Το μάθημα των «βρυχόμενων 1920s»: Οι φούσκες σκάνε πάντα

Όλες οι χρονικές περίοδοι δεν είναι ίδιες. Όμως, υπάρχει κάτι που συνδέει τις διαφορετικές περιόδους. Όσο μεγαλύτερη διάρκεια έχει μια οικονομική επέκταση ή ένα χρηματιστηριακό ράλι τόσο αυξάνονται οι διαρθρωτικές δυσλειτουργίες που  έχουν βαθιές ρίζες. 

Οι χρηματιστηριακές  αγορές στις ανεπτυγμένες αγορές τα έχουν πάει από καλά έως εξαιρετικά από το 2009 μέχρι σήμερα με εξαίρεση κάποιες σχετικά πρόσκαιρες πτώσεις των μετοχών που δεν είχαν μεγάλη διάρκεια. Αυτό θα έπρεπε να χαροποιεί αλλά και να προβληματίζει. Όμως, η βιομηχανία των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών είναι αισιόδοξα  προκατειλημμένη.   

Αναζητώντας περιόδους στο παρελθόν που έχουν ομοιότητες με την σημερινή, αρκετοί θα έδειχναν προς το 1999. Παρ’ όλα αυτά, η δεκαετία του 1920 και ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια της ταιριάζει περισσότερο με την σημερινή εποχή.

Αναμφίβολα, τη δεκαετία των «βρυχόμενων 1920s» δεν υπήρχαν online υπηρεσίες, το cloud, η τεχνητή νοημοσύνη (AI), το 5G, το blockchain, τα ρομπότ, η νανοτεχνολογία κ.τλ. Όμως, υπήρχε πληθώρα νέων τεχνολογιών και καινοτομιών της εποχής και αγορές που κολυμπούσαν στη ρευστότητα, πίστη στους χαράσσοντες την πολιτική και σχεδόν καμία αίσθηση ότι υπάρχει κίνδυνος πτώσης των τιμών των μετοχών κ.τ.λ. στη μάζα των επενδυτών.

Η μεγάλη περίοδος οικονομικής επέκτασης και το πολύχρονο χρηματιστηριακό ράλι της δεκαετίας του 1920 είχε πείσει σχεδόν όλους ότι τα οικονομικά και χρηματοοικονομικά θεμέλια του συστήματος ήταν πολύ ισχυρά. Κι όμως «η χρυσή εποχή του Καπιταλισμού», όπως αποκαλείτο,  κατέληξε σε καταστροφή την οποία ο ιστορικός ρεβιζιονισμός απέδωσε στην αποτυχία της Fed να αυξήσει την προσφορά χρήματος. 

Στη πραγματικότητα, τα θεμέλια ήταν σαθρά. Τα λεφτά που τροφοδοτούσαν την οικονομική επέκταση και το χρηματιστηριακό ράλι ήταν μη διατηρήσιμα και όταν οι σπεκουλαδόρικες ροές τελικά αντιστράφηκαν, όλα κατέρρευσαν.   

Ήταν η «Στιγμή Μίνσκι» (Minsky Moment) του 1929 με την κατάρρευση της Wall Street που ήλθε μετά από μια παρατεταμένη, υπερμοχλευμένη, μη διατηρήσιμη άνοδο των μετοχών.  

Αυτά τα επικίνδυνα γεγονότα είναι απόρροια μιας νέας μορφής καπιταλισμού που ο Μίνσκι αποκαλούσε «Money Manager Capitalism» και εμείς «financilization». Σ’ αυτή την μορφή, η κύρια δουλειά των κεφαλαιαγορών δεν είναι τόσο η ανάπτυξη της οικονομίας αλλά το γρήγορο κέρδος των traders κ.τλ. 

Σημειώνεται ότι ο Χάυμαν Μίνσκι (1919-1996) ήταν ένας Κεϋνσιανός οικονομολόγος ο οποίος πίστευε ότι οι αγορές τείνουν να παράγουν κρίσεις τις οποίες οι ισχυροί θεσμοί και οι καλές πολιτικές μπορούν να εμποδίσουν. Φυσικά, δεν συμφωνούν όλοι οι οικονομολόγοι μ’ αυτή την άποψη. Άλλοι πιστεύουν ότι οι αγορές μπορούν να αυτορυθμιστούν και είναι οι κρατικές παρεμβάσεις που προκαλούν τις κρίσεις.

Από την Μεγάλη Ύφεση μέχρι σήμερα, οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις έχουν κάνει ότι μπορούν για να αποφύγουν την οικονομική ύφεση, ακυρώνοντας επί της ουσίας τον επιχειρηματικό κύκλο με τα πάνω και τα κάτω του. Στην πορεία έχουν δώσει μεγάλη ώθηση στις κινητές και μη κινητές αξίες και έχουν αυξήσει σημαντικά το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος.

Με άλλα λόγια, οι συνθήκες που οδηγούν στη «Στιγμή Μίνσκι» δείχνουν να ωριμάζουν. Πότε όμως θα έλθει η Στιγμή ή αν θα έλθει ποτέ, κανείς δεν ξέρει.

Αν η δεκαετία του 1920 προσφέρει ένα μάθημα, αυτό είναι ότι οι χρηματιστηριακές υπερβολές οι οποίες συσσωρεύονται για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν μπορούν να συντηρούνται για πάντα.