».