Το μαλακό υπογάστριο της Τουρκίας

Το 2013, το κυβερνών κόμμα του προέδρου Ταγίπ Ερντογάν, το ΑΚP, δημοσιοποίησε ένα φιλόδοξο σχέδιο με υψηλούς στόχους για την Τουρκία 10 χρόνια αργότερα. Το σχέδιο ονομάσθηκε «Όραμα 2023» και η επιλογή του δεν ήταν τυχαία. Κι αυτό γιατί το 2023 γιορτάζονται τα 100 χρόνια από την ίδρυση του νέου κράτους και θα διεξάγονταν οι προεδρικές εκλογές.

Το σχέδιο περιελάμβανε μια σειρά από στόχους όπως η αύξηση του κατά κεφαλήν εισοδήματος στις 25 χιλ. δολάρια, η μείωση της ανεργίας στο μισό και η ανάδειξη της Τουρκίας στις 10 μεγαλύτερες οικονομίες του πλανήτη, με το ΑΕΠ  στα 2,6 τρισ. δολάρια περίπου. Ανάμεσα στα άλλα, η στρατιωτική βιομηχανία της Τουρκίας θα ήταν σε θέση να αναπτύξει hi-tech στρατιωτικό υλικό, π.χ. drones, τανκς, ελικόπτερα, φρεγάτες, θωρακισμένα οχήματα και να καλύψει το 75% των αναγκών των ενόπλων δυνάμεών της.   

Παρά την εντυπωσιακή πρόοδο που πέτυχε σε πολλούς τομείς, π.χ. αυτοκινητοβιομηχανία, τουρισμός, στρατιωτικό υλικό όπως UAV και τη συμμετοχή της στο G-20, το γκρουπ των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του πλανήτη, η Τουρκία δεν θα μπορέσει να εκπληρώσει τους στόχους του σχεδίου «Όραμα 2023». Όμως, οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης βασίσθηκαν σε σημαντικό βαθμό στον δανεισμό -κυρίως με ρήτρα ξένου νομίσματος-, γιατί οι εσωτερικές αποταμιεύσεις  δεν έφταναν για να χρηματοδοτήσουν την κατανάλωση και τις επενδύσεις. Δεν συνοδεύθηκαν από τις απαραίτητες θεσμικές και άλλες μεταρρυθμίσεις, που θα καθιστούσαν τους ρυθμούς ανάπτυξης πιο στέρεους.  

Η κρίση του 2018, με τη βουτιά της τουρκικής λίρας, έδειξε τα όρια αυτής της οικονομικής πολιτικής πάνω στην οποία βασίζονται τα φιλόδοξα γεωπολιτικά σχέδια του προέδρου Ερντογάν. Κοινώς, να γίνει η Τουρκία ηγέτιδα δύναμη του σουνιτικού μουσουλμανικού κόσμου, ώστε να εκπληρώνει τα εθνικιστικά της σχέδια. Η αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με στρατιωτικές βάσεις και παρουσία σε χώρες της Αφρικής και του Κόλπου χρηματοδοτήθηκε από την ταχέως αναπτυσσόμενη οικονομία της.

Η κρίση του 2018, όπως κι η φετινή που χαρακτηρίζεται από μεγάλη υποτίμηση του νομίσματος, επιχειρήθηκε να αντιμετωπιστεί με τρόπο που δεν θα έθιγε τους υψηλούς ρυθμούς πιστωτικής επέκτασης. Κοινώς, τη χρήση των συναλλαγματικών αποθεμάτων. Όμως, το 2020, η θέση της γείτονος είναι χειρότερη, γιατί τα συναλλαγματικά αποθέματα είναι πολύ μικρότερα και ο τραπεζικός κλάδος πιο ευάλωτος. Η πανδημία έχει επιδεινώσει την οικονομική κατάσταση και αναγκαστικά οδηγεί σε μείωση της στρατιωτικής και οικονομικής παρουσίας της Τουρκίας σε πιο απομακρυσμένες περιοχές.  

Όμως, η Ελλάδα δεν θα πρέπει να έχει αυταπάτες. Τα οικονομικά προβλήματα της Τουρκίας θα περιορίσουν μεν αλλά δεν θα εξαλείψουν την επιρροή της σε πιο απομακρυσμένες περιοχές ενώ θα προκαλέσουν καθυστερήσεις στην ανάπτυξη του στρατιωτικού προγράμματός της. Αντίθετα, η χρήση της διπλωματίας των όπλων για επαναδιαπραγμάτευση των χωρικών υδάτων της με την Ελλάδα και την Κύπρο θα συνεχισθεί. Κι αυτό γιατί τυγχάνει ευρείας στήριξης στο εσωτερικό, συμπεριλαμβανομένου του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

Από τη στιγμή που η οικονομία δεν είναι πλέον σύμμαχος για την επανεκλογή του το 2023, ο Ερντογάν και το AKP χρειάζονται θέματα, όπως η επέκταση των χωρικών υδάτων στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο,  που τυγχάνουν μεγάλης αποδοχής στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η διένεξη με την Ελλάδα και την Κύπρο στην Ανατολική Μεσόγειο του δίνει πόντους στο εσωτερικό και επομένως θα συντηρηθεί ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2023, όπου κρίνεται η πολιτική και ίσως η φυσική επιβίωση του Ταγίπ Ερντογάν.

Η πορεία της τουρκικής οικονομίας θα κρίνει πολλά σε γεωπολιτικό επίπεδο και προσωπικό για τον Ερντογάν. Όσο περισσότερο η οικονομία παραμένει καχεκτική τόσο περισσότερο θα δυσκολεύει η υλοποίηση των γεωπολιτικών φιλοδοξιών του Ερντογάν. Η τουρκική οικονομία θα κρίνει πολλά και αυτή τη στιγμή είναι το μαλακό υπογάστριο της γείτονος.