Η Τουρκία και η αχίλλειος πτέρνα της

Κακά τα ψέματα. Για έναν αυξανόμενο αριθμό ξένων αναλυτών, η Τουρκία είναι μια αναδυόμενη περιφερειακή δύναμη που σταδιακά αναμένεται να επεκτείνει τη σφαίρα επιρροής της κατά τα πρότυπα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Η μακρά περίοδος υψηλών ρυθμών ανάπτυξης από το 2002 που κέρδισε τις εκλογές το ισλαμικό κόμμα ΑΚΡ του Ταγίπ Ερντογάν μέχρι πρόσφατα -εξαίρεση ήταν το 2009- έδωσε στη Τουρκία θέση στο τραπέζι του G20.

Παρ’ όλα αυτά, η Τουρκία απέφυγε να πάρει το ρίσκο και να επιβάλει τη θέλησή της σε περιοχές πέραν των γειτνιαζόντων Συρίας και Ιράκ. Όμως, αυτό άλλαξε με την υπογραφή της συμφωνίας για την ΑΟΖ με την κυβέρνηση της Τρίπολης στη Λιβύη -για την οποία δεν έχουν αναζητηθεί ευθύνες στην ελληνική διπλωματία- και δευτερευόντως την κατασκευή έξι νέων υποβρυχίων.

Η αποστολή τουρκικών στρατευμάτων και όπλων στη Λιβύη δεν άλλαξε απλώς τον ρου του εμφυλίου στη Λιβύη. Κυρίως, επιβεβαίωσε την αλλαγή της τουρκικής πολιτικής, με έξτρα κέρδος την πρόσβαση σε ενεργειακές πηγές που είναι απαραίτητες σε περιφερειακές δυνάμεις. 

Πριν από αρκετούς μήνες, άτομα της αμερικανικής πλευράς φέρονται να είχαν ενημερώσει την ελληνική για τις εκτιμώμενες ενέργειες της Τουρκίας στον Έβρο και στην Ανατολική Μεσόγειο, νότια της Κρήτης. Στον Έβρο επιβεβαιώθηκαν. Η γνωστοποίηση της τουρκικής NAVTEX προδιαθέτει για έρευνες νότια της Κρήτης σε περιοχή εκτός των 6 μιλίων της ελληνικής υφαλοκρηπίδας.

Ασφαλώς, αυτές οι κινήσεις έχουν τις ευλογίες του προέδρου Ερντογάν, ο οποίος έχει τους δικούς του λόγους να το κάνει πέρα από τα προσωπικά του οράματα, όπως η στήριξη των εθνικιστών ενόψει των προεδρικών εκλογών του 2023. Όμως, ο Ερντογάν είναι αρκετά ρεαλιστής για να καταλάβει πότε το κόστος μπορεί να υπερβεί το όφελος. Διαχρονικά, ο ίδιος έχει δείξει πως οδηγεί τις καταστάσεις στα άκρα αλλά κάνει λίγο πίσω την τελευταία στιγμή.

Η αχίλλειος πτέρνα του Ερντογάν και της Τουρκίας αυτή την εποχή, πέρα των εσωτερικών πολιτικών εχθρών και ενδεχομένως του κινδύνου για ένα νέο πραξικόπημα, είναι η αδύνατη λίρα. Η πολιτική των χαμηλών επιτοκίων για την τόνωση της εσωτερικής ζήτησης και της οικονομίας αφήνει εκτεθειμένη τη λίρα. Η κεντρική τράπεζα έχει χρησιμοποιήσει τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας, ύψους 86-87 δισ. δολαρίων, στα τέλη Απριλίου για να υπερασπιστεί το νόμισμα αλλά αυτό δεν φτάνει. 

Η Άγκυρα φαίνεται πως προσπαθεί να περιορίσει την παρουσία των ξένων επενδυτών στις συναλλαγές στην αγορά συναλλάγματος και στο Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης, σε μια προσπάθεια μεγαλύτερου ελέγχου της ισοτιμίας της λίρας και των μετοχών. Είναι χαρακτηριστικό ότι η συμμετοχή των ξένων επενδυτών έχει υποχωρήσει κάτω από το 50% της συνολικής κεφαλαιοποίησης του τελευταίου, σηματοδοτώντας το χαμηλότερο ποσοστό από το 2004. Εν τω μεταξύ, κατακόρυφη άνοδο έχει σημειώσει η συμμετοχή των Τούρκων επενδυτών λιανικής καθώς βλέπουν τα επιτόκια στις καταθέσεις τους να μειώνονται.

Ομως, ούτε τα συναλλαγματικά αποθέματα είναι άπειρα, π.χ. καλύπτουν μόλις το 70% του βραχυπρόθεσμου χρέους σε ξένο νόμισμα, ούτε είναι εφικτή η χειραγώγηση της ισοτιμίας της λίρας για πάντα. Οι κεφαλαιακοί περιορισμοί και η προσφυγή στο ΔΝΤ είναι δύο εναλλακτικές που η τουρκική κυβέρνηση απορρίπτει.

Υπό αυτές τις συνθήκες, η λίρα είναι η αχίλλειος πτέρνα του Ερντογάν και της Τουρκίας καθώς η διολίσθησή της αυξάνει το οικονομικό και πολιτικό κόστος για τον ίδιο και τη χώρα του. Ίσως μάλιστα θα έπρεπε να αποτελεί προτεραιότητα επίσης για την Αθήνα.