Ο ακτιβισμός που θα πληρώσουμε ακριβά

Τα τελευταία χρόνια, έχουμε γίνει θεατές συγκρούσεων μεταξύ των λαϊκιστών της δεξιάς και της αριστεράς σε μεγάλο βαθμό, κατά τον ίδιο τρόπο που συνέβαιναν τη δεκαετία του 1930. Αυτό δεν είναι μόνο αποτέλεσμα της μετανάστευσης στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης από την Αφρική, Ασία και ενδοευρωπαϊκά. Οφείλεται επίσης στην εξέλιξη του συστήματος που παράγει αυτοτροφοδοτούμενα σπιράλ για τους έχοντες και τους μη έχοντες και μεγάλες ανισότητες εισοδήματος και πλούτου.

Όμως, οι ρίζες αυτής της κατάστασης δεν είναι τωρινές. Ούτε καν βρίσκονται στα τελευταία χρόνια. Όπως συνέβη με τη μεγάλη ύφεση του 2008 στο εξωτερικό και την ελληνική κρίση χρέους λίγο αργότερα, οι ρίζες τους πήγαιναν πολύ πιο πίσω. Χρειάστηκε να φθάσουμε στο 2007 και να λανσάρει ο Paul McCulley τον όρο «σκιώδες τραπεζικό σύστημα» (shadow banking), για να αρχίσει ο κόσμος να αντιλαμβάνεται πόσο επικίνδυνη ήταν η νέα χρηματοοικονομική δομή που επί χρόνια κυριαρχούσε στο πιστωτικό σύστημα.

Η ζημιά είχε ξεκινήσει από την περίοδο 2001-2002, όταν τα στεγαστικά δάνεια αυξάνονταν με διψήφιο ρυθμό. Όμως, κανείς δεν έφερε αντίρρηση τότε, γιατί προτεραιότητα ήταν να επανέλθουν οι οικονομίες σε αναπτυξιακή τροχιά και να καταπολεμηθεί το σκιάχτρο του αποπληθωρισμού. Σχεδόν όλοι καλωσόρισαν την υπερβολή στις αρχές αλλά και αργότερα, όταν οι οικονομίες επανήλθαν και οι αγορές έκαναν ράλι, κανείς δεν βρέθηκε που να ήθελε να ρισκάρει το σπάσιμο της φούσκας. Όμως, η φούσκα έσκασε το 2008, προκαλώντας τη Μεγάλη Υφεση και τα γνωστά προβλήματα.

Από εκεί και πέρα, αναλαμβάνουν δράση οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες (Fed, EKT κ.λπ.), με διαδοχικούς γύρους ποσοτικής χαλάρωσης (QE) και τα παρεμβατικά επιτόκια στα τάρταρα. Τα χαμηλά έως αρνητικά επιτόκια δανεισμού ευνόησαν τον δανεισμό κρατών και του ιδιωτικού τομέα, με αποτέλεσμα μια άνευ προηγουμένου αύξηση του μη παραγωγικού χρέους, την εκτίναξη  των χρηματιστηριακών αγορών, την αύξηση των ανισοτήτων πλούτου και εισοδήματος και την άνοδο του λαϊκισμού.

Ο «ακτιβισμός» των κεντρικών τραπεζών φέρει μεγάλη ευθύνη γι’ αυτή την κατάσταση καθώς τροφοδοτεί τις φούσκες, που είναι δύσκολο να προβλεφθεί πότε θα σκάσουν. 

Η οικονομική κρίση λόγω της πανδημίας ευνοεί τη συνέχιση του ίδιου «ακτιβισμού», με αποτέλεσμα να μετατίθεται προς το μέλλον η ώρα της αλήθειας. Όσο όμως καθυστερεί τόσο πιο σοβαρές θα είναι οι συνέπειες για όλους.

Ο πακτωλός χρήματος που έχει πέσει στις αγορές και στο χρηματοοικονομικό σύστημα γενικότερα μέσω των κεντρικών τραπεζών, από τη μια πλευρά, έχει βοηθήσει αλλά, από την άλλη, έχει υπονομεύσει το χρηματοοικονομικό σύστημα μεσομακροπρόθεσμα.

Φυσικά, οι περισσότεροι είναι ευτυχισμένοι που αγνοούν την πραγματικότητα. Όμως, το πρώτο πράγμα που θα πρέπει να κάνει κάποιος που βρίσκεται σε τρύπα, είναι να σταματήσει να σκάβει. 

Οι κεντρικές τράπεζες δεν το κάνουν ακόμη, γιατί, αφενός, αντιμετωπίζουν μια ακόμη κρίση και δυστυχώς δεν έχει βγει ένας Jamie Dimon (JPMorgan) ή κάποιος άλλος για να το επισημάνει. Οι συνέπειες είναι δύσκολο να προβλεφθούν και ίσως πάρουν άλλη μορφή από τη συνηθισμένη.

Όμως, μπορεί το σύστημα να αυτορυθμισθεί και να τις ξεπεράσει, όταν η λειτουργία των αγορών είναι τόσο προβληματική; Ο χρόνος θα δείξει, όμως οι οιωνοί δεν είναι καλοί σ’ ένα σύστημα όπου οι μεν καπιταλιστές δεν ξέρουν να μοιράσουν δίκαια την οικονομική πίτα, οι δε σοσιαλιστές δεν ξέρουν πώς να μεγαλώσουν την πίτα.