Τα ομόλογα που κάνουν κύκλους

Θυμάστε πόσα είχαν γραφτεί στον Τύπο κατά τη διάρκεια της κρίσης χρέους στην Ευρωζώνη για τον ομφάλιο λώρο που ένωνε τα κράτη με τις τράπεζές τους; Οι τράπεζες αγόραζαν και διακρατούσαν ένα μεγάλο κομμάτι του εθνικού χρέους για να βοηθήσουν τη χώρα, με αποτέλεσμα η φερεγγυότητά τους να εξαρτάται από την πιστοληπτική διαβάθμιση της χώρας. Πόσες αναλύσεις και δηλώσεις αξιωματούχων και άλλων δεν είχαν γίνει εκείνη την περίοδο, που κατέληγαν στη πρόταση για την ανάγκη αποκοπής του ομφάλιου λώρου.

Από τότε έχει περάσει πολύς καιρός. Η ΕΚΤ έχει λανσάρει προγράμματα αγοράς κρατικών και άλλων τίτλων στη δευτερογενή αγορά (QE), για να μειώσει το κόστος δανεισμού τους και να  καθίσταται φερέγγυο το χρέος των πιο υπερχρεωμένων χωρών, κυρίως της Ιταλίας. Η Ελλάδα δεν επωφελήθηκε από το αρχικό πρόγραμμα που η ΕΚΤ λάνσαρε το 2015. Όμως, συμμετέχει στο έκτακτο πρόγραμμα για την αντιμετώπιση των συνεπειών της επιδημίας, παρότι δεν ανήκει στην επενδυτική βαθμίδα, που λήγει τον Ιούνιο του 2021 με τα σημερινά δεδομένα. Από το 2014, η ΕΚΤ ξεκίνησε επίσης να δίνει χαμηλότοκα δάνεια για τρία και τέσσερα χρόνια στις τράπεζες της ευρωζώνης για να μειώσει το κόστος χρηματοδότησής τους και να τονώσει τον ρυθμό πιστωτικής επέκτασης, ενισχύοντας την οικονομική δραστηριότητα (TLTRO). Μέσω του TLTRO-III, η ΕΚΤ πληρώνει τις τράπεζες για να πάρουν τέτοια δάνεια με αρνητικό επιτόκιο 0,5%.

Είναι πανθομολογούμενο ότι αυτά τα προγράμματα και οι μηχανισμοί αναχρηματοδότησης της ΕΚΤ έχουν συμβάλει στην αύξηση του μεριδίου των εγχώριων τραπεζών στο εθνικό χρέος σε χώρες όπως η Ιταλία και η Ισπανία, τονώνοντας την κερδοφορία τους και διατηρώντας χαμηλό το κόστος δανεισμού των χωρών. Με άλλα λόγια, ο περίφημος ομφάλιος λώρος κράτους και τραπεζικών συστημάτων στις πιο αδύνατες χώρες δεν αποκόπηκε αλλά ενισχύθηκε.

Είναι επόμενο λοιπόν να δημιουργούνται ερωτήματα για το τι θα γίνει με την έκδοση μεγάλων ποσοτήτων ομολόγων από την ΕΕ τα επόμενα χρόνια, στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης αλλά και άλλων εκδόσεων χρέους π.χ. από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM).

Μια εξέλιξη ίσως είναι η αύξηση των αποδόσεων των ομολόγων που εκδίδουν κράτη και εταιρείες λόγω της μεγάλης προσφοράς. Αν όμως η ΕΚΤ και οι τράπεζες κατέληξαν να είναι οι μεγαλύτεροι κάτοχοι κρατικών ομολόγων στην ευρωζώνη, γιατί να μη δούμε το έργο να παίζεται ξανά ακόμη μια φορά;     

Γιατί να μη βρεθεί η  ΕΚΤ και οι τράπεζες να είναι οι μεγαλύτεροι κάτοχοι χρέους της ΕΕ, με τις τράπεζες της ευρωζώνης να διαμεσολαβούν βγάζοντας παράλληλα κέρδη με χρήση της εξισορροποιητικής  κερδοσκοπίας (arbitrage); Θα πρόκειται για μια εκδοχή του έργου «Γιάννης κερνάει, Γιάννης πίνει», καθώς τα ομόλογα θα ξεκινούν από έναν κοινοτικό θεσμό (ΕΕ) για να καταλήξουν σ’ έναν άλλο και τα υποχείριά του.         

Κάποιοι άλλοι ίσως το ονόμαζαν φούσκα. Φυσικά, ο χρόνος θα δείξει τι ακριβώς θα γίνει καθώς καθοριστικό ρόλο θα παίξει η συμμετοχή των άλλων ιδιωτών επενδυτών, π.χ. ταμεία, στις εκδόσεις χρέους της ΕΕ. Όμως, τα ομόλογα μπορεί να καταλήξουν να κάνουν κύκλους.