Όταν λείπει ο γάτος (ΗΠΑ), χορεύουν τα ποντίκια

Όταν οι ΗΠΑ έπαιζαν τον ρόλο του παγκόσμιου χωροφύλακα, ήταν πολλοί εκείνοι που τις καταδίκαζαν και ζητούσαν να φύγουν από την περιοχή τους με το κλασικό σύνθημα «Yankees go home». Η εκλογή Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ το 2016, με κεντρικό σύνθημα «Η Αμερική πρώτα», επρόκειτο να αλλάξει όλα αυτά και σε κάποιο βαθμό, αυτό συνέβη. Όμως, εκείνοι που ήταν αντίθετοι στην πολιτική του έστω μερικού απομονωτισμού προειδοποιούσαν ότι τυχόν αποχώρηση των ΗΠΑ θα άφηνε μεγάλο κενό και ανησυχούσαν ότι κάποιοι τοπικοί αυταρχικοί ηγέτες χωρών θα έσπευδαν να καλύψουν.

Η Μέση Ανατολή και η Ανατολική Μεσόγειος ήταν δύο τέτοιες περιοχές. Η  Τουρκία του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν έσπευσε να καλύψει το κενό παρά τις έντονες αντιδράσεις γειτονικών χωρών και της δεύτερης ισχυρότερης στρατιωτικά χώρας του ΝΑΤΟ, δηλ. της Γαλλίας. Μερικοί θεωρούν ότι καθοριστικό ρόλο έπαιξε το πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν το 2016. Όμως, άλλοι εκτιμούν, όπως ο Τζον Μπόλτον, πρώην σύμβουλος σε θέματα εθνικής ασφαλείας του προέδρου Τραμπ, στη Καθημερινή της Κυριακής, ότι ο Τούρκος πρόεδρος είχε από παλιά τις ίδιες ιδέες. Απλά το πραξικόπημα ίσως επιτάχυνε τις κινήσεις του.  

Όταν τον περασμένο Ιούλιο, ο Ερντογάν αποφάσισε να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί από μουσείο και μάλιστα να συμπέσουν οι πρώτες προσευχές με την 24η Ιουλίου, που είναι η επέτειος της υπογραφής της Συμφωνίας της Λωζάνης, το γεγονός δεν διέφυγε της προσοχής κάποιων ξένων αναλυτών. Ο Μάικλ Ρούμπιν του American Enterprise Institute (AEI), έγραψε στο The National Interest ότι δεν υπήρχε καλύτερος τρόπος να δείξει συμβολικά ο Ερντογάν την απόρριψη της τάξης πραγμάτων που έφερε η Συνθήκη της Λωζάνης. 

Στο ίδιο άρθρο, που είχε τίτλο «Ο πόλεμος μεταξύ Ελλάδος και Τουρκίας είναι τώρα μια πραγματική πιθανότητα», ο Ρούμπιν ανέφερε ότι στον Ερντογάν όπως και στον Πούτιν αρέσει να παίζουν «το παιχνίδι της κότας με διπλωμάτες στους οποίους δεν αρέσουν οι συγκρούσεις». Η κα Μέρκελ και ο ειδικός Αμερικανός απεσταλμένος Τζέιμς Τζέφρι νόμιζαν πως καθησυχάζοντας τον Τούρκο πρόεδρο, θα μπορούσαν να μειώσουν τις εντάσεις βραχυπρόθεσμα. Δεν κατανόησαν ποτέ ότι ο Τούρκος πρόεδρος κάνει ό,τι κάνει για να αποκτήσει πλεονέκτημα όταν έρθει η ώρα των διαπραγματεύσεων, συμπληρώνοντας ότι η υποχώρηση στον επιτιθέμενο σπανίως φέρνει την ειρήνη, σύμφωνα με τον Ρούμπιν.

Η Αθήνα θα πρέπει να συνεκτιμήσει όλες τις επιλογές που υπάρχουν στο τραπέζι και ίσως πρέπει να πολεμήσει, αν η Τουρκία υπερβεί τα όρια. Οι ΗΠΑ δεν θα έπρεπε να είναι ουδέτερες σε μια τέτοια περίπτωση, αλλά θα έπρεπε να καταδικάσουν δημοσίως τον επιτιθέμενο και μαζί με την ΕΕ.  Όμως, σχεδόν τρεις εβδομάδες από τις προεδρικές εκλογές της 3ης Νοεμβρίου του 2020,  οι ΗΠΑ έχουν πρόεδρο αλλά δεν έχουν ηγεσία. Το κενό εξουσίας δεν μοιάζει ακριβώς με εκείνο του καλοκαιριού του 1974, όταν ο Ρίτσαρντ Νίξον έφευγε από τον Λευκό Οίκο και η Τουρκία εισέβαλε στην Κύπρο.

Πάντως, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Ερντογάν σπεύδει να εκμεταλλευθεί αυτή την κατάσταση αυτό το διάστημα, στέλνοντας το ερευνητικό σκάφος Orcus Reis για έρευνες σε μια περιοχή έξω από το Καστελόριζο.Ίσως γιατί εκτιμά ότι οι πιθανότητες επανεκλογής του Τραμπ έχουν μειωθεί δραστικά και ο Τζο Μπάιντεν, που τον έχει επικρίνει δημοσίως, θα είναι ο επόμενος πρόεδρος.

Ακόμη κι αν ο Τραμπ είχε ζητήσει από τον Ερντογάν να μην προκαλέσει αναστάτωση στην Ανατολική Μεσόγειο το διάστημα προς τις εκλογές για να μη χάσει ελληνοαμερικανικές ψήφους σε κρίσιμες πολιτείες που έχουν αξία, γιατί η διαφορά μπορεί να είναι πολύ μικρή όπως το 2016.

Αναμφίβολα, διάφοροι παράγοντες έπαιξαν ρόλο στην απόφαση των Τούρκων να ρίξουν λάδι στη φωτιά. Όμως, οι αμερικανικές εκλογές μοιάζουν να είναι από τους πλέον πειστικούς. Οι αναλυτές συμφωνούν ότι αν μετά το Κογκρέσο που είναι εχθρικό προς τον Ερντογάν υπάρξει αλλαγή στην προεδρία, η προώθηση των κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας για τους ρωσικούς πυραύλους S-400 και τον ρόλο της στην ευρύτερη περιοχή θα είναι ευκολότερη.

Δεν είναι κάτι που επιθυμεί ο Ερντογάν, με την οικονομία του σε δύσκολη θέση, την ΕΕ να απειλεί με μέτρα και άλλες χώρες όπως η Σαουδική Αραβία να προχωρούν σ’ ένα άτυπο εμπορικό εμπάργκο. Χωρίς οικονομική ανάκαμψη, η χρηματοδότηση της εξωτερικής πολιτικής και εθνικής άμυνας της Τουρκίας γίνεται προβληματική ενώ ο ίδιος κινδυνεύει με μη επανεκλογή στην προεδρία το 2023.  Όμως, το κυριότερο είναι ότι τυχόν αλλαγή προέδρου στις ΗΠΑ ίσως τις κάνει να έχουν μεγαλύτερο ρόλο στη περιοχή της Ανατ. Μεσογείου, περιορίζοντας ταυτόχρονα τον αντίστοιχο της Τουρκίας.