Στο δρόμο προς την ιαπωνοποίηση

Υπάρχει μια ιστορία που δεν είναι τόσο γνωστή. Πριν από το μεγάλο χρηματιστηριακό κραχ του 1929 και την  κατάρρευση της οικονομικής δραστηριότητας που ακολούθησε την επόμενη δεκαετία, συνέβη κάτι που λίγοι γνωρίζουν. Η μεγάλη βουτιά της περιόδου 1920-21, που ο τότε Αμερικανός πρόεδρος Warren Harding αντιμετώπισε χωρίς να κάνει κάτι. Η κρίση είχε τελειώσει μέχρι τα μέσα του 1921, για να ακολουθήσει η βρυχώμενη δεκαετία του 1920 (roaring 1920s). Ήταν η εποχή του κανόνα του χρυσού και οι κεντρικές τράπεζες δεν θα μπορούσαν να κάνουν ό,τι κάνουν σήμερα, ακόμη κι αν το ήθελαν. Κοινώς, να αγοράζουν κρατικά ομόλογα κ.λπ. στη δευτερογενή αγορά, με τα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης (QE). 

Το παράδειγμα της περιόδου 1920-1921 χρησιμοποιείται από εκείνους που υποστηρίζουν πως η οικονομική κατάσταση θα ήταν καλύτερη και σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα, αν αφήναμε τα πράγματα να κυλήσουν ομαλά, χωρίς τις παρεμβάσεις των κεντρικών τραπεζών και των κυβερνήσεων. Όμως, αυτό δεν συνέβη τότε και πολύ περισσότερο τώρα.

Μετά τη Μεγάλη Υφεση του 2008-2009, οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες ανέλαβαν τον ρόλο του διασώστη, μειώνοντας τα επιτόκια παρέμβασης στο μηδέν ή και χαμηλότερα, ενώ ξεκίνησαν να αγοράζουν μαζικά κρατικά και ιδιωτικά ομόλογα στη δευτερογενή αγορά. Ποιος θα το περίμενε; Κι όμως συνέβη, προσφέροντας ένα χρήσιμο μάθημα σε όλους και κυρίως τους επενδυτές. Η πολιτική των κεντρικών τραπεζών να πλημμυρίσουν την αγορά με χρήμα για να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα ενθάρρυνε τον δανεισμό από επιχειρήσεις κ.λπ. Επιπλέον, η πολιτική των κυβερνήσεων να αυξήσουν τα δημοσιονομικά ελλείμματα για να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες των μέτρων για τη συγκράτηση της πανδημίας έχει διογκώσει το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ.

Η τάση δεν περιορίσθηκε σε μία ή λίγες χώρες. Αντίθετα, επεκτάθηκε σε όλες σχεδόν τις ανεπτυγμένες  οικονομίες. Όλες αυτές βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα βουνό χρέους, μεγαλύτερα ελλείμματα και βαθιά ύφεση προς το παρόν και ποντάρουν στα εμβόλια και άλλα προγράμματα στήριξης για υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.

Όμως, η εμπειρία της τελευταίας δεκαετίας δεν είναι καθόλου ενθαρρυντική καθώς οι ρυθμοί ανάπτυξης ήταν αδύναμοι. Αυτό δύσκολα θα αλλάξει. Ακόμη κι αν έχουν ένα ή δύο χρόνια ισχυρότερης ανάπτυξης, προερχόμενες από ύφεση της τάξης του 8% με 14% το 2020 και σαφώς υψηλότερο χρέος. Σ’ αυτό τον κόσμο, η διατήρηση των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα παραμένει προτεραιότητα για να αποτραπούν μαζικές χρεοκοπίες ιδιωτικών επιχειρήσεων και κρατών. Πρόκειται για την ιαπωνοποίηση.       

Όμως, ακόμη κι αυτή στηρίζεται στη βασική υπόθεση των αισιόδοξων ή «ταύρων» στις αγορές. Στην απουσία των πληθωριστικών πιέσεων ή την επικράτηση των αποπληθωριστικών, αν προτιμάτε.

Όμως, το πιο επικίνδυνο πράγμα για έναν επενδυτή, αναλυτή ή κυβερνητικό αξιωματούχο είναι να φαντάζεται ότι η βασική του υπόθεση θα είναι σωστή για πάντα.