Αξιολόγηση στο Δημόσιο: Οι επικεφαλής να την πληρώνουν πρώτοι

Το σύγχρονο ελληνικό κράτος έγινε από οικογένειες και γι’ αυτό δεν υπακούει στους κανόνες της αξιοκρατίας αλλά στις συγγένειες, είχε δηλώσει κάποτε ο ιστορικός κ. Βερέμης. Ο Ιωάννης Καποδίστριας, ο πρώτος κυβερνήτης και πιο τίμιος Έλληνας πολιτικός, δολοφονήθηκε από την επιφανή οικογένεια των Μαυρομιχάληδων της εποχής, γιατί ήθελε ισχυρό κράτος με ηγέτη και θεσμούς.  Για την ακρίβεια, επιχείρησε να αφαιρέσει τα προνόμια των δασμών και φορολογίας που απολάμβαναν αρκετοί Μανιάτες όπως οι Μαυρομιχάληδες. Οι τελευταίοι είχαν εκδιώξει τους κυβερνητικούς υπαλλήλους που στάλθηκαν εκεί για τη συλλογή φόρων, φέρνοντας στο νου μας σύγχρονα περιστατικά.  

Η έλλειψη αξιοκρατίας και ισχυρών θεσμών, π.χ. Δικαιοσύνη, πανεπιστήμια κ.λπ., είναι διαχρονικό φαινόμενο. Ο σύγχρονος Έλληνας είναι σαν τον Καραγκιόζη που προσπαθεί να κοροϊδέψει το κράτος και το τελευταίο τον καταπιέζει, είχε αναφέρει ο ίδιος ιστορικός. Από την άλλη πλευρά, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι η οικογένεια βοήθησε στη διατήρηση των παραδόσεων και της εθνικής συνείδησης. Οι Μαυρομιχάληδες έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην Επανάσταση.

Επιλέξαμε αυτή την εισαγωγή με ιστορικές αναφορές στους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία του κράτους, πριν πάμε στο θέμα που προαναγγείλαμε χθες, δηλαδή την αξιολόγηση των δημόσιων υπαλλήλων, το οποίο άπτεται της αξιοκρατίας στο κράτος. Αφορμή στάθηκαν οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης για τις αυξήσεις στις αποδοχές των δημόσιων υπαλλήλων από το 2024. Επικουρικά, η παράθεση στοιχείων για τις προσλήψεις στη Γενική Κυβέρνηση από το 1995 μέχρι και το 2022 από πρόσφατο άρθρο του Μπομπ Τράα, επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ελλάδα τα πρώτα χρόνια των μνημονίων.

Οι αυξήσεις των αποδοχών που ανακοινώθηκαν δεν βασίσθηκαν σε κάποιας μορφής αξιολόγηση αλλά σε ad hoc κριτήρια που επέλεξε η κυβέρνηση. Κατά την άποψή μας, αυτό θα πρέπει να αλλάξει αλλά όχι πριν επιτευχθεί συναίνεση στο πλαίσιο της αξιολόγησης. Κι αυτό γιατί δεν είναι σωστή η απλή αξιολόγηση του υπαλλήλου από τον προϊστάμενό του, με τον οποίο μπορεί να είναι φίλοι ή εχθροί, για κομματικούς ή άλλους λόγους.

Σ’ αυτό το θέμα θα συμφωνήσουμε με τον κ. Όθωνα Ηλιόπουλο, βουλευτή επικρατείας του ΣΥΡΙΖΑ και αναπληρωτή καθηγητή στο Χάρβαρντ, με τον οποίο διαφωνούμε στο θέμα της κατάργησης του κρατικού μονοπωλίου στα πανεπιστήμια. Συνυπογράφουμε λοιπόν την άποψή του ότι ο αξιολογούμενος πρέπει να ξέρει ποιος είναι ο στόχος του, σε τι θα αξιολογηθεί και ποια χρονική περίοδο θα αξιολογηθεί. Επιπλέον, ο αξιολογούμενος  θα πρέπει να έχει τα μέσα για να επιτύχει τους στόχους του. Όπως μας είπε, πώς αξιολογείς ένα γιατρό με δεκάδες ασθενείς και χωρίς νοσοκόμα, με βάση τις επιστημονικές δημοσιεύσεις του.

Θα πρέπει να συμφωνήσουμε όλοι σε κάποια αντικειμενικά κριτήρια (metrics) και φυσικά η αξιολόγηση δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να βάλουμε σε θέσεις ευθύνης τα δικά μας παιδιά ή αυτούς που συμπαθούμε για κάποιο λόγο. Εξίσου σημαντικό είναι να αξιολογηθεί όλη η μονάδα και όχι μόνο οι υπάλληλοι. Αν μάλιστα, η μονάδα δεν πάει καλά, ο πρώτος που θα πρέπει να την πληρώσει είναι ο διευθυντής της μονάδας και όχι οι υπάλληλοι.

Είναι απλοί κανόνες αξιολόγησης που υπακούν στην κοινή λογική, αν και θα υπάρχουν μονάδες που είναι διαφορετικές και ίσως χρειαστεί αναπροσαρμογή των κριτηρίων. Κοντολογίς, η αξιολόγηση είναι καίριο συστατικό της αξιοκρατίας στο Δημόσιο, αλλά θα πρέπει να διέπεται από συγκεκριμένες αρχές και κανόνες. Είναι ένα ακόμη βήμα για την επικράτηση των θεσμών έναντι της οικογενειοκρατίας.