Η ανάπτυξη δεν θέλει διαφθορά

Η ευημερία μιας χώρας και των πολιτών της είναι συνισταμένη πολλών παραγόντων. Είναι όμως κοινώς παραδεκτό ότι χώρες με ισχυρούς ανεξάρτητους θεσμούς και μικρότερη διαφθορά έχουν υψηλότερο βιοτικό επίπεδο. Δυστυχώς, η Ελλάδα δεν ανήκει σ’ αυτές. 

Δυστυχώς, ισχυροί ανεξάρτητοι θεσμοί δεν υπάρχουν στη χώρα μας. Απλά, υποκρινόμαστε ότι υπάρχουν. Και πώς να υπάρχουν, όταν δεν υφίσταται ο διαχωρισμός των τριών εξουσιών: της εκτελεστικής, της νομοθετικής και της δικαστικής.

Στο σύστημά μας, η εκτελεστική εξουσία, δηλ. η κυβέρνηση και για την ακρίβεια ο πρωθυπουργός είναι εκείνος που έχει τη μεγαλύτερη δύναμη. Αυτοί διορίζουν τους ανώτατους δικαστικούς, που με τη σειρά τους διορίζουν τους υφισταμένους τους και πάει λέγοντας. Όταν λοιπόν η αρχή του διαχωρισμού των εξουσιών πάει περίπατο, όσα ακολουθούν στη σφαίρα της οικονομίας δεν εκπλήσσουν.

Θεωρείται λοιπόν λογικό σε μια χώρα με το υψηλότερο δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ στην ευρωζώνη, που πρακτικά χρεοκόπησε το 2012, να κατατάσσει στους πληττόμενους, κλάδους που εμφανίζουν αύξηση του τζίρου το 2020, με αποτέλεσμα να πληρώνει ο κρατικός προϋπολογισμός τους εργαζομένους τους, να έχουν μειωμένα ενοίκια κ.λπ. Είναι η ίδια χώρα που έκανε τα στραβά μάτια επί πολλούς μήνες, όταν δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι δούλευαν κανονικά, παρότι είχαν μπει σε αναστολή και πληρώνονταν από τον κρατικό προϋπολογισμό. Και φυσικά ένας θεός ξέρει τι θα γίνει με τα πολλά, μεγάλα πρότζεκτ που θα χρηματοδοτηθούν από κοινοτικά κονδύλια, όταν η πιάτσα ήδη βοά.

Και πώς να μη συμβαίνει κάτι τέτοιο, όταν έχουμε δει ουκ ολίγες σκηνές διαφθοράς στο παρελθόν. Πόσες φορές οι επιτροπές που συστήνονταν σε υπουργεία για να επιλέξουν ποιος θα πάρει κάποιο μεγάλο έργο δεν ακολούθησαν την ίδια διαδρομή;  Κοινώς, την έκδοση ενός RFI (Request for Information) για κάποιο πρότζεκτ, π.χ. την αγορά ραντάρ, με την οποία ζητούσαν από τους ενδιαφερομένους να τους υποβάλουν προτάσεις για το πώς θα πρέπει αυτό να γίνει. Με το που ξεκινούσε η διαδικασία, οι ενδιαφερόμενοι προσέγγιζαν τα μέλη της επιτροπής και άρχιζε το λόμπι. Τα δώρα πάσης φύσεως, π.χ. δωρεάν επίσκεψη σε χώρα του εξωτερικού για να δουν πώς δουλεύει το προτεινόμενο, π.χ. σύστημα ραντάρ, που μπορεί να συνοδευόταν από μετρητά για ψώνια κ.λπ. ήταν συνηθισμένα. Φυσικά, το λόμπι μπορεί να περιελάμβανε κι άλλα ρουσφέτια όπως λένε οι επαΐοντες. 

Ο συνήθης κανόνας ήταν πως όποιος πλήρωνε περισσότερα κέρδιζε υπό την έννοια ότι η επιτροπή αποφάσιζε για τις προδιαγραφές του έργου, αποκλείοντας κάποιους ενδιαφερόμενους. Ακόμη πιο μεγάλη μάχη ήταν η μάχη στην τελική φάση του διαγωνισμού. «Είναι εντυπωσιακό αλλά τα μέλη της επιτροπής αναγνώριζαν πως ο πρόεδρος θα έπαιρνε περισσότερα», τονίζει επιχειρηματίας που γνωρίζει από πρώτο χέρι από τέτοιες διαδικασίες του παρελθόντος. Στην ερώτηση αν τα μέλη των επιτροπών φοβόντουσαν ότι θα μπορούσαν να εντοπισθούν, ο ίδιος ανέφερε πως δεν είχε αυτή την αίσθηση.

Τέτοια φαινόμενα διαφθοράς φαίνεται ότι ήταν εκτεταμένα σε τέτοιες επιτροπές στα υπουργεία στο παρελθόν σύμφωνα και με άλλους. Όμως, δεν ήταν μόνο οι επιτροπές. Πόσοι γιατροί από τις 20.000 περίπου, που έλαβαν τα στικάκια τις πρώτες μέρες της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης, δεν επέστρεφαν τα στικάκια πίσω ως ελαττωματικά μέχρι το 2015 (αν θυμόμαστε καλά) για να μπορούν να συνταγογραφούν όπως πριν;

Θα χρειαζόταν πολύς περισσότερος χώρος για να καταγραφούν κι άλλα φαινόμενα διαφθοράς. Αναμφισβήτητα, η διαφθορά μπορεί να κάνει τους λίγους πλουσιότερους αλλά παράγει κατώτερο αποτέλεσμα, στερώντας πολύτιμους πόρους  από την εθνική οικονομία και τη συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών. Πρέπει λοιπόν να μειωθεί η διαφθορά για να επιτύχει η εθνική οικονομία υψηλούς, βιώσιμους ρυθμούς ανάπτυξης μεσομακροπρόθεσμα.

Όμως, δεν θα είναι εύκολο χωρίς σεβαστούς, ανεξάρτητους θεσμούς, όσα κονδύλια από το ΕΣΠΑ και το Ταμείο Ανάκαμψης κι αν εισρεύσουν.