Ο θρίαμβος των αισιόδοξων και ο αιώνας των απαισιόδοξων

Οι χρηματιστηριακές αγορές κάνουν ράλι διαρκείας με καύσιμο την τεράστια ρευστότητα που διοχετεύουν οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες, ποντάροντας σε ισχυρή ανάκαμψη των οικονομιών καθώς οι εμβολιασμοί εντείνονται. Η ορθόδοξη οικονομική θεωρία συμφωνεί μαζί τους. 

Ο συνδυασμός μεγάλης νομισματικής επέκτασης και κρατικού δανεισμού σε μια περίοδο υψηλής ανεργίας και πλεονάζοντος παραγωγικού δυναμικού δεν θα οδηγήσει σε πληθωρισμό, μέχρις ότου το πλεονάζον δυναμικό εξαλειφθεί. Αυτό δεν αναμένεται να συμβεί σύντομα, τουλάχιστον στην ελληνική οικονομία και σ’ άλλες της ευρωζώνης. Από την άλλη πλευρά, υπάρχουν εκ διαμέτρου διαφορετικές απόψεις για την πορεία του πληθωρισμού στις ΗΠΑ.  

Για πολλούς, η οικονομική ζημιά από την πανδημία μπορεί να παραλληλισθεί με το οικονομικό σοκ ενός παγκόσμιου πολέμου. Όμως, οι πιο προσεκτικοί παρατηρητές θυμούνται ότι το τέλος του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου έφερε ένα θετικό σοκ στις κατεστραμμένες οικονομίες που διήρκησε δεκαετίες. Επιπλέον, η δεκαετία του 1950 χαρακτηρίσθηκε από την προσπάθεια των κεντρικών τραπεζών να κρατήσουν το κόστος δανεισμού σε χαμηλά επίπεδα όπως γίνεται σήμερα. Από την άλλη πλευρά, οι σημερινές οικονομίες δεν αντιμετωπίζουν την ανάγκη για μεγάλα έργα υποδομών, επειδή έχουν καταστραφεί λόγω βομβαρδισμών, δολιοφθοράς κ.λπ. όπως τότε. Όμως, ανάγκες υπάρχουν και σήμερα αλλά είναι διαφορετικές, π.χ. ψηφιοποίηση.

Οι αισιόδοξοι επισημαίνουν ότι θα έπρεπε να είναι κανείς πολύ αισιόδοξος το 1950 για να προβλέψει όλα αυτά που συνέβησαν στο οικονομικό μέτωπο τις επόμενες δεκαετίες, π.χ. 50 χρόνια. Τέτοια ήταν τα οικονομικά θαύματα της Γερμανίας, της Ιαπωνίας, η ανάδειξη της Κίνας ως μεγάλης δύναμης στα τέλη του προηγούμενου αιώνα και οι ασιατικές τίγρεις. Ούτε φυσικά ήταν λογικό να προβλέψει κάποιος το τέλος του Ψυχρού Πολέμου με ειρηνικό τρόπο. Με λίγα λόγια, ο προηγούμενος αιώνας δικαίωσε τους υπεραισιόδοξους του 1950 και αποδοκίμασε τους απαισιόδοξους. Το ράλι των αγορών αποδείχθηκε πως είχε βάση.

Θα μπορούσε ο 21ος αιώνας που διανύουμε να δικαιώσει ακόμη μια φορά τους αισιόδοξους;  Μπορεί αλλά δεν ξεκίνησε τόσο καλά. Η αισιοδοξία στα τέλη του 1999 για το 2000 αποδείχθηκε αβάσιμη. Η χρηματιστηριακή φούσκα των “dot com” έσκασε, δικαιώνοντας τους απαισιόδοξους. Όμως, το πράγμα δεν σταμάτησε εκεί. Προς τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα είχαμε τη Μεγάλη Ύφεση, την αυξανόμενη δυσαρέσκεια που εξέφρασαν στην κάλπη μεγάλα τμήματα του πληθυσμού σε διάφορες Δυτικές χώρες, το Brexit και τώρα την πανδημία.

Αν ο χρόνος πάγωνε στα πρώτα 20 χρόνια, οι υπεραπαισιόδοξοι του 1999 θα είχαν δικαιωθεί. Όμως, οι αγορές συνεχίζουν να ποντάρουν στο καλό σενάριο των αισιόδοξων.     

Αναμφισβήτητα, η διοχέτευση της τεράστιας ρευστότητας στο σύστημα από την ΕΚΤ, Fed κ.λπ. εξηγεί σε σημαντικό βαθμό το ράλι. Όμως, ταυτόχρονα προκαλεί στρεβλώσεις και σε κάποιο σημείο θα έλθει η ώρα της αλήθειας, αν οι πραγματικές οικονομίες δεν αναπτύσσονται με ικανοποιητικούς ρυθμούς. Δεν αποκλείεται λοιπόν οι αρκούδες να πάρουν το αίμα τους πίσω τον 21ο αιώνα.